Morgunblaðið - 03.12.1989, Blaðsíða 10

10 C MORGUNBLAÐIÐ SUNNUÐAGUR 3. DESEMBER 1989
TÆKNIBYLTING
HEIMILANNA
6RÆJURNAR
„umkringingarkerfi“ (Surro-
undSound eða Dolby Stereo), sem
nýtt geta sér hljóðrásir mynd-
banda til þess að sjónvarpsáhorf-
andi geti notið samskonar hljóm-
gæða og i kvikmyndahúsum. Til
þess að svo geti orðið nægir þó
ekki að vera með aðeins eitt hátal-
arapar.
UTVARPSMAGNARAR,
KASETTUTÆKI OG
PLÖTUSPILARAR
Þessar gömlu stoðir hljómtækja-
samstæðunnar hafa lítið sem ekk-
ert breyst síðastliðin ár og engin
ný lögmál, sem hafa þarf í huga
við innkaup þeirra. Hins vegar er
ástæða til þess að menn velti fyr-
ir sér hvort þeir þurfi yfirleitt að
kaupa sér nýjan plötuspilara. Yfir-
leitt er hægt að lappa mikið upp
á þann gamla og sumir hafa farið
þá leið að láta plötusafnið liggja
hjá garði og kaupa þess í stað
plötusafnið upp á nýtt í geisladi-
skaformi, enda mega plötur liðinna
ára vera feikilega lélegar ef þær
eru ekki endurútgefnar á diski.
GEISLASPILARAR
Þrátt fyrir að geislaspilarar hafi
ekki verið á markaðnum i mörg
ár hafa þeir náð ótrúlegri út-
breiðslu enda þurfti almenningur
ekki að hafa áhyggjur af mismun-
andi stöðlum likt og gerst hafði
með margar fyrri nýjungar. Menn
skyldu þó hyggja að nauðsyn þess
að kaupa geislaspilara með ljós-
leiðaraútgangi. Hægt er að fá
geislaspilara með alls konar auka-
möguleikum, en nauðsyn þeirra
verður hver að meta fyrir sig. Þá
er einnig hægt að fá geislaspilara,
sem nota sérstakar diskaskúffur,
sem hægt er að koma 5-6 geisla-
diskum fyrir í, þannig að menn
þurfa ekki sífellt að vera að skipta
um diska. Þrátt fyrir efasemdir í
upphafi hafa kerfi þessi gefið góða
raun. Sjá einnig næstu málsgrein.
MYNÐGEISLASPILARAR
Myndgeislaspilarar hafa sést aftur
á markaðnum undanfarin tvö ár
og virðast njóta vaxandi vinsælda,
m.a. vegna þess trausts, sem hefð-
bundnir geislaspilarar hafa áunnið
sér. Hyggist menn kaupa sér
myndgeislaspilara þurfa þeir ekki
að hafa frekari áhyggjur af geisla-
spilurum, því nýju myndgeislaspil-
ararnir hafa sér það til ágætis að
geta leikið diska af öllum stærðum
og gerðum — bæði mynddiska og
venjulega hljómgeisladiska — án
nokkurra tilfæringa. Reyndar hef-
ur mynddiskakerfið átt nokkuð
erfitt uppdráttar, bæði vegna þess
að menn minnast misheppnaðs
mynddiskakerfis, sem reynt var
fyrir allnokkrum árum, og eins
hins að til skamms tíma hefur
framboð á mynddiskum ekki verið
upp á marga fiska. Nú virðast
rétthafar myndefnis hins vegar
vera að taka við sér og nýir titlar
streyma á markaðinn. Myndgæði
mynddiskanna eru enn sem komið
er töluvert betri en það, sem best
gerist á myndböndum, og hljóð-
gæðin eru eins og á öðrum geisla-
diskum. Það ætti því ekki að koma
mörgum á óvart að mikið af
klassísku tónlistarefni — sinfón-
íum, óperum og ballettum — hefur
verið gefið út á mynddiskum.
