Morgunblaðið - 20.05.1990, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. MAÍ 1990
11
Söngur og hvíld.
omismnmiB HLímjEK
EK LJÚSIO ÍMYRKRIÍSLEHSKKS
KLZHEIMEK-SJÓKLIKBK 00
KHHKRRK MEB HEILKBILOH. ÞKR
ER REYHT KO LÉTTK ÞEIM LÍFIO
SEM FEHBIO HKFK ÞEHHKH
ERFIOK SJÓKOÓM, EHHKHH
HERJKRK 5% ÞEIRRK SEMERO
ELORIEH B5 KRK
hún var að ljúka sérnámi í öldrunar-
hjúkrun. Hugrún sótti þegar í stað
um vinnu og hefur síðan starfað í
Hlíðabæ, auk þess að sinna málefn-
inu í frístundum í Félagi aðstand-
enda Alzheimer-sjúklinga. „Mér
fannst þetta spennandi verkefni.
Við byijuðum á að skipuleggja
starfsemina. Vorum í hálfan mánuð
með fyrirlesurum og kynntum okk-
ur hvernig svona starfsemi fer
fram, því þetta er algjör nýjung hér
á landi. Það má líka segja að undir-
búningnum sé ekki lokið. í hverri
viku erum við að móta starfsem-
ina.“ Auk Hugrúnar hefur Jakobína
Gestsdóttir starfað í Hlíðabæ frá
upphafi.
Sung-ið útúr þögninni
Þegar blaðamaður leit inn
snemma á mántdagsmorgni, voru
starfsmenn búnir að skipuleggja
daginn og bílstjóíri þegar búinn að
flytja þorra vistraanna að Hlíðabæ.
Hefðbundinn starfsdagur hófst um
hálfníu með því að tveir starfsmenn
ásamt vistmönnumisátu í betristof-
unni og lásu yfir BÍöð helgarinnar,
til að rilja upp dægurmálin, frétt-
næma viðburði og önnur áhugaverð
efni. Klukkan 10.00 hófst sameigin-
legur morgunfundur í kjallara, þar
sem byrjað var að rifja upp hvaða
dagur var þennan dag og hvað hver
og einn hét. Flestir virtust vel upp-
lagðir, fyrir utan eina konu sem
iðaði í stólnum og lét óbeit sína í
ljós á þeim semistýrði dagskránni.
„Segið henni að þegja,“ sagði sú
gamla, en virtist ein um óánægjuna.
Starfsmaður lét þessa uppákomu
ekki koma sér á óvart og tók um
hendina á gömlu konunni, sem
strax virtist slaka á og líða betur.
Raunar virtist enginn taka eftir
þessu, nema blaðamaðurinn sem
var kynnast í fyrsta sinn fólki sem
á það sameiginlegt að vera með
heilabilun.
Morgunfundurinn leið áfram í
rólegheitum. Smátt og smátt
kveiktu menn á nöfnum hvers ann-
ars, en ekki virtist sú vitneskja til
frambúðar. Til að auðvelda sam-
skiptin fengu allir merki í barm
með nafninu sínu. Vangaveltur um
hitann úti og upprifjun á vikudegi,
mánaðardegi og ártali varð ágætis
upphitun fyrir morgunsöng og
annasaman dag. Með hjálp starfs-
manna fékk skjólstæðingur, fyrrum
tónlistarkennari, að leiða sönginn.
SJÁ NÆSTU SÍÐU
>1
staklega, er sú að fyrir allöngu síðan
varð vart við mörg tilfelli af heilabii-
un hjá fólki sem hafði þurft á gervi-
nýrum að halda. Meira og minna
fyrir tilviljum kom í ljós að mikið
af áli hafði safnast fyrir í heilanum.
