Morgunblaðið - 03.11.1989, Blaðsíða 21

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. NÓVEMBER 1989
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. NÓVEMBER 1989
21

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. i lausasölu 90 kr. eintakið.
Viðvörun
til Stcingríms
Morgunblaðið vakti at-
hygli á því á dögunum,
að ljós hefði kviknað innan
Framsóknarflokksins, ef
marka mætti samþykkt efna-
hagsmálanefndar þingflokks
framsóknarmanna, þar sem
mælt er með auknum fjár-
málatengslum okkar við er-
lenda aðila. Nú hefur verið
skýrt frá því, að aðalfundur
Framsóknarfélags Reykjavík-
ur hafi samþykkt á fundi
sínum 30. október síðastliðinn
að beina þeim tilmælum til
þingmanna og ráðherra
flokksins að sparnaður al-
mennings verði ekki nýttur
sem skattstofn, umfram það
sem verið hefur.
Af þessu tilefni sér Morg-
unblaðið ástæðu til að senda
viðvörun til Steingríms Her-
mannssonar, forsætisráð-
herra og formanns Fram-
sóknarflokksins. Hún er ein-
faldlega á þá leið, að innan
flokks hans séu nú famar að
heyrast raddir sem halda
fram skoðunum, sem hann
hefur einna helst kennt við
frjálshyggju á undanförnum
misserum. Innan Framsókn-
arflokksins eru mál í geijun
með svipuðum hætti og menn
verða varir við fyrir austan
tjald, þegar hópar utan hinnar
innmúmðu valdastéttar gera
sér grein fyrir því, að öllu
verði siglt í strand, verði ekki
breytt um stefnu.
Það er ekki einungis í
Framsóknarflokknum, sem
menn em hættir að ganga í
takt við formanninn og for-
sætisráðherrann. Hið sama
er að gerast innan ríkisstjórn-
arinnar og stjómarliðsins alls
eins og Þorsteinn Pálsson,
formaður Sjálfstæðisflokks-
ins, benti á í þingræðu á mið-
vikudag, þegar hann ræddi
um fmmvörpin, sem komið
hafa frá ríkisstjórninni og
eiga að marka efnahags-
rammann næsta ár. Sagði
Þorsteinn réttilega, að sá galli
væri á því þegar menn mætu
þessi fmmvörp, að talsmenn
stjórnarinnar lýstu þeim með
ólíkum hætti. Sumir teldu að
hér væri um hornsteina
stjórnarstefnunnar að ræða,
aðrir stjórnarsinnar vefengdu
beinlínis mikilvægar forsend-
ur fjárlagafmmvarpsins.
í umræðum sem urðu í til-
efni af ræðu Þorsteins Páls-
sonar á þingi sagði Steingrím-
ur Hermannsson, að ályktanir
framsóknarmanna í Reykja-
vík breyttu engu um það, að
full samstaða væri meðal
þingmanna Framsóknar-
flokksins um skattlagningu á
fjármagnstekjur. Á Alþingi
er þannig komið fram, að inn-
an Framsóknarflokksins er
klofningur vegna hugmynd-
anna um skattlagningu spari-
fjár. Þá hefur Steingrímur
gefið til kynna, að innan þing-
flokks framsóknarmanna séu
þeir í meirihluta, sem vilja
ganga skemur en efnahags-
nefnd sama þingflokks. Þann-
ig hefur einnig komið í ljós,
að um þetta mál er ágreining-
ur innan Framsóknarflokks-
ins.
Það er nýmæli fyrir
Steingrím Hermannsson að
eiga með þessum hætti i deil-
um við eigin flokksmenn. Er
augljóst, að innan Framsókn-
arflokksins rísa menn nú upp
gegn þeirri stefnu, sem
Steingrímur boðaði í stefnu-
ræðu fyrir ári, þegar hann
sagði að vestrænar aðferðir
við stjórn efnahagsmála ættu
ekki við hér á landi.
Við þær aðstæður sem nú
ríkja vegna óvinsælda ríkis-
stjórnarinnar, falls Stein-
gríms sjálfs í skoðanakönnun-
um og dvínandi fylgis Fram-
sóknarflokksins eru félagarn-
ir í efnahagsmálanefnd þing-
flokks framsóknar og félags-
menn í Framsóknarfélagi
Reykjavíkur að reyna að klóra
í bakkann. Þeir nefna tvö
mál, sem þeir vita að ekki
njóta stuðnings meirihluta
þingflokksins, og stangast
þar að auki á við hugmyndir
sem eru innan ríkisstjórnar-
innar. Forsætisráðherra held-
ur enn fast við fyrri stefnu
flokksins.
Til þeirra sem eiga sam-
starf við Steingrím Her-
mannsson í ríkisstjórn má
einnig sénda viðvörun af
þessu tilefni: Það hefur gerst
oftar en einu sinni á þeim 18
árum, sem framsóknarmenn
hafa setið í ríkisstjórn, að
þeir hafa gjörbreytt um
stefnu til að halda í völdin.
Erum við að verða vitni að
slíkri kúvendingu?
Hefiir gengið sinn
æviveg með sj ónum
Viðtal við Gunnar B. Guðmundsson, hafharstjóra í Reykjavík í aldarflórðung
Reykjavíkurhöfn er stærsta höfn á íslandi. Um hana fer mestur
hluti þess sem flutt er út og sem í landið kemur. Undanfarinn aldar-
Qórðung hefur Gunnar B. Guðmundsson stjórnað þessari höfn og
hætti störfum sem hafiiarstjóri 1. ágúst sl. A þessum tíma hafa orð-
ið gífiirlegar breytingar á flutningum og halnaraðstöðu, t.d. teknir
upp gámaflutningar og byggð inni í Sundum ný flutningahöfh, sem
hentar nýrri tækni. Fróðlegt er því að fá viðtal við Gunnar B. Guð-
mundsson á þessum tímamótum. Hann hittum við því að máli einn
haustdaginn á heimili hans og konu hans, Guðrúnar J. Þorsteins-
dóttur, vestur á Ásvallagötu.
Mor^unblaðið/Bjami
Gunnar B. Guðmundsson um það leyti sem hann lét af störfum sem hafharstjóri í Reykjavík.
Gunnar B. Guðmundsson hefur
frá því fyrsta gengið sinn æviveg
með sjónum. Hann er fæddur á
ystu strönd, í Breiðavík, sem opn-
ast mót hafi á vestasta kjálka ís-
lands. Þar var útgerð og þangað
sóttu menn í verið austan úr sýsl-
um. Gunnar segir mér að þarna sé
enn merkur verbúðargafl, sem
Hörður Ágústsson hefur vakið at-
hygli á, og þangað fer hann stund-
um sjálfur í fríum. Faðir hans, sem
þar var útvegsbóndi, drukknaði í
róðri frá Vestmannaeyjum þegar
Gunnar var á fyrsta ári. Hann hafði
ætlað að koma til aðstoðar bróður
sínum, sem var að kaupa þar bát
og ætiaði að róa eina vertíð áður
en hann kæmi heim. Og móður sína,
Maríu Torfadóttur frá Kollsvík í
Rauðasandshreppi, missti Gunnar
svo áður en hann var orðinn fimm
ára gamall. Þetta varð til þess að
hann ólst upp hjá einhleypum kútt-
erskipstjóra á Patreksfírði, Jóni
Guðjónssyni, skipstjóra á mótor-
bátnum Þresti frá útgerð Ólafs Jó-
harfnessonar á Vatneyri. „Fóstri
minn var auðvitað oft á sjónum.
Við borðuðum úti í bæ, ekki einu
sinni á sama staðnum," segir Gunn-
ar, þegar hann er spurður nánar
um æskuárin með einhleypum
fóstra.
