Morgunblaðið - 28.04.1990, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. APRIL 1990
21
ísrael:
Yitzhak Shamir fær um-
boð til stj órnarmy ndunar
Jerúsalem. Reuter.
FORSETI ísraels, Chaim
Herzog, fól í gær starfandi for-
sætisráðherra, Yitzhak Shamir,
að mynda nýja ríkissljórn. Leið-
togi Verkamannaflokksins,
Shimon Perez, reyndi í fimm vik-
ur að fá stuðnings eins þing-
manns í viðbót við þá 60 sem
hann hafði en það tókst ekki.
Alls eiga 120 manns sæti á þing-
inu, Knesset. Staða Perezar inn-
an Verkamannaflokksins er nú
talin veik ■ og jafnvel mögulegt
að honum verði velt úr leiðtoga-
Noregur:
Israelar skila helm-
ingi þunga vatnsins
Ósló. dpa.
NORÐMENN og ísraelar hafa samið um, að skilað verði aftur 10,5
tonnum af þungu vatni, sem þeir síðarneftidu keyptu af Norðmönnum
og hafa notað í Dimona-kjarnorkuverinu í Negev-eyðimörkinni. Hef-
ur lengi leikið grunur á, að ísraelar hafi notað þunga vatnið til kjarn-
orkuvopnaframleiðslu og þeir vildu ekki leyfa Norðmönnum að ganga
úr skugga um það eins og þó var kveðið á um í kaupsamningnum.
Deilurnar um þunga vatnið hafa
um nokkra hríð varpað skugga á
samskipti stjórnvalda í Noregi og
ísrael og ekki síst eftir að ísraelsk-
ur kjarnorkufræðingur hélt því
fram. að Dimona-vérið hefði verið
notað til vopnaframleiðslu. Norð-
menn seldu ísraelum 21 tonn af
þungu vatni alls, 20 tonn árið 1959
og eitt tonn 1970, og fá nú aftur
helminginn, 10,5 tonn. Segja ísrael-
ar, að hinn helmingurinn hafi tap-
ast vegna leka og uppgufunar.
Lagaprófessorinn Gary Milhollin
og fyrrum ráðgjafi bandarískrar
nefndar, sem fylgist með útbreiðslu
kjarnavopna, segir, að í upphafi
sjötta áratugarins hafi ísraelar ekki
vantað neitt nema þungt vatn til
að geta hafið framleiðslu kjarna-
vopna. Hafi þunga vatnið norska
gert þeim kleift að smíða 100-200
kjarnasprengjur. Undir það hafa
kunnir kjarnorkufræðingar tekið.
Kína:
115 manns farast í
öflugnm jarðskjálfta
Peking. Reuter.
ÖFLUGUR landskjálfti reið yfir
Qinghai-hérað í Vestur-Kína í
fyrradag og varð hann 115
manns að bana og lagði í rúst
meira en 1.000 byggingar.
Starfsmenn jarðskjálftastöðv-
arinnar í Qinghai segja, að styrk-
ur skjálftans hafi verið 6,9 stig á
Richter en í hamförunum eyði-
lögðust meðal annars fangabúðir
og 200 fangar sluppu lausir. Hér-
aðið er mjög strjálbýlt, aðallega
byggt Tíbetum, og stundum kall-
að „kínverska gúlagið“ vegna
þess hve mikið er þar um fanga-
búðir. Hlupu skriður víða úr fjöll-
um í skjálftanum, sem fannst í
nokkur hundruð km fjarlægð.
árangri. Þá vildu skipulagðar glæpa-
hreyfingar tryggja að engin breyting
yrði á núverandi ástandi en 200 slík
samtök væru starfandi í Sovétríkjun-
um. Afleiðingin væri m.a. sú að stór-
lega hefði dregið úr vöruframboði.
Varningur sem áður hefði verið auð-
fáanlegur sæist ekki lengur í verslun-
um. Sovéska mafían og embættis-
menn, sem þættu stöðu sinni ógnað,
hefðu með skipulagðri skemmdar-
verkastarfsemi náð að gera lífskjörin
enn dapurlegri en þau voru áður.
Þetta væri helsta orsök þess að vin-
sældir Gorbatsjovs á heimavelli færu
sífellt minnkandi. Hann hefði náð
miklum árangri á vettvangi utanrík-
ismála en í Sovétríkjunum sjálfum
hefði ástandið sjaldan eða aldrei ver-
ið verra.