Einnig kom í ljós að efnasambönd
sem innihalda ál, höfðu verið notuð
til hreinsunar á nýrnavélunum. Enn-
fremur tókst mönnum að sýna fram
á breytingar á heila í tilraunadýrum,
við það að gefa þeim ál. Þegar þetta
var nánar athugað kom hins vegar
í ljós, að ekki var í raun um að
ræða Alzheimer-breytingar. Ein at-
hugun í Bretlandi þótti sýna fram
á ákveðin tengsl á milli áls í drykkj-
arvatni og tíðni Alzheimers, en þetta
samband virtist ekki vera sterkt auk
þess sem ekki var hægt að útiloka
aðra þætti, þannig að ekki var litið
á athugunina sem sönnun.
En hvernig er búið að málefnum
Alzheimer-sjúklinga á Islandi?
„Ég held við stöndum nokkuð
vel,“ segir Jón. „Almenningur er
upplýstari um þessi málefni og við
höfum þokkaleg félagsleg úrræði á
meðan heilsufar sjúklinga er sæmi-
legt. Hins vegar vantar umræðu um
umönnunarform fyrir fólk sem ekki
getur verið lengur heima. Einkum
vantar sambýli. Ennfremur vantar
deildir sem sinna fólki sem er lengra
leitt í sjúkdómnum. Þá er ljóst að
ákveða þarf þessum deildum stað í
heilbrigðiskerfmu; hvort þær eiga
að tilheyra geðdeildum, sem hafa
reyndar að miklu leyti hafnað þess-
um sjúklingahópi, eða hvort þær
eiga að tilheyra öldrunarlækninga-
deildum, eins og þróunin virðist vera
núna.“
Þóra K. Krnfmilóttir, forstöðumaður:
VIBMÓTIB BETim HBFT LÆKHIH0MIL0I
„EG TEL að veran hér í Hlíðabæ, samskipti okkar við skjólstæðinga,
geti haft lækningargildi. Þá á ég ekki við sjúkdóminn sem slíkan, held-
ur frekar hina öruggu fylgikvilla hans, sem eru kvíði, öryggisleysi og
önnur tilfinningaleg vanlíðan, sem oft er sjúkleg og ekki síður þungbær
en sjúkdómurinn sjálfúr," segir Þóra Á. Arnfinnsdóttir, geðhjúkr-
unarfræðingur, sem er deildarstjóri og jafhframt forstöðumaður Hlíða-
bæjar, á meðan Guðjón Btjánsson er
Hið heimilislega og afslappaða
andrúmsloft í Hlíðabæ, er í raun
hluti af ákveðnu skipulagi. Dag-
leg starfsemi byggir faglega á kenn-
ingum bandaríska sálfræðingsins
Abrahams Maslovs, um manninn og
frumþarfir hans. Inntakið er að hver
maður hafi ákveðnar frumþarfir, sem
ekki breytist frá vöggu til grafar og
þeim verði hann að fá fullnægt að
einhverju marki til að halda heilsu
og sálarheill. Þóra segir að með því
að skipuleggja samveruna, aðstoðina
og þjálfunina á þann veg að hún
komi jafnt til móts við tilfínningaleg-
ar þarfir sem líkamlegar og félagsleg-
ar, þá verði mikið bætt og jafnvel
læknuð sum afleidd einkenni sjúk-
dómsins. „Allt okkar starf miðar að
því að skapa skjólstæðingunúm ör-
yggi og vellíðan. Lykilatriðið er að
fólki finnist það velkomið; að það
finni sig meðal vina og kunningja og
að við lítum ekki á það sem sjúkl-
inga, heldur sem félaga og jafningja.
Þetta starf er stöðugur línudans.
Málið snýst um að gera hvorki of
miklar kröfur, né of litlar. Ástæðan
fyrir því, að ég er svo hrifin af hug-
myndafræði Abrahams Maslovs er
sú, að hún er stöðug áminning um
ársleyfi frá störfum.
að hugsa heildrænt um manneskjuna.
Mér finnst á margan hátt hafa verið
vandamál hjá okkur í heilbrigðisstétt-
um, hve við höfum verið læst í því
að hugsa einungis um líkamlega þátt-
inn. Við lærum svo mikið um mann-
inn í pörtum, en það skortir alla sam-
hæfingu. Við sjáum þessa merki víða
á stofnunum, enda er t.d. ennþá ver-
ið að tala um fólk sem þurfi fyrst
og fremst líkamlega umönnun og svo
hina sem þurfa andlega umönnun.
Staðreyndin er sú að í allri þessari
þjónustu þurfum við að geta sinnt
öllum þörfum manneskjunnar. Með
því að nota þessa hugmyndafræði
Maslovs, vitna stöðugt til hennar,
auðveldar það okkur þessa samþætt-
ingu.“
Hvernig framkvæmið þið eftir hug-
myndafræðinni?
„Við erum að reyna setja upp dag-
skrá, sem tryggir að fólk hafi mögu-
leika á fjölbreytilegri virkjun. bæði
hugar og handar. Til þess að tryggja
að tekið sé tillit til einstaklingsbund-
inna þarfa, erum við með svokallað
tenglakerfi, þ.e. að við skiptum skjól-
stæðingunum á milli starfsmann-
anna. Hver starfsmaður er tengill
fyrir 3-4 einstaklinga. í samvinnu við
verið vandamál lyá okkur í heil-
brigðisstéttum, hve við höfúm
verið læst í því að hugsa einung-
is um líkamlega þáttinn," segir
Þóra Á. Arnfinnsdóttir forstöðu-
maður Hlíðabæjar.
mig, er þessi tengill eins konar að-
standandi á staðnum. Honum er ætl-
að að setja sig sérstaklega inn í að-
stæður og ástand þessara einstakl-
inga og kynnast aðstandendum
þeirra. Það á t.d. ekki að vera tilvilj-
un hver fer í útivist, hver fer í vinnu-
stofu og hver fer í Hrafnaþing. Það
er markvisst reynt að finna verkefni
sem henta. Þeir sem hafa þann vana
að hvílast eftir hádegi, gera það að
sjájfsögðu einnig hér.“
I Hlíðabæ er lögð mikil áhersla á
að tala við fólkið, sífellt er verið að
minna á og staðfesta eitt og annað
í veruleikanum. Þóra segist sannfærð
um, að í sumum tilfellum þurfi að
bregðast fyrr við um dagvistun.
Nokkur dæmi eru um að fólk hafi
verið svo lengi á biðlista að dagvistun
hefur ekki lengur verið raunhæfur
kostur. „Það eru auðvitað mikil von-
brigði. En við höfum hins vegar mun
fleiri jákvæð dæmi. Nýverið hafa t.d.
komið hingað þrjár konur, sem eru
það lítið skertar að þær njóta sín
virkilega vel, blómstra hreinlega. Það
sannfærir mann um hve nauðsynlegt
það er að ná til fólksins á meðan það
er raunhæft að það hafi not af vist-
inni.“
Hvað má helst bæta í þessum
þætti heilbrigðisþjónustunnar?
„Það þarf fleiri úrræði. Það þarf
t.d. fleiri Hlíðabæi og fleiri litlar dag-
vistanir, sem miðast við þarfir eldra
fólks sem er farið að bila að heilsu.
Ég tel að stórar dagvistanir geti hent-
að eldra fólki við góða heilsu sem
félagslegt úrræði, eins og t.d. Múla-
bær þar sem eru 48 manns á dag.
Einnig er ljóst að það vantar sárlega
sólarhringsþjónustu um helgar og
þjónustu sem býður upp á
skammtíma innlagnir. Fyrir aðstand-
endur er þetta mikið kappsmál, enda
verða þeir að eygja möguleika á hvíld
stöku sinnum, þeir geta í raun aldrei
treyst á að geta komist í sumarfrí.
Sjúkrahúsin geta aldrei tryggt þeim
hvíldarinnlagnir," segir Þóra A. Árnf-
. innsdóttir.