„Þarna ætluðu flestir strákar að
verða sjómenn. Og ég fór stöku
sinnum með bátnum út í flóa. Pat-
reksfjörður var heilmikill útgerðar-
staður, komnir tveir togarar. Hluti
af útgerðinni var frá Geirseyri þeg-
ar Pétur Ólafsson var þar. En ég
var alltaf sjóveikur og fóstri minn
ákvað að ég skyldi fara í skóla. Á
sumrin hafði ég sem strákur verið
í sveit í Rauðasandshreppnum. En
fyrsta námsferðin að heiman var í
skólann á Núpi í Dýrafirði. Þá varð
að sæta strandferðum til að komast
í skólann og alltof erfitt að komast
á milli til þess að nokkrum manni
dytti í hug að fara heim í jólafrí.
Við fórum saman í hóp í skólann,
strákarnir. Ég man eftir ævintýra-
legri ferð með strandferðaskipinu,
þegar við lágum í vitlausu veðri
inni á Bíldudal í heilan sólarhring.
Við vorum þá saman, Ólafur bróðir
minn sem var aðeins eldri en ég,
Magnús Torfi Ólafsson, fyrrv. ráð-
herra, og Torfi Ólafsson, en við
erum allir systrasynir, og svo Ing-
ólfur Arason, kaupmaður á Pat-
reksfirði, og Ingibjartur Þorsteins-
son, pípulagningameistari frá
Tálknafirði. Eftir Núpsskólann fór
ég í Menntaskólann á Akureyri. Ég
hafði hug á fískifræði. Þarna voru
menn eins og Þórður Þorbjarnarson
frá Bíldudal, síðar forstöðumaður
Rannsóknastofnunar fiskiðnaðar-
ins, og Finnbogi Rútur Valdimars-
son úr Rauðasandshreppnum, svo
og Vatneyrarbræður, Friðþjófur og
Garðar, sem voru að taka við út-
gerðinni af Ólafi föður sínum. Svo
það var auðvitað mikið talað um
fisk og útgerð. Ég var því að velta
fyrir mér námi í fiskifræði eða haf-
fræði, jafnvel eftir að ég lauk stúd-
entsprófí vorið T945. En þá var
verkfræðideild éinmitt að byija í
Háskólanum. Trausti Einarsson
frændi minn var kennari þar og
taldi að þar skyldi ég reyna fyrir
mér. Þá fékk ég allt í einu skilaboð
frá Árna Friðrikssyni, fiskifræð-
ingi, sem var að leita eftir manni
í einhveija grein fiskifræðinnar. En
ég var byijaður í verkfræðideild og
lét slag standa."
Hin nýja verkfræðideild við Há-
skóla íslands bauð enn aðeins upp
á fyrrihlutanám í verkfræði og
Gunnar fór til Kaupmannahafnar,
þar sem hann tók síðari hluta náms-
ins við Hafnarháskóla með hafnar-
gerð sem sérgrein. Eftir að hann
kom heim starfaði hann fyrst hjá
vita- og hafnamálastjóra við hafnir
víðs vegar um iandið, síðan í fjögur
ár hjá bæjarverkfræðingi í
Reykjavík í 4 ár og rak svo sjálf-
stæða verkfræðistofu með Stefáni
Ólafssyni, verkfræðingi. Þannig
stundaði hann verkfræðistörf í 10
ár og virtist búinn að finna sér
samastað í lífinu.
í hinu blauta Hollandi
„Þá frétti ég af námskeiði í
strandverkfræði í Hollandi og ég
venti mínu kvæði í kross og fór til
Hollands. Hollendingar standa mjög
framarlega í þessari grein vegna
sérstöðu sinnar, þar sem land þeirra
er víða neðan sjávarmáls, og ég
vissi að þeir starfa við slíkt um all-
an heim. Engin viðfangsefni í þeirri
grein eru þeim óviðkomandi. Þegar
ég fór út vorum við Stefán að vinna
fyrir Reykjavíkurborg, m.a. að Ráð-
húsinu sem þá átti að byggja úti í
Tjörninni. Vorum að kanna hvort
og hvernig hægt væri að byggja
það þar. Ég var með Ráðhúsáætlan-
irnar í töskunni og bar þetta undir
færustu menn úti í Hollandi. Við
unnum á þeim árum heilmikið með
ráðhúsnefndinni.“
„Það var stór ákvörðun og mikið
fyrirtæki fyrir fjölskyldu, hjón með
þijú börn, að taka sig upp og setj-
ast að í nýju umhverfí. Krakkarnir
fóru beint í hollenska skóla. Það
var ekki létt, en þau stóðu sig með
prýði, voru farin að tala reiprenn-
andi hollensku fyrir áramót," segir
Gunnar. „Okkur þótti alveg sjálf-
sagt að setja þau í kaþólskan skóla,
sem var þama rétt hjá, en það var
ekki til siðs í Hollandi að börn
mótmælenda gengju í kaþólska
skóla. Fólkinu sem við bjuggum
hjá, sem var kalvínistar, líkaði það
hreint ekki. Sagði að kaþólsku
kirkjuna sækti jafnvel fólk, sem
væri svo ósiðsamlegt að það færi
til að striplast út á baðströndina á
sunnudögum."
Ný höfii inni við Sund
Gunnar B. Guðmundsson var
nýkominn heim með próf í sjávar-
falla- og strandverkfræði þegar
starf hafnarstjóra í Reykjavík var
auglýst laust til umsóknar og hann
var skipaður hafnarstjóri 1965. „Þá
var aðalskipulag Reykjavíkur í
vinnslu og hafði að undanförnu
verið unnið að staðarvali fyrir nýja
höfn, sem féll inn í ramma aðal-
skipulagsins," útskýrir Gunnar.
„Þegar ég var að taka við hafnar-
stjórastöðunni af Valgeiri Björns-
syni, var lögð fram tillaga um
Sundahöfn og hún samþykkt. Og á
mínu fyrsta ári var tekin ákvörðun
um að hefja fyrsta áfanga hafnar-
framkvæmda í Vatnagörðum á ár-
inu 1966.“
Sú ákvörðun að byggja nýja höfn
inni við Sund var á sínum tíma
mikið hitamál og við rifjum það upp
með Gunnari. „Mín tillaga var að
hefja framkvæmdir þá þegar, því
' ég taldi mig hafa lært að flutninga-
tækni væri í örri þróun og þóttist
sjá að Reykjavíkurhöfn gæti ekki,
eins og hún var, mætt þeirri nýju
tækni. Einingaflutningakerfíð var
komið, var afleiðing heimsstyijald-
arinnar. Fyrst kom brettaflutning-
urinn og svo í kjölfarið gámaflutn-
ingar, sem þurfa allt aðra aðstöðu
og þjónustu. Gámaflutningar voru
byijaðir í Rotterdam og þar var
verið að breyta hafnaraðstöðunni,
gera þessi stóru svæði við höfnina,
þar sem hægt yrði að meðhöndla
svo stórar einingar."
En hvað var það sem menn höfðu
á móti Sundahöfn? „ Sú skoðun var
ofarlega á baugi, m.a. hjá ráðgjöf-
um skipafélaganna, að hér yrðu
aldrei neinir gámaflutningar. Þeir
fóru eftir þeirri meginreglu, að til
þess yrði að vera fyrir hendi jöfnuð-
ur á inn- og útflutningi. Svo var
þá ekki hér. Saltfiskur, frystur físk-
ur o.fl. var flutt út með sérstökum
skipum, sem komu svo gjarnan tóm
til baka. Önnur skip, venjuleg áætl-
unarskip, komu til landsins með
stykkjavöru á brettum. En þróunin
hefur orðið sú, að flutningarnir
tengdust flutningakerfi umheims-
ins. Varan kemur í flutningahöfn í
gámum og við erum nauðbeygð til
þess að taka við henni þannig. Hér
hafa orðið gífurlegar breytingar,
nánast bylting, því að nú er farið
að flytja ferskan fisk út í gámum
og frystan fisk í frystigámum. Svo
að öll rök í þá átt að gámaflutning-
ar myndu ekki ryðja sér til rúms
reyndust röng. Þó verð ég að segja,
að nokkur tími leið eftir að land-
svæðið var tilbúið í Sundahöfn, þar
til skipafélögin vildu fara að nýta
sér þá aðstöðu. Það voru viss von-
brigði."
„Þegar við vorum að byija fram-
kvæmdir í Vatnagörðum, skrifaði
Árni Óla í Morgunblaðið að við
værum að sprengja þann merka
Köllunarklett. Þetta þótti mér
slæmt að heyra og leitaði til Krist-
jáns Eldjáms, sem þá var þjóð-
minjavörður. Kom í ljós að Köllun-
arklettur var óskemmdur og er
þarna enn. Mér þótti vænt um
þetta, því ekki hefði ég viljað eyði-
leggja Köllunarklett. Raunar sá ég
í gær, þegar ég ók þarna um, að
kletturinn sem var sprengdur er nú
orðinn grænn og ummerki eftir
sárið, sem gert var í hann, sjást
vart lengur.
Fyrsta byggingin við Sundahöfn
var kornturninn. Það var fyrsti
samningurinn um kornflutninga
með nýrri aðferð,“ heldur Gunnar
B. Guðmundsson áfam. „Svo fékk
Eimskipafélagið þarna fyrstu
skemmurnar, en þessar skemmur
eru nú mest notaðar við bretta-
flutninga. Þá töldu Eimskipafélags-
menn að brettaflutningar yrðu
framgangsmátinn í flutningum,
enda var það í takt við það sem
Norðmenn voru að koma upp hjá
sér. Nú leggja skipafélögin, sem
halda uppi siglingum til og frá
landinu, mesta áherslu á gáma-
flutninga með sérhæfðum gáma-
skipum. Þau þurfa því allt aðra
hafnaraðstöðu heldur en þegar
mest áhersla var lögð á að byggja
sem næst búðinni, svo hægt væri
að fara með varninginn beint þar
inn. Nú má heita að allur flutningur
til og frá landinu um Reykjavík
fari um Sundahöfn. Þar er Vatna-
garðssvæðið, sem Eimskipafélagið
hefur til afnota, og Kleppsvíkin fyr-
ir skipadeild Sambandsins.“
Við víkjum talinu að fískihöfninni
eða gömlu höfninni svonefndu.
„Fyrstu framkvæmdirnar við hana,
eftir að ég tók við þessu starfi,
voru vörugeymslur í Austurhöfninni
fyrir Eimskipafélagið. Eimskip
hafði þá líka aðstöðu í Vesturhöfn-
inni,“ heldur Gunnar B. Guðmunds-
son áfram. „Kol & salt var fyrir í
Austurhöfninni. Það verk, sem mér
hefur þótt sorglegast að þurfa að
framkvæma, var að láta rífa gamla
kolakranann. Kol & salt hafði þetta
hafnarsvæði, sem var illa nýtt. Því
var það tekið og leigt Eimskipafé-
laginu.
Þá var unnið að skipulagi fyrir
sjávarútveginn og ákveðnar upp-
fyllingarnar í Örfirisey, sem voru
raunar í gangi allan minn starfs-
tíma. Allt var fyllt upp með efni,
sem dælt er upp af hafsbotni, og
svo sett stórgrýti til að veija upp-
fyllinguna. Þama er mikið land-
svæði og mest af því fullnýtt, og
svo hefur verið komið þarna fyrir
stórri olíustöð, sem var afleiðing
þess að skipin fóru stækkandi og
Skeljungur gat ekki nýtt aðstöðu
sína í Skeijafirði. Þegar er komin
þarna aðstaða fyrir strandferða-
skipin og miklar líkur til þess að
fyrr eða síðar verði gerð viðlega
fyrir stóru olíuskipin."
Einstök hafiiaraðstaða
í framhaldi af þessum miklu
breytingum og öru framkvæmdum
berst talið að framtíðinni og Gunn-
ar segir: „Þegar við vomm að vinna
að stefnumörkun fyrir Reykjavíkur-
höfn á sl. ári, fletti ég m.a. upp
nefndaráliti, sem undirritað var 30.
desember 1910 af þeim Jóni Þor-
lákssyni, Páli Einarssyni og
Tryggva Gunnarssyni. Þar em þeir
að gera sér grein fyrir því hvaða
áhrif hafnarbyggingin muni hafa á
búsetu í landinu, flutninga til og
frá því, fískiveiðar o.fl. Álit þeirra
var að hún mundi gera Reykjavík
að enn meiri miðstöð flutninga til
og frá landinu en verið hafði fram
að þeim tíma. Við komumst að sömu
niðurstöðu nú, 80 ámm síðar, að
Reykjavík hafi verið og sé enn flutn-
ingamiðstöð landsins, tengiliður
fyrir flutninga út á landsbyggðina
á sjó og landi. Það sé hennar hlut-
verk og beri að efla hana í þeim
tilgangi. Það er ljóst að þessir flutn-
ingar til og frá landinu bjóða ekki
upp á að margar hafnir verði byggð-
ar þannig að þær geti tekið við
þessum stóm flutningaeiningum.
Þegar hugsað er til flutningahafnar
til framtíðar, þá er talið að í Viðeyj-
arsundi sé hægt að byggja aðstöðu,
sem endist nokkuð fram á næstu
öld.
Reykjavíkurhöfn hefur líka verið
ein aðalfiskihöfn landsins. Eftir
heimsstyijöldina síðari höfðu flestir
vertíðarbátar á Suðvesturlandi að-
stöðu í Reykjavík yfir vetrarvertíð-
ina. Hafnaraðstaðan var víðast það
slæm í heimahöfn þeirra, að stærri
bátarnir höfðu aðstöðu þar. Þótt
hafnaraðstaða hafi batnað á þess-
um stöðum og jafnvel Reykjavíkur-
bátar farið að landa þar til að losna
við langa siglingu, þá er Reykjavík
enn ein allra mesta fískihöfnin á
iandinu, ef frá er talin loðna og
síld. Reykjavík hefur frá upphafi
verið miðstöð togaraútgerðar og er
enn. Og jafnvel stóm nótabátarnir
eru héðan og þurfa hér hafnarað-
stöðu, þótt þeir landi annars stað-
ar. Eitt af því, sem hefur verið
ánægja að vinna að' var að koma
á fót Faxamarkaðinum, sem nú er
orðinn stærsti fískmarkaður lands-
insog hefur sannað tilverurétt sinn.
I þessari framtíðarspá okkar,
sem við höfum verið að vinna að,
bendum við á að í landi þar sem
fé liggur ekki á lausu, þá teljum
við að nýta beri þá miklu staðar-
kosti sem hér eru. Það er merkilegt
að hægt skuli vera að byggja þessa
miklu höfn án þess að gera brim-
varnargarð. Slíkur garður er venju-
lega það aldýrasta og það sem oft-
ast verður að byija á. Þetta er al-
veg óvenjuleg aðstaða. Og vegna
þessarar aðstöðu hefur kostnaður-
inn orðið minni hér í Reykjavík.“
Skipin hafa stækkað
gríðarlega
Við spyijum Gunnar B. Guð-
mundsson hvort ekki hafi verið
skemmtilegt að vinna að þessum
stórframkvæmdum. „Jú, það hafa
verið stigin‘*býsna stór skref inn á
milli. Má nefna Faxaskála, Sunda-
höfn, fyrsta kornturninn, uppbygg-
ingu fyrir gámaflutninga og nú í
síðasta áfanganum að taka á móti
þessum stóru Eimskipafélagsskip-
um, sem komu í fyrra. Skipin hafa
stækkað gríðarlega mikið. Áður
voru þau rúmlega 100 metrar á
lengd. Þegar við skipulögðum
Kleppsbakkann, sem duga átti fram
yfír aldamót, var talað um að
stærstu skip yrðu ekki lengri en
140 metrar. Við vorum búnir að
hanna hafnarmannvirkin með þetta
í huga, þegar við fréttum að Eim-
skip væri búið að kaupa 170 metra
löng skip. Við þurftum því að breyta
hönnuninni og tókst að gera hana
svo. úr garði að þessi stóru skip
geta athafnað sig. Nei, við vissum
það ekki fyrr. En það er gjaman
þannig í öilum höfnum, að hafnar-
stjórn fær upplýsingar um svona
breytingar eftir að ákvarðanir eru
teknar. Helst á þá öll aðstaða að
vera tilbúin á morgun. Þrátt fyrir
allt hefur samstarfið verið ánægju-
legt og menn unnið saman að lausn-
um. Það er óhætt að segja, að ekki
hefur verið mikið um dauðan tíma
þessi 25 ár.“
Viðtal:
Elín Pálmadóttir
Tónlistardagar Dómkirkjunnar:
Tvö kórverk
Jónasar Tómas-
sonar frumflutt
Tónlistardagar Dómkirkjunnar verða haldnir í 8. sinn 8.-12. nóvem-
ber. Á efiiisskránni er m.a. frumflutningur á tveimur kórverkum
eftir Jónas Tómasson. Þá verður hátíðarmessa, þar sem frumflutt
verður verk fyrir barnakór, blásara og orgel eftir Guðmund Haf-
steinsson.
Hrun fískistofha í Barentshafi:
OfVeiði og röskun vistkerf-
isins líklegasta skýringin
- segir Jakob Jakobsson, forstjóri Hafrannsóknastoftiunar
„ÉG tel ofveiði og röskun á vistkerfinu miklu líklegri orsakir hruns
fiskistofha í Barentshafí en sprengingar I rannsóknaskyni. Af þessum
sprengingum koma smáhvellir og menn hafa talið til þessa að fiskur-
inn forðaði sér einfaldlega við þá. Ég vil þó ekkert fiillyrða um þenn-
an möguleika,“ sagði Jakob Jakobsson, forstjóri Hafirannsóknastofh-
unar, í samtali við Morgunblaðið.
Kór Dómkirkjunnar og stjómandi
hans, Marteinn H. Friðriksson, sjá
um framkvæmd Tónlistardaganna.
Á þessu ári eru 150 ár liðin frá því
að Dómkirkjan eignaðist skírnar-
font sinn, sem er eftir myndhöggv-
arann Bertel Thorvaldsen og teng-
ist skírnarfonturinn að nokkru Tón-
listardögunum. Þrír slíkir fontar eru
til og einn þeirra er í Helligaands-
kirkju í Kaupmannahöfn. Hingað
til lands kemur orgelleikari þeirrar
kirkju, Flemming Dreisig. Dómkór-
inn söng við messu í kirkjunni fyrir
fjórum árum og þá kviknaði hug-
myndin að bjóða orgelleikaranum
að leika á tónleikum hér. Tónleik-
arnir verða í Dómkirkjunni miðviku-
daginn 8. nóvember klukkan 20.30.
Flemming Dreisig leikur verk eftir
Bach, Reger og fyrri orgelleikara
Heiligaandskirkju.
Laugardaginn 11. nóvember
klukkan 17 heldur Dómkórinn tón-
Jónas Tómasson, tónskáld.
leika í Dómkirkjunni og á efnis-
skránni verða verk sem kórinn
flutti í Austur-Þýskalandi og
Tékkóslóvakíu í sumar. Þar á með-
al eru „Credo“ eftir Hjálmar H.
Ragnarsson og „Adore te“ eftir
Knut Nystedt.
Á hveiju ári hefur tónskáld verið
fengið til að semja verk fyrir Dóm-
kórinn og að þessu sinni er það
Jónas Tómasson frá ísafirði. Annað
verkið, sem heitir „Faðir vor“, gaf
hann Dómkirkjunni í tilefni afmælis
Flemming Dreisig orgelleikari.
skímarfontsins, en hitt verkið er
„Úr Opinberunarbók Jóhannesar".
Inntak verksins er: Drottinn mun
eyða þeim sem jörðinni eyða. Þessi
verk verða flutt á tónleikum sunnu-
daginn 12. nóvember klukkan 17.
Flytjendur eru, auk Dómkórsins,
Margrét Bóasdóttir einsöngvari,
Árni Arinbjamar orgelleikari og
Joseph Ognibene hornleikari.
Hátíðarmessan verður sunnu-
daginn 12. nóvember, klukkan 11.
Auk Dómkórsins syngur barnakór
Dómkórinn i Reykjavík við Dóm-
kirkjuna.
Kársnesskóla, undir sljóm Þómnn-
ar Bjömsdóttur. Þar verður m.a.
fmmflutt verk fyrir barnakór, blás-
ara og orgel eftir Guðmund Haf-
steinsson. Guðmundur hlaut styrk
úr tónmenntasjóði þjóðkirkjunnar
til að semja verkið. Flytjendur auk
kóranna em Elín Sigurvinsdóttir
einsöngvari og blásarar úr Sinfóníu-
hljómsveit íslands.
Stjórnandi Tónlistardaga Dóm-
kirkjunnar er Marteinn H. Friðriks-
son.
Morgunblaðið skýrði frá því í
gær, að sovézkur vísindamaður
hefði á ráðstefnu í Noregi lýst því
yfir að ofveiði og sprengingar á
hafsbotni hafi eyðilagt fiskistofn-
ana í Barentshafi.
Jakob flutti á Fiskiþingi, sem nú
stendur yfir erindi, þar sem hann
fjallar meðal annars um hrun fiski-
stofnanna í Barentshafinu. Hann
segir að venjulega hafí þorskstofn-
inn þar verið talinn _sá stærsti í
Norður-Atlantshafi. Árin 1969 til
1977 hafi þorskaflinn þar verið
rúmlega ein milljón tonna, en síðan
farið ört minnkandi og sé kominn
niður fyrir 300.000 tonn.
Mestur varð loðnuaflinn í Bar-
entshafínu tæplega 3 milljónir
tonna árið 1977. Fram til ársins
1984 var aflinn 1,5 til 2,3 milljónir
tonna, en síðan hmndi stofninn og
hefur engin loðnuveiði verið þar
síðan 1987. „Aðalfæða þorsksins í
Barentshafi hefur löngum verið
smásíld og loðna. Síldin hvarf eins
og allir vita fyrir 20 árum, hrun
loðnustofnsins fyrir 4 til 5 ámm
þætti gráu ofan á svart. Þá virðast
göngur vöðusels hafa aukizt mjög
á þessu hafsvæði hin síðari ár.
Niðurstaðan er sú, að mikil ofveiði
á uppsjávarfiskum, loðnu og sfld,
svo og ef til vill friðun selastofna,
hafi valdið því að vistkerfi Barents-
hafsins rakaðist með þessum skelfi-
legum afleiðingum," segir Jakob
Jakobsson.