STAFRÆN SEGULBÖND
Stafræn segulbönd (DAT) hafa
verið hálfgerð olnbogabörn hljóm-
tækjaiðnaðarins. Meginástæðan er
sú að rétthafa tónlistar hafa ekki
getað sætt sig við að hægt sé að
ijölfalda efni af geisladiskum á
þeim, en vegna stafrænna eigin-
leika DAT glatast engin hljóm-
gæði við fjölföldun. Þetta hefur
myndað órofinn vítahring. Hljóm-
tækjaframleiðendur hafa verið
tvístígandi við framleiðsluna,
reynt hefur verið að hafa tækin
þannig úr garði gerð að ekki' sé
hægt að fjölfalda efni af geisla-
diskum með fullum gæðum
o.s.fi-v., en það hefur orðið til þess
að hinn almenni neytandi sér sér
lítinn hagnað í DAT-tækjum, sem
aftur hefur verið þess valdandi að
ekki er grundvöllur fyrir fjölda-
framleiðslu. Afleiðingin er sú að
fáir aðrir en atvinnumenn og
græjusjúklingar hafa fjárfest í
tækjunum. Enn sem komið er hafa
engir vankantar fundist á DAT-
tækninni, utan þess að snældurnar
slitna líkt og gerist með mynd-
bönd. Framleiðendur tryggja þó
yfirleitt um 100 yfirferðir á band-
inu áður en slit gerir vart við sig
og talsvert meira áður en hljóm-
gæði byija að minnka að ráði.
SJÓNVÖRP
Haldi menn að gamla góða sjón-
varpið breytist ekkert úr því að
það er komið úr sauðalitunum og
skarti nú litklæðum fer því víðs
fjawi. Lykilorðið er NICAM, en
auk þess skyidu menn leggja á
minnið yrði eins og S- VHS og
fjartexta (sjá einnig næstu máls-
grein). NICAM er steríókerfi fyrir
sjónvarp og hefur þegar verið sam-
þykkt sem staðalkerfi hérlendis
líkt og á Bretlandi. Þrátt fyrir að
þegar séu til sölu steríósjónvarps-
tæki hér á landi er ekki sjálfgefið
að þau séu samhæf NICAM-kerf-
inu. Þau eru þó flest með svo-
nefndu SCART-tengi, en við það
er hægt að tengja sérstakan NIC-
AM-lykil, svo ástæðulaust er að
rífa hár sitt og skegg, þó nýja
steríósjónvarpstækið sé ekki sam-
hæft NICAM. Enn sem komið er
vilja menn ekki spá fyrir um hve-
nær reglulegar steríóútsendingar
íslenskra sjónvarpsstöðva hefjast,
en tilraunasendingar eru þegar
hafnar.
Báðar sjónvarpsstöðvarnar
munu hafa velt fyrir sér möguleik-
anum á fjartexta-útsendingum
(teletext), en fjartexti felst í því
að sjónvörp með fjartexta-búnaði
geta numið sérstök aukamerki í
útsendingu og lesið inn margskon-
ar upplýsingar samhliða hefð-
bundinni útsendingu, t.d. sjón-
varpsdagskrá, fréttayfirlit, skjá-
auglýsingar, hvað er í bíó, veður-
spána o.s.frv. „Flettir" áhorfand-
inn þá upp á tiltekinni síðu (sam-
kvæmt efnisyfirliti) með því að
styðja á takka á fjarstýri sínum.
Þessi tækni er þegar mjög út-
breidd á meginlandi Evrópu og
hefur hvarvetna reynst mjög vin-
sæl. Tæknilega er ekkert því til
fyrirstöðu að fjartexti komist í
gagnið með stuttum fyrirvara og
sáralitlum tilkostnaði. Það sem
vefst fyrir mönnum er kostnaður
í mannhaldi. Fjartexta-búin sjón-
varpstæki eru nokkru dýrari en
hefðbundin tæki, en eru þó ekki
dýrari en svo að talsvert hefur
verð selt af þeim hérlendis, aðal-
lega vegna þess að fullkomnari
gerðir sjónvarpstækja eru nær
undantekningarlaust búin fjar-
texta-búnaði,
Að lokum skal mönnum bent á
að leita að tækjum með sérstöku’m
S-VHS útgangi til þess að tryggja
að þeir geti náð sem allra mestum
myndgæðum út úr S-VHS mynd-
bandstækjum.
