Morgunblaðið - 20.05.1990, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. MAÍ 1990
17
óunnið í íslenskum markaðsmálum.
Auglýsingagerð á íslandi hefur hing-
að til byggst á brjóstviti, það er
enginn gagnagrunnur að byggja á.
Hverjar eru neysluvenjur þessarar
þjóðar? Hvenær horfir hún á sjón-
varp? Hvernig les hún blöðin? Það
hlýtur að vera spennandi verkefni
fyrir ungu markaðsfræðingana að
koma málunum í lag.“ Björn segir
augljóst að reynsla af auglýsinga-
gerð, gagnist kvikmyndagerðar-
mönnum vel. „Það að framleiða aug-
lýsingar í 2-3 ár, er eins og að vinna
að kvikmyndum í 10 ár. Viðfangs-
efnin eru svo mikið fleiri, en sömu
vandamálin sem þarf að leysa. Menn
skólast til í hraðferð og koma út
með mikla reynslu.“
í samvinnu við Saga film gerðu
Björn og Egill bíómyndina Húsið
árið 1982. íslenska kvikmyndaævin-
týrið var þá hafið, og íslendingar
flykktust í bíó til að sjá íslenskar
kvikmyndir. „Það var gaman að
gera þessa mynd. Þetta var eiginlega
síðasta myndin í fullri stærð, sem
bar sig á miðasölu innanlands. Við
minnisvarða eða sem sjónvarpskvik-
myndir í hvert sinn. Við þekkjum
öll sögurnar um jólaleikritin, sem
þjóðin hneykslast á út janúar. Fyrir
þessi verk er jafnvel verið að borga
10 milljónir. Við höfum ekki efni á
þessu, verkin verða of stór og dýr
og þar af leiðandi of fá. Auk þess
sem væntingarnar verða of miklar
og vonbrigðin of mikil.“
Hafðir þú í upphafi einhveija trú
á því að einkastöð gæti sinnt inn-
lendri dagskrárgerð af myndarskap?
„Árið 1986, þegar við Egill vorum
að vinna í Hugmynd, kom Valgerður
Matthíasdóttir stundum til okkar og
var m.a. að sýna okkur teikningar
af sjónvarpsstöð sem verið var að
undirbúa. Jón Óttar, skólabróðir
minn úr menntaskóla, var þá líka
búinn að hafa samband við okkur.
Ég man hvað okkur Agli þótti þetta
ofboðslega hlægilegt. Alveg fárán-
legt. í fyrsta lagi var ljóst að þarna
var fólk, sem hafði aldrei unnið neitt
við sjónvarp. Ég er sannfærður um
það núna, að hefði dæmið verið
reiknað til enda, hefði Stöð 2 ekki
í röð, að menn telja sig verða að
skera niður í þessum hluta af starf-
seminni til að bjarga fjárhagnum.
Ég er í sjálfu sér ekki hissa á að
menn dragi þá ályktun að dagskrár-
gerðin sé svo óskaplega dýr, en þeg-
ar menn líta á þetta í samhengi,
kemur annað í ljós.“
Björn segir að í tíð Jóns Óttars
hafi hann sjálfur ráðið mjög miklu
um dagskrárgerðina. „Það var erfið-
ara fyrir mig að halda utan um starf-
semina þann tíma. Ég mátti axla
ábyrgð á ýmsu sem gert var, en
réði ekki öllu. Það hefur hins vegar
enginn haldið merki íslenskrar dag-
skrárgerðar meira á lofti en Jón
Óttar. Það var bara ráðist í allt of
mikið. Deildin hefur mátt líða fyrir
það, en hefur nú fengið meira sjálf-
stæði og ábyrgð. Það tel ég reynast
vel. Á þessum stutta tíma höfum við
náð góðum árangri í því að minnka
kostnaðinn, með því að draga úr
magni og reyna að gera betur það
sem við gerum. Fyrir mig hefur þetta
verið allt annað líf.“ Samkvæmt
bráðabirgðauppgjöri Stöðvar 2 fyrir
mars, fóru einungis tæp 9 prósent
af heildarkostnaði til dagskrárgerð-
arsviðs á meðan hlutur erlends efnis
var 28 prósent og hlutur fréttasviðs
10,5 prósent. Erlenda efnið er hins
vegar um 80 prósent af dagskránni.