Vopnin mikilvægari en
umhverfisvernd
Johann Are sagði að um 65 pró-
sent af allri.iðnframleiðslu Sovétríkj-
anna tengdist herafla landsins með
einum eða öðrum hætti. Verksmiðjur
þær sem framleiddu hergögn og
rannsóknarstofnanir á því sviði hefðu
ávallt gengið fyrir bæði hvað varðaði
mannafla og tækjabúnað. Iðnvæð-
ingaráætlanir stjórnvalda hefðu leitt
miklar hörmungar yfir sovésku þjóð-
ina. Verksmiðjurnar væru öldungis
úreltar og mengunin og umhverfis-
spjöllin sem af þessu hefði hlotist
væru slík að ekki væri unnt að tala
um þau sem vandamál Sovétmanna
heldur snerti þetta heimsbyggðina
alla. Á meðan hergagnaiðnaðurinn
nyti forgangs þyrfti almenningur
t.a.m. að sætta sig við mengað
drykkjarvatn vegna þess að hreins-
unarstöðvar væru fáar og margar
hveijar gjörsamlega gagnslausar.
Kæfandi mengunarský lægju yfir
borgum, og fiskstofnar væru sýktir
vegna þess að eitruðum úrgangi
væri dælt í höf og vötn án þess að
tekið væri tillit til þeirra náttúru-
spjalla sem af því hlytust.
Marklaust tal um frelsið
Johann Are sagði það rétt vera
að rætt hefði verið um að hefja fram-
leiðslu á neysluvarningi ýmsum í
verksmiðjum þeim sem nú heyrðu
undir Rauða herinn. Það væri að
sönnu álitlegur kostur og ein leið til
að bæta kjör manna en andstaðan í
kerfinu væri mikil.
Þingmaðurinn kvaðst telja um-
ræður þær sem fram færu í Sov-
étríkjunum nju um stundir um nauð-
syn þess að draga úr miðstýringu
efnahagslífsins fremur marklausar.
„Staðreyndin er sú að í Sovétríkjun-
um hafa menn engan skilning á
grundvallarþáttum hins fijálsa
markaðskerfis. Þetta gildir einnig
um Eystrasaltsríkin. Þessa þekkingu
verðum við að sækja tii útlanda auk
þess sem til þurfa að koma víðtækar
lagabreytingar."
sessi. Hann sleit stjórnarsam-
starfinu við Shamir og Likud-
flokk hans vegna andstöðu Sham-
irs við tillögur Bandaríkjastjórn-
ar um friðarviðræður.
„Vegna þeirrar reynslu sem við
höfum orðið fyrir undanfarnar vikur
vona ég að þetta taki ekki langan
tíma en ég get ekki nefnt ákveðin
tímamörk," sagði Shamir við frétta-
menn eftir að hann hafði tekið við
stjórnarmyndunarumboðinu. Það
gildir í þijár vikur. Shamir sagðist
ekki ætla að reyna að koma á ný
saman stjórn á breiðum grundvelli
með Jmtttöku Verkamannaflokks-
ins. Ymsir smáflokkar, sem flestir
boða bókstafstrú, hafa nú lykilað-
stöðu þar eð báðir stóru flokkarnir
biðla ákaft til þeirra um stuðning.
Kröfur um breytingar á kjördæma-
skipan og kosningalöggjöf, til að
takmarka áhrif smáflokkanna,
verða sífellt háværari meðal al-
mennings vegna þessa ástands.
ísraelskir hermenn skutu fjóra
' Palestínumenn til bana á hernumdu
Reuter
Kristnir leiðtogar í Jerúsaiem á leið frá kirkju, sem kennd er við
gröf Krists og er einn helgasti staður kristinna manna á jörðinni.
Kirkjudyrunum miklu i baksýn var lokað í gær til að mótmæla því
að stjórnvöld hafa leyft gyðingum að setjast að í borgarhhita kris-
tinna.
svæðunum í gær og a.m.k. 140
særðust í harkalegustu átökum sem
þar hafa orðið á árinu. Leiðtogar
kristinna manna í landinu lokuðu
öllum helgum stöðum kristinna í
ísrael í gær til að mótmæla því að
stjórnvöld hafa leyft gyðingum að
setjast að í hinum kristna hluta
Jerúsalemborgar. Múslimar hafa
áður mótmælt nýrri búsetu gyðinga
í hverfum Palestínumanna.
Herzog forseti sagði í útvarpsá-
varpi að ástandið í stjórnmáium og
almennt í ísraelsku samfélagi hefði
ekki verið jafn alvarlegt frá stofnun
ríkisins.