Morgunblaðið - 17.11.1989, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. NÓVEMBER 1989
13
Við sögðum ykkur það!
eftir Halldór
Jónsson
Bráðum dembist vaskurinn yfír
oss eins og ískaldur foss og allt
verður upp í hann tekið frá oss.
Gagnstætt kvæði Tómasar þá er
þetta ekkert fyndið og fjarlægt.
Þetta er að bresta á. Stórfengleg
skattahækkana, millifærslu- og
verðbólgualda er að rísa.
Við sögðum ykkur það, en þið
trúðuð okkur ekki.
Umræðurnar um vaskinn
Undirritaður fyllti flokk þeirra
manna, sem voru með hjáróma úr-
tölur, þegar forsvarsmenn atvinnu-
veganna töluðu sig upp í stemmn-
ingu yfír þessum afbragðs skatti,
sem myndi gera þá samkeppnisfæra
við útlönd fyrir þar sem uppsöfnun
söluskattsins lyki. Það þvældist að
vísu fyrir þeim að sýna fram á af-
gerandi áhrif uppsöfnunarinnar á
útflutninginn, en þess þurfti heldur
ekki með. Það var nóg að öðrum
góðum kostum.
Og auðvitað er vaskur ekkert
alvont kerfi í sjálfu sér. Megin-
hættan af því var og er, að óprúttn-
ir ríkissósíalistar, úr öilum þekktum
stjórnmálaflokkum okkar, myndu
nota kerfísbreytinguna til þess að
leggja grunn að þúsundáraríki sínu.
Við úrtölumenn ræddum oft um
það, að þessi skattur yrði notaður
til þess að stórauka skattsókn hins
opinbera á hendur almenningi.
Hann yrði auk þess miklu dýrari í
framkvæmd, þar sem gjaldendum
myndi fjölga gífurlega. Mest af
þeim kostnaði myndi lenda á at-
vinnurekstrinum og þar með al-
menningi. Hann myndi valda verð-
bólguöldu, sem enginn sæi fyrir
hversu hátt myndi rísa.
Við bentum á, að fjárþörf fyrir-
tækjanna myndi aukast gífurlega.
Vas/mrinn yrði upphafíð á stórfeng-
legasta niðurgreiðslubatteríi og
millifærslukerfi, sem íslandssagan
þekkti. Skatturinn yrði notaður til
pólitískrar neyslustýringar fyrir
hinar hefðbundnu búgreinar á
kostnað hinna fijálsu.
Enda þótti okkur greinilega ekki
von á góðu, þegar dundi í tröllunum
í Arnarhvolshömrum af ánægju
undir lofsöngvum forsvarsmanna
atvinnulífsins um virðisaukaskatt-
inn. Það boðar sjaldnast neitt gott
fyrir hinn smáa, þegar þeir Heródes
og Pílatus verða sammála og vinir
á einum degi
vasMtróginn fæddur
Nú horfum við framan í
vaskkrógann fullburða fæddann.
Nú gera margir menn sér ljóst, að
hann er hvorki fríður né fönguleg-
ur. Hann er af tröllakyni og ferleg-
ur á að líta. Flestir hafa samt enga
skoðun. Yppta bara öxlum og setja
traust sitt á ráðherrana og Stefán
Valgeirsson.
En margir innflytjendur gera sér
nú skyndilega ljóst, að vara sem
kostaði heildsalann örfáar krónur í
innflutningi fyrir síðustu áramót,
kostar nú nær þriðjung vöruverðs
í staðgreiðslu vasksins í tolli, auk
þess sem vörugjöld hafa í mörgum
tilvikum hækkað um 10-15%. Hvar
skyldu þeir ætla að fá peninga?
Hvert skyldi fjármagnskostnaður-
inn af þessu öllu fara. Út í veður
og vind eða inn í vöruverð til al-
mennings?
Framleiðandi iðnaðarvöru verður
eftir áramót að kaupa allt hráefni
sitt með vask. Hann verður í byijun
febrúar að borga söluskattinn af
jólaversluninni. Eftir tvo mánuði
má hann draga innskattinn frá út-
skatti sínum, sem er svo sem
ágætt. En hvar skyldi hann ætla
að fá peninga fyrir tæpum þriðjung
af öllum innkaupum sínum i janúar
og febrúar?
Áhrifin á lífskjör
almennings
En vandamál fyrirtækjanna og
skattstofanna eru þó smámunir. Sá
sem endanlega borgar er ég og þú,
— litli maðurinn. Hvað blasir við
okkur?
Ýmiss konar smáatvinnurekstur
og þjónusta almennings verður
miklu dýrari við upptöku vasksins.
Margt af því verður svo miklu dýr-
ara, að búast má við afgrandi sam-
dráttaráhrifum í þessum greinum.
Má nefna flugkennslu og heilsu-
ræktarstöðvar sem dæmi í þessu
sambandi. Berum þetta svo saman
við fyrirheitin um hlutleysi skattsins
gagnvart neyslu.
Verð á íbúðarhúsnæði hækkar
um minnst tíu af hundraði um ára-
mótin, þar sem vinna við húsbygg-
ingar og akstur verður skattskyld
að fullu. Offramboð á húsnæðis-
markaði frestar framkomu verð-
. hækkunar ef til vill eitthvað. En
hún verður samt staðreynd.
Hvernig kemur þetta út fyrir
þann vaxandi fjölda fólks, sem sér
í dag fram á að geta ekki keypt
eigið húsnæði vegna fallandi kaup-
máttar og minnkandi lánamögu-
leika á niðurgreiddum vöxtum?
Skyldi þetta verða til þess að draga
úr kaupkröfum launþega og draga
úr verðbólgu? Eða skyldi þetta
verða til þess að draga vaxtastigið
niður?
Mun unga kynslóðin trúa stjóm-
málamönnunum þegar þeir ræða
um félagshyggju, jafnrétti og jöfn
tækifæri allra kynslóða til betra
lífs? Mun hún sjá nauðsyn þess, að
unga fólkið greiði erlendar eyðslu-
skuldir þjóðarbúskaparins frá löngu
liðnum tímum? Eða heldur hún
áfram í vaxandi mæli að greiða
atkvæði með fótunum að austur-
þýzkum hætti?
Trúir fólk því, að Ólafur
Grímsson og kompaní muni greiða
niður verð á íbúðum skv. fyrirheit-
um í greinargerðinni með vask-
frumvarpinu? eða að matarkostnað-
ur muni ekki hækka í reynd, þegar
tekið sé tillit til stóraukinna niður-
greiðslna á útvöldum fæðutegund-
um eins og grófu brauði og kinda-
keti?
Einu sinni vom til samtök, sem
hétu ASÍ eða eitthvað svoleiðis. Þau
höfðu á stefnuskrá sinni að veija
hagsmuni launþega minnir mig.
Hvað skyldi hafa prðið af þessu
fólki öllu saman, Ásmundi, Karli
Steinari, Guðmundi J. og hvað þeir
hétu nú allir? Þeim hlýtur að vera
sama um þetta allt eða þykja það
harla gott.
Fjárhæð vas/csins
í villtustu dýrðarsöngvum sínum
nefndu vaskmenn aldrei hærri tölur
en 22%. Margir reiknuðu út, að
14-17% vask myndi duga til þess
að ríkið næði sömu tekjum og af
söluskattinum. En nú sjá menn víst
allir, að jafnstaða stóð aldrei til hjá
þessum höfðingjum.
Nú á að byija með 26%. Og 26%
þarf svo sem ekki að vera nein
endatala. Forsenda 3 milljarða Ijár-
lagahalla Ólafs Grímssonar fyrir
næsta ár er hófleg verðbólga og
rýrnun kaupmáttar. Ef eitthvað
vantar í kassann má alltaf hækka
vaskinn í 30 eða 40%.
Uaskurinn átti líka að skila sér
svo miklu betur en gamli söluskatt-
urinn af því að allir myndu vilja
borga hann til þess að geta dregið
hann frá. En nú virðist ríkissjóður
ekki trúa þessu lengur, reiknar ekki
með neitt betri skilum og byijar
því með vaðið fyrir neðan sig í
26%. Skattsvikin eiga því ekki að
minnka þátt fyrir áðurnefndan fag-
urgala. Ekki er að búast við að 26%
vask á vinnu við húsbyggingar al-
mennings eða smáverktöku ýmsa
muni hvetja til betri skila.
Eftir stendur að ljártakan af al-
menningi hefur verið aukin um lág-
mark 4 milljarða og líklega þó mun
Halldór Jónsson
„Eftir stendur að íjár-
takan af almenningi
hefiir verið aukin um
lágmark 4 milljarða og
líklega þó mun meira.
Ofan á 9 milljarða
skattahækkanir á þessu
ári. Skattheimta hefur
þannig verið aukin um
minnst 13 milljarða á
einu ári.“
meira. Ofan á 9 milljarða skatta-
hækkanir á þessu ári. Skattheimta
hefur þannig verið aukin um minnst
13 milljarða á einu ári. Það er þetta
sem skiptir launþegann máli. Það
verður minna eftir í buddunni hans.
Pólitískar sjónhverfingar
Ekki er ólíklegt, að ríkisstjórnin
komi með göfugmannlegt útspil
rétt fyrir jólin, sem gæti hljómað á
þessa leið: J
„Við erum svo góðir við ykkur
að við ætlum að gefa ykkur 3 millj-
arða í jólagjöf og lækka vask í
24%. Eruð þið ekki ánægð með
okkur? En við getum náttúrlega
ekki lofað hvað við getum haft þetta
svona lágt lengi. Er á meðan er.
Erum við ekki góðir?“
Við munum sjálfsagt falla flöt
fyrir þessum vinarbragði og halda
áfram að kjósa Steingrím ástmög
þjóðarinnar. Auk þess byijaði íhald-
ið líka með þennan vask og
Steingrímur er eiginlega alveg utan
við þetta.
Við sögðum
ykkur það!
Sumir eru alltaf að nöldra eitt-
hvað úti í horni. Sem betur fer er
ekki tekið mikið mark á þeim og
innblásnir leiðtogar okkar leiða
okkur áfram veginn. Vegna þessa
höfum við þetta stórkostlega þjóð-
félag.
7.700 króna ríkisábyrgð á hverri
refaslæðu og 5.000 á hverri minka-
frú.
Allt fískeldið á hausnum, SÍS
jafnt sem dauðlegir. Á 3ja þúsund
gjaldþrot í Reykjavík þegar á þessu
ári.
9 milljarðar færðir frá gigendum
til skuldara með breytingu
Steingríms á lánskjaravísitölunni.
Hver skyldi græða mest?
Eignarskattar margfaldaðir með
afturvirkni og umhyggju fyrir ekkj-
um.
Misvægi atkvæða skal greinilega
ríkja um alla framtíð, til þess að
tryggja núverandi stjómun mála.
Ríkisvæðingin skal efld i gegn
um hlutafjársjóð og atvinnutrygg-
ingasjóð.
Lög um Þjóðarbókhlöðu og Há-
skóla sem og önnur þvílík skulu
brotin eftir hentugleikum ráðherra.
Enda má alltaf breyta lögum.
Komið skal í veg fyrir virkjun
fallvatnanna og stóriðju eins lengi
og kostur er svo að Allaballar fari
ekki í fýlu. Burt með varaflugvöll-
inn og aðrar galdeyrisskapandi
framkvæmdir. Eflum heldur er-
lenda skuldasöfnun.
Skattleggjum Jón í Stálvík og
alla skipasmiði landsins til þess að
Fiskveiðasjóður geti lánað eigend-
um fiskveiðiauðlindarinnar i LIÚ til
skipasmíða erlendis. Viðskiptaráð-
herra vill nota framboðnar niður-
greiðslur til skipa. Hvað með kjúkl-
inga, kindaket og egg?
37,7% skattgreiðslur af íslenskri
skipasmíðavinnu, 26% vask, vöru-
gjöld og tollar 10-100% og innlend-
ur fjármagnskostnaður, koma þess-
um málum greinilega ekkert við,
hvað sem Júlíus á Hagstofunni seg-
ir.
Stöndum vörð um opinbert sið-
gæði og pössum upp á hæstaréttar-
og ráðherrabrennivínið, það er
miklu skemmtilegra en vaskurinn.
Forðumst kosningar. Við höfum
réttu mennina. Hinir vildu vaskinn
engu síður en þessfr. Svo hver er
munurinn? Verði okkur bara að
góðu.
Við úrtölumenn sögðum ykkur
þetta allt, en þið trúðuð okkur ekki.
Vitið þér enn eða hvat?
Höfundur er annar af forstjórum
Steypustöðvarinnar hf.
Austur-Evrópa
og íslensk pólitík
eftir Birgi ísleif
Gunnarsson
Allir lýðræðissinnar fagna af
heilum huga þeim breytingum sem
eru að gerast í Austur-Evrópu. Við
vonumst öll til að þessi breyting
verði varanleg. Að hér eftir fái fólk-
ið sjálft að velja sér stjórnendur og
stjórnarfyrirkomulag. Þessi hraða
þróun á sér rætur í slökunarstefnu
Sovétríkjanna. í perestrojku og
glasnosti Gorbatsjovs. Allir vita þó
að það sitja óvinir í fleti fyrir,
hlakka yfir efnahagslegum óförum
núverandi valdhafa í Sovétríkjunum
og eru tilbúnir að taka upp harða
línu á ný. Við skulum vona að til
þess komi ekki og að ekki verði
nein Sarajevo á braut Austur-
Evrópu og Sovétríkjanna frá sósíal-
isma til frelsisstefnu.
Áhrif á íslandi
En hefur þetta einhver áhrif á
íslenska pólitík? Auðvitað engin
áhrif í líkingu við það sem er að
gerast í Austur-Evrópu. En áhrif
þó. Á þessari stundu er að hrynja
úti í Austur-Evrópu lífstrú og
pólitískur grunnur íslenskra sósíal-
ista. Þeir segja að vísu nú: Þetta
hefur aldrei verið okkar sósíalismi.
Ég heyrði t.d. einn þingmann Al-
þýðubandalagsins segja í viðtali í
hljóðvarpinu á dögunum: Þetta er
ekki ósigur sósíalismans. Þetta er
ósigur valdhafa sem aldrei hafa
stundað sósíalisma.
Við hinir hljótum að spyija
íslenska sósíalista í dag: Hvers kon-
ar sósíalisma viljið þið? Þið segist
ekki vilja sósíalisma Austur-Evrópu
eða Sovétríkjanna. Hvað þá?
Kannski sósíalisma Eþíópíu, Ang-
óla, Kína eða Kúbu? Svarið er alltaf
nei.' Fyrirmyndarríki íslensku sósí-
alistanna er enn aðeins til í bókum.
í 70 ár hafa verið gerðar tilraunir
með þetta þjóðskipulag hingað og
þangað um heiminn og mannfórn-
irnar eru meiri en orð fá lýst og
táraflóðið eftir því. Við viljum samt
sósíalisma, segirþetta fólk. Við hin-
ir segjum: Ekki fleiri tilraunir. Nú
er nóg komið.
Uppgjörið aldrei farið fram
Hrun sósíalismans í Austur-
Evrópu hefur þau áhrif hér að Al-
þýðubandalagið og Þjóðviljinn, mál-
gagn sósíalisma á Islandi, eru í
sárum. í rauninni hefur uppgjörið
við fortíðina aldrei farið fram i Al-
þýðubandalaginu. Gömlu sósíalist-
arnir, sem eru fólk á ýmsum aldri
— flokkseigendurnir eins og þeir
eru stundum kallaðir á þeim bæ —
hafa aldrei horfst í augu við eigin
orð eða gerðir. Þeit' hafa aldrei
Birgir ísl. Gunnarsson
„Gömlu sósíalistarnir,
sem eru fólk á ýmsum
aldri — flokkseigend-
urnir eins og þeir eru
stundum kallaðir á
þeim bæ — hafa aldrei
horfst í augu við eigin
orð eða gerðir.“
treyst sér til þess að segja okkur
hinum allan sannleikann um
Moggalygina, sem þeir kölluðu svo.
í því liggur tilvistarvandi Alþýðu-
bandalagsins.
Meðan lifstrú gömlu sósíalist-
anna hefur verið að hrynja hafa
tækifærissinnar tekið völdin í
flokknum og vefja um fíngur sér
þeim sem þjást af því að hafa aldr-
ei haft pólitískt þrek til að gera upp
sakirnar við sína eigin fortíð í
stjómmálum. Hvernig það stríð
endar innan Alþýðubandalagsins
veit enginn.
Gleðilegþróun
Við höfum undanfarna daga orð-
ið vitni að gleðilegri tíðindum í
Austur-Þýskalandi en orð fá lýst.
Sama þróun er í flestum ríkjum
Austur-Evrópu. Sósíalisminn sem
þjóðskipulag og stjórnmálastefna
er að hrynja þar til gmnna. Oll
vonumst við til að á þeim gmnni
rísi traust lýðræðisríki og að þessi
þróun verði til að treysta enn betur
frið og vináttu þjóða á milli. Við
skulum þó í gleði okkar minnast
þess að minni hluti jarðarbúa býr
við lýðræði og meiri hlutinn þarf
að sæta kúgun og harðrétti einræð-
isherra og stjórnlyndra flokka. Við
megum því aldrei sofna á verðinum.
Hötundur er einn af
alþingismönnum Sjálfstæðisflokks
fyrir Reykjavíkurkjördæmi.