Var lýjandi að vinna með Jóni
Óttari?
,;Það er lýjandi að vinna þar sem
er ekkert skipulag. Einhver lýsti því
þannig, að hér hefði öftar verið skipt
um skoðun, en tekin ákvörðun."
seldum 60 þúsund miða. Við töpuð-
um 'éngu og allir fengu útborgað."
Bíódraumurinn allsráðandi
Björn segist mikið hafa hugleitt,
hvers vegna þurfi að stofna kvik-
mýiídafélág í hvert sinn sem mönn-
uin detii í hug að gera bíómynd.
„Afhveiju eru ekki tvéir eða þrír
framleiðendur á íslandi, sem lesa
og velja handrit? Það er ófært að
leikstjórinn stofni hlutafélag um sig
og pll orka hans fari í að taka á
leigu húsnæði, leigja trésmíðavél,
saumavél, kaffivél, í stað þess að
hugsa um handritið og leikarana."
Er einhver von til þess að þetta
breytist?
„Nei, ætli það. Stundum er eins
og allir vilji vera í öllu sjálfir. En
það er sárt til þess að vita, að marg-
ir ágætir menn skuli vera að jnissa
húsin sín eftir slík ævintýri. Ég tel
að við getum séð þessu fólki fyrir
verkefnum, með því að vinna meira
fyrir sjónvarp. Formið er miklu
þægilegra og kostnaðurinn minni.
Mínútan í bíómynd kostar kannski
200 þúsund krónur á meðan Stöð 2
er að framleiða þætti sem kosta jafn-
vel 1.000 krónur á mínútuna.
Það ætla allir að verða kvik-
myndaleikstjórar. Það ætlar enginn
að vinna í sjónvarpi, verða góður
klippari, hljóðmaður eða ljósamaður.
Fjöldi manns er við nám í kvik-
myndaleikstjórn, út um allan heim.
Hvað bíður þessara manna? Kannski
ein kvikmynd á ævinni og yfirvof-
andi gjaldþrot. Tækifærin liggja
miklu frekar í því að vinna fyrir sjón-
varp. í þessu þarf að gera átak og
veita sjónvarpsstöðvunum fé, úr t.d.
sérstökum sjóði. Að sama skapi þarf
breytt vinnubrögð við gerð sjón-
varpsþátta, nálgast þá sem sjón-
varpsþætti en ekki bókmenntalega
orðið að veruleika. Þetta var auðvit-
að fífldirfska, sem er stundum það
sama og djörfung. Þetta hefði eng-
inn, heilvita maður gert, en hugsjón-
ir láta sér sjaldnast segjast.“
Jón Óttar réðst í of mikið
Stöð 2 fór í loftið og eins við
mátti búast, ekki áfallalaust. Sama
dag og leiðtogar stórveldanna hitt-
ust á sögulegum fundi í Reykjavík
og starfsmenn Ríkissjónvarpsins
brilleruðu í beinum útsendingum
barðist Stöð 2 við hljóð og mynd,
með litlum árangri. Ávarp sjónvarps-
stjórans komst ekki einu sinni til
skila, heldur varð skella á dagskrá
breskri brúðumynd. En kannski
sannaðist í þessu tilfelli að fall er
fararheill. Tæknilega náðust tök á
útsendingunum og hálfu ári síðar
voru Björn og fleiri reyndir starfs-
menn frá Sjónvarpinu komnir til
starfa. Björn var ráðinn yