Morgunblaðið - 05.11.1989, Side 18

18
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5. NÓVEMBER 1989
FRANfOIS
MITTERRAAD FRAKIiLAADSFORSETI
Frændliin
■ Elysée-
höllinni
I
#
€
>
FRANQOIS MITTERRAND, Frakklandsforseti sem kemur hingað til
lands á þriðjudag, er einn af reyndustu stjórnmálamönnum Evrópu.
Stjórnmálaferill hans hófst upp úr síðari hcimsstyrjöldinni, hann hefur
gegnt ellefú ráðherraembættum, verið í forsetaframboði árið 1965
gegn de Gaulle hershöfðingja, árið 1974 gegn Giscard d’Estaing árið
1981 er hann vár loks kjörinn forscti Frakklands og árið 1988 er hann
var endurkjörinn forseti til ársins 1995. En þrátt fyrir fjögurra áratuga
stjórnmálaþátttöku er Mitterrand enn þann dag í dag gáta í augum
flestra. Hann er samtímis tonton, frændi frönsku þjóðarinnar, og Dieu,
guð, þjóðhöfðinginn sem stjórnar á konunglegan hátt, hafínn yfír
dægu rþras og smámál og þéraður afjafnvel nánustu samstarfsmönnum.
Mitterrand, eða Frangois
Maurice Adrien Marie
Mitterrand, eins og
hann heitir fullu nafni,
fæddist þann 26. október árið 1916
í Jarnac, um fimm þúsund manna
bæ í Suðuvestur-Frakklandi,
skammt frá borginni Cognac. Faðir
hans, Jósef, var stöðvarstjóri á lest-
arstöðinni í nágrannaborginni
Angouleme og tók síðar við rekstri
ediksverksmiðju tengdaföður síns.
Frangois Mitterrand ólst upp í ka-
þólsku millistéttarumhverfi. Móðir
hans, Yvonne, vaknaði upp eld-
snemma á morgnana til að sækja
messu, heimsækja fátæka fólkið í
bænum og sjá um heimilið og börn-
in átta. Franc;ois Mitterrand hefur
lýst æsku sinni sem mjög jákvæðri.
Lífið var mjög rólegt í sveitinni og
tímanum var varið í langar göngu-
ferðir og skákir við afa. Við kvöld-
verðarborðið voru sjaldnast við-
staddir færri en tólf manns og var
þar bannað að tala illa um aðra eða
ræða peningamál. Einstaka sinnum
voru rædd stjórnmál en þátttaka
fjölskyldunnar í stjórnmálum var
sama sem engin.
Þegar Mitter- ^I
rand var níu ára
gamall var hann
sendur í heima-
vistarskóla, rek-
inn af prestum, í
Angouleme. Hann var einfari á
skólaárunum, tók ekki þátt í félags-
starfi í skólanum, en var þó um
tíma markvörður fótboltaliðsins.
Honum gekk vel í námi, sérstaklega
frönsku, latínu og heimspeki, en
átti í mestum vandræðum með
ensku, stærðfræði og eðlisfræði.
Hann var mjög kaþólskur á þessum
árum og hugleiddi um skeið að
verða prestur.
Árið 1934 hélt Frangois Mitter-
rand til háskólanáms í París. Þetta
var á þeim tíma er kreppan var í
algleymingi óg hið pólitíska and-
rúmsloft var mjög rafmagnað.
Öfgahreyfingar spruttu upp bæði
til vinstri og hægri og mótmæli og
bardagar hinna mismunandi stjórn-
máiahreyfinga, eihs og kommúnista
og fasista, settu svip sinn á hið
daglega líf. Háskólaár Mitterrands
voru ekki mjög viðburðarík, fjár-
hagurinn leyfði einungis tvær bíó-
ferðir á mánuði, og mestur tíminn
fór í rölt um latínuhverfið og lang-
ar samræður um bókmenntir yfir
kaffibolla.
Mitterrand lauk prófum í lög-
fræði og stjórnmálafræði árið 1938.
í september sama ár var hann kall-
aður til herþjónustu, þar sem hann
neitaði að þjálfa sig til yfirmanns,
bg hóf því herþjónustu sem óbreytt-
ur hermaður. í maí 1940 særðist
Mitterrand alvarlega er Þjóðveijar
brutust í gegnum varnir Frakka.
Félagar hans báru hann um á bör-
um í tvo daga áður en hann komst
á herspítala. Að spítalavistinni lok-
inni var hann tekinn til fanga af
Þjóðveijum og fluttur í fangabúðir
í Þýskalandi. Þar hóf hann grísku-
nám og byijaði að skrifa skáldsögu
er hann lauk aldrei við. í mars
1941 flúði Mitterrand ásamt presti
úr fangabúðunum. Þeir héldu fót-
gangandi í átt til svissnesku landa-
mæranna í um sex hundruð kíló-
metra fjarlægð. Er þeir áttu nokkra
kílómetra eftir slökuðu þeir á og
gengu í dagsbirtu fram hjá þorpi.
Þorpsbúar urðu þeirra varir og létu
lögregluna vita. Mitterrand var
handtekinn og færður til búðanna
á ný. Hann gafst þó ekki upp við
þetta og átti eftir að flýja fangabúð-
ir Þjóðveija oftar
MANNSMYNP
eftir Steingrím Sigurgeirsson
en einu sinm.
Frakklandi
var að lokum
skipt í tvennt.
Norðurhlutinn
var hernuminn
Hann vareinfari á skólaárun-
um, tók ekki þátt ífélagsstarfi
í skólanum, en var þó um tíma
markvörður fótboltaliðsins.
Honum gekk vel í námi, sér-
staklega frönsku, latínu og
heimspeki, en átti í mestum
vandræðum með ensku,
stærðfræði og eðlisfræði.
Hann var mjög kaþólskur á
þessum árum og hugleiddi um
skeið að verða prestur.
De Gaulle vildi sameina hreyf-
ingu Mitterrands hreyfingu
sem var undir stjórn frænda
hans en Mitterrand neitaði
slíkum samruna. Átti óvinátta
þessara tveggja manna eftir
að setja svip sinn á frönsk
stjórnmál næstu áratugina.
Stuttu síðar ekur vagn „tilræð-
ismanna" fram hjá og er skotið
á bifreið Mitterrands með vél-
byssu. Hann hlaut ífyrstu
mikla samúð almennings eftir
þetta „tilræði" en nokkrum
dögum síðar hélt Pesquet
blaðamannafund þar sem
hann skýrði frá öllu. Var þetta
mikill álitshnekkir fyrir Mitter-
rand.
af Þjóðveijum en suðurhlutanum
var stjórnað af leppstjórn með að-
setur í börginni Vichy, sem laut
forystu Pétains, marskálks. Jarnac
var í hinum hernumda hluta lands-
ins og ef Mitterrand hefði verið
handtekinn þar hefði það þýtt nán-
ast örugga aftöku. Hann fór því
yfir til þess hluta er laut Vichy-
stjórinni og hafðist þar við næstu
árin. Vann hann um skeið fyrir þá
deild Vichy-stjórnarinnar er sá um
samskipti við stríðsfanga, samhliða
og hann starfaði fyrir andspyrnu-
hreyfinguna. í nóvember 1942
hernámu Þjóðveijar allt Frakkland
og Mitterrand hætti störfum fyrir
stjórnina. Hann stofnaði félag sem
að forminu til átti vinna störf fyrir
stríðsfanga en undir því yfirskini
byggði hann upp net andspyrnu-
hreyfinga um allt Frakkland. Störf
hans fyrir andspyrnuhreyfinguna
báru hann til London og Norður-
Afríku. í Alsír hitti hann Charles
de Gaulle, forystumann hinna
fijálsu frakka, í fyrsta sinn. Andaði
köldu á milli þeirra frá upphafi.
De Gaulle vildi sameina hreyfingu
Mitterrands hreyfingu sem var und-
ir stjórn frænda hans en Mitterrand
neitaði slíkum samruna. Átti óvin-
átta þessara tveggja manna eftir
að setja svip sinn á frönsk stjórn-
mál næstu áratugina. Árið 1944
voru hinar þijár helstu andspyrnu-
hreyfingar, er höfðu það hlutverk
að hjálpa stríðsföngum að flýja,
sameinaðar og laut hin nýja hreyf-
ing forystu Mitterrands.
Stríðsárin eru líklega eitthvert
mikilvægasta tímabil í ævi Mitterr-
ands. Á þeim árum hófust kynni
hans og de Gaulles, hann lærði að
starfa með kommúnistum en
samtímis halda þeim í vissri ijar-
lægð, og síðast en ekki síst þróaði
hann stjórnunarhæfileika sína og
lærði að treysta á eigin dómgreind.
Þá kynntist hann á stríðsárunum
verðandi eiginkonu sinni, Danielle.
Hefur þeim kynnum verið lýst þann-
ig að Mitterrand var staddur í íbúð
systur Danielle, sem starfaði sem
boðberi fyrir andspyrnuhreyfing-
una, er hann rak augun í ljósmynd
af henni. Hann spurði hver stúlkan
væri, hversu gömul hún væri og
hvað hún væri að sýsla þessa stund-
ina. Eftir að hafa fengið svör við
þessum spurningum sagði Mitterr-
and: „Ég ætla að giftast henni.“
Danielle var færð frá heimili sínu
í Búrgund-héraði til leynilegs fund-
ar við Mitterrand í París. Hún kunni
lítið við hann í fyrstu en skipti fljót-
lega um skoðun. Þau giftust nokkr-
um mánuðum síðar eftir að hafa
hist einungis þrisvar sinnum. Þau
eiga saman tvo syni.
Tímabilið 1946-1958, sem kennt
er við lýðveldið, var tímabil mikils
óstöðugleika í frönskum stjórn-
málum. Forseti lýðveldisins hafði
sama sem engin völd og kosninga-
kerfið byggði á hlutfallskosningu
sem gaf alls konar flokkabrotum
og smáflokkum óeðlilega mikil völd.
Það var daglegt brauð að ríkis-
stjórnir kæmu og færu. I þessu
andrúmslofti hófst hin raunveru-
lega stjórnmálaþátttaka FranQois
Mitterrands. Hann fór í framboð
fyrir lítil stjórnmálasamtök á vinstri
vængnum í júní 1946 en náði ekki
kjöri. Kosningar voru þó haldnar
aftur nokkrum mánuðum síðar og
náði hann þá kjöri sem þingmaður
fyrir kjördæmið Niévre, sveitahérað
í Mið-Frakklandi, sem átti eftir að
verða kjördæmi hans allt þar til
hann var kjörinn forseti.
Árið 1947 tók Mitterrand við sínu
fyrsta ráðherraembætti, einungis
þrítugur að aldri. Var hann þá
yngsti ráðherra Frakklands um
hundrað ára skeið. Alls átti Mitterr-
and eftir að gegna ráðherraemb-
ætti í ellefu ríkisstjórnum á tímum
fjórða lýðveldisins. Á þessum árum
starfaði hann aðallega að málefnum
nýlendna Frakka sem um þetta leyti
voru að öðlast sjálfstæði hver af
annarri. Hann öðlaðist gífurlega
stjórnmálareynslu á þessu tímabili
og í lok þess hafði hann öðlast sess
sem einn af leiðtogum vinstrimanna
í Frakklandi. í maí 1958 var komin
upp mjög varasöm staða í frönskum
stjórnmálum. Franska herliðið í
Alsír, sem þá var enn hluti af
Frakklandi, hætti að taka við skip-
unum af stjórnvöldum og tók völdin
í sínar eigin hendur. Þann 24. maí
færðu sig fallhlífarhermenn frá
Alsír yfir til Korsíku. Frakkland
virtist ramba á barmi borgarastyij-
aldar. Forsætisráðherrann, Guy
Mollet, bað de Gaulle, hershöfð-
ingja, að taka við völdum, til að
afstýra slíkri styijöld, og forsetinn,
René Coty, hótaði að segja af sér
ef þingmenn kysu ekki de Gaulle
sem forsætisráðherra. Mitterrand
var einn af .fáum þingmönnum sem
greiddu atkvæði gegn de Gaulle. I
þjóðaratkvæðagreiðslunni sem
fylgdi í kjölfarið um afnám fjórða
lýðveldisins barðist hann harðlega
gegn hershöfðingjanum. De Gaulle
hlaut 78% atkvæða í kjördæmi Mit-
terrands og í þingkosningum sem
fylgdu í kjölfarið tapaði Mitterrand
sæti sínu. Hann hélt þó áfram að
starfa í kjördæminu og í mars 1958
var hann kjörinn bæjarstjóri í
Chateau-Chinon, en því embætti
gegndi hann afram allt fram til
ársins 1981. í apríl sama ár var
hann svo kjörinn öldungadeildar-
þingmaður fyrir kjördæmið. Þó öld-
ungadeildin hefði ekki mikil völd
var hún tilvalinn vettvangur fyrir
stjórnmálamenn til að koma skoð-
unum sínum á framfæri.
Allt virtist sem sagt vera farið
að ganga Mitterrand í haginn á ný
er mesta hneykslismál stjórnmála-
ferils hans skall á. Leyndardóms-
fullur maður að nafni Pesquet heim-
sótti hann í október 1959 og skýrði
Mitterrand frá því að honum hefði
verið falið af öfgaVnönnum frá Alsír
að taka hann af lífi. Þetta gæti
hann þó ekki gert samvisku sinnar
vegná. Hann væri hins vegar sjálfur
í lífshættu ef hann framkvæmdi
ekki verknaðinn og lagði hann því
tii við Mitterrand að þeir myndu
setja á svið banatilræði. Aðfaranótt
16. október, er Mitterrand var á
leið heim frá veitingastað, tekur
hann eftir því að honum er fylgt
eftir af bifreið með slökkt ljós. Eft-
ir eltingaleik um götur Parísar legg-
ur Mitterrand bíl sínum fyrir utan
de l’Observatoire og hleypur í skjól.
Stuttu síðar ekur vagn „tilræðis-
manna“ fram hjá og er skotið á
bifreið Mitterrands með vélbyssu.
Hann hlaut í fyrstu mikla samúð
almennings eftir þetta „tilræði" en
4
4
4