Því miður verður að hryggja
lesendur með því að á næsta ára-
tugi mun að líkindum nýtt sjón-
varpskerfi ryðja sér til rúms. Hér
ræðir um svokallað hágæðasjón-
varp (HDTV). Enn sem komið er
hafa menn ekki komið sér saman
um staðal, en forsenda slíks stað-
als væri að hann væri einn og
hinn sami um allan heim. Til þess
að menn örvænti ekki skal þó tek-
ið fram að þau fyrirtæki, sem
standa að S-VHS, hafa heitið því
að S- VHS tæknin verði samhæf
HDTV. V
MYNDBANDSTÆKI
VHS-myndbandastaðallinn má
nú heita einráður á myndbanda-
markaðnum. Innan þess kerfis
hefur hins vegar komið nýtt kerfi,
sem nefnist Super-VHS, yfirleitt
stytt S-VHS, og er óhætt að slá
því föstu að það eigi framtíðina
fyrir sér. í útsendingu sjónvarps-
stöðva er skjáupplausnin yfirleitt
330 línur, en gamla VHS- upp-
lausnin nam aðeins um 240 línum,
þannig að upptökur úr sjónvarpi
voru ávallt nokkru lakari en út-
sendingin. S-VHS hefur hins veg-
ar 400 lína upplausn, þannig að
kerfið er farið að nálgast þá upp-
lausn, sem verður í hágæðatækj-
um framtíðarinnar (HDTV). Nýj-
ustu sjónvarpstækin hafa sér-
stakan S-VHS-inngang til þess að
þessi auknu myndgæði skili sér til
fulls, en enda þótt sjónvarpstæki
séu ekki búin slíkum inngangi er
munurinn á myndgæðunum slá-
andi. S-VHS hefur auk þessa þann
kost að ekki skiptir máli hvort
myndbönd eni tekin upp í landi
þar sem PAL- eða SECAM- sjón-
varpskerfið ræður ríkjum (á ís-
landi og flestum ríkjum Norður-
Evrópu er PAL, í Frakklandi,
frönskum nýlendum og kommún-
istaríkjunum SECAM), S-VHS
myndbandstækið sér til þess að
myndin skilar sér. Þessi samhæf-
ing er þó aðeins byijunin, frá árinu
1991 skiptir engu máli hvar í
heiminum S-VHS myndsnældur
eru teknar upp, hægt verður að
leika þær aftur 'á annað S-VHS
tæki óháð upphaflega myndstaðl-
inum.
MYNDBANDSTÖKUTÆKI
Enn sem fyrr skal áhersla á það
lögð að S-VHS er framtíðin og
Flestum finnst myndbandsupp-
tökuvélar þegar orðnar býsna
smáar, en framleiðendur eru á
öðru máli. Hér má líta tæki í
smærri kantinum (sígarettu-
pakkinn er til viðmiðunar). Til
þess að gera mönnum lífið enn
léttara er hægt að taka hana í
sundur þannig að tökumaður
héldi einungis á linsunni (trónir
efst á gripnum), en hefði sjálft
segulbandið t.d. í beltisstað.
Framleiðendur hyggjast einnig
bjóða sérstakar linsur, sem gætu
verið innbyggðar í skíðagler-
augu, biflijólahjálma eða sund-
gleraugu, þannig að hægt sé að
taka upp við hvaða aðstæður sem
er og tökumaðurinn notað báðar
hendur til annars.
bjóða nú flestir framleiðendur
myndbandstökutækja upp á hand-
hægar S-VHS tökuvélar. Svo
bregður hins vegar við að hægt
er að velja um tvær tegundir
myndsnælda í S-VHS vélamar. í
fyrsta lagi er hægt að fá vélar,
sem taka hefðbundnar S-VHS
snældur. í öðru lagi er hægt að
fá svonefndar S-VHS C snældur,
sem eru á stærð við kasettur. Með
því að setja þær í sérstakt hylki
er svo hægt að leika þær í hvaða
VHS- tæki sem er. Þá eru byijuð
að koma á markaðinn myndbands-
tæki, sem taka báðar stærðir án
þess að notandinn þurfí að velta
vöngum yfír snælduhylkjum (sjá
mynd). Þá er einnig hægt að fá
svonefndar Video8 tökuvélar, en
þær notast við þriðju snælduteg-
undina. Þær er hins vegar einung-
is hægt að leika á sérstök mynd-
bandstæki, en sumar þessara véla
hafa þó S-VHS tengi. Flestar vél-
anna er sjálfvirkar hvað varðar
skerpu, ljósstyrk og hvítjöfnun.
Margar þeirra em nú orðið auk
þess með HQ HiFi steríói og ýms-
um skrautfjöðrum öðrum, en verð-
ið sveiflast í takt við fjölda þeirra.
GÉRVIHN ATTA-
MÓTTAKARAR
Enn sem komið er verður ekki
sagt að gervihnattamóttökudiskur
dijúpi af hverri ups á íslandi.
Ræðst það vafalítið nokkuð af
allmiklum stofnkostnaði, en jafn-
framt af þeirri staðreynd að
framtíð gervihnattasendinga er
ekki enn komin í nógu fastar
skorður. Má t.a.m. minna á um-
ræður um ótrygga framtíð SKY-
stöðvarinnar. Hvað sem því líður
þykir Evrópumarkaðurinn hinn
girnilegasti og víst mál, að einhver
mun verða til þess að sinna hon-
um. Fram til þessa hafa menn
getað keypt gervihnattamóttakara
og farið að horfa á alls kyns efni;
allt frá rússneskum fræðslumynd-
um um ísskápaframleiðslu í Omsk
til ítalskra klámmynda. Innan um
hafa svo verið stöðvar með bæri-
legra efni, en í'minnihluta. Þeim
mun að líkindum enn fara fækk-
andi, þar sem það færist í vöxt
að menn brengli útsendinguna og
selji aðgang að myndlyklum líkt
og Stöð tvö gerir hérlendis. Það
hefur hins vegar á það skort að
menn gæti samræmis í lyklun út-
sendinga, þannig að sá sem vill
horfa á allar þær stöðvar, sem
mögulegar eru, verður væntanlega
tilneyddur til þess að kaupa sér
álíka marga lykla' og stöðvarnar
eru. Þetta er vitaskuld fremur
bagalegt ástand, en framtíðin ein
getur leitt í ljós hvað er framund-
an á þeim vígstöðvum.
Er framtíðarhamarinn
kleifur?
Það er lítil hætta á öðru en að
menn komist heilu og höldnu til
framtíðarinnar, aðallega vegna
þess að græjuframleiðendur hafa
lært af reynslunni og gæta þess
að staðla vöru sína og sjá til þess
að eitt leiði af öðru. Það er liðin
tíð að menn sitji uppi með hrúgu
af Beta-spólum, sem engin leið er
að horfa á.
Hitt er svo annað mál að tækin
eru í stöðugri þróun og það á ekk-
ert fyrirtæki eftir að framleiða svo
fullkomið tæki að ekki verði betur
gert næsta ár. Tækin verða sífellt
smærri og smærri, en menn borga
jafnframt fyrir dvergasmíðina.
Undanfarin ár hafa tæki líka orðið
endingarbetri, minna hefur orðið
um hreyfilega hluti í þeim og þau
eru í auknum mæli hönnuð með
það fyrir augum að auðvelt sé að
skipta um einstakar einingar,
skyldi eitthvað bila.
Væntanlegur græjukaupandi
ætti að spyijast vel fyrir um með-
al vina og kunningja áður en hann
reiðir fram veskið. Hann ætti að
kaupa sér græjublöð, sem fást í
flestum bókaverslunum, og reyna
að setja sig örlítið inn í málin áður
en hann fer í verslunarleiðangur-
inn. Hann ætti líka að hafa hugf-
ast að þrátt fyrir að þekkt merki
kosti yfirleitt meira en þau, sem
minna eru þekkt, þá er það yfir-
leitt ekki að ástæðulausu, sem þau
eru dýrari. Yfirleitt eru þau' mikl-
um mun betri og það á sérstaklega
við um endinguna, enda er fyrir-
tækjunum annt um að merkið falli
ekki í áliti neytenda. Hann ætti
líka að kynna sér hvernig við-
gerðaþjónustu er háttað. Rekur
verslunin eigin viðgerðastofu eða
vísar hún á eitthvert fyrirtæki út
í bæ? Hann ætti líka hiklaust að
koma með eigin plötur og/eða
diska í verslunina og hlusta á
hvernig tónlist, sem hann þekkir,
hljómar í græjunum. Ef um mikla
fjárfestingu er að ræða, ætti hann
ekki að hika við að spyija hvort
hann geti fengið græjurnar að láni
yfir helgi áður en hann kaupir
þær. Betri verslanir taka slíkri
beiðni vel.
Umfram allt á kaupandinn að
vita fyrir hvað hann er að borga
og vita hvernig græjan virkar. Til
hvers er þessi takki og hvað gefur
þetta ljós til kynna? Sé tækið svo
flókið að kalla þarf út rafeðlis-
fræðidoktor til þess að kveikja á
því, á það ekkert erindi inn á heim-
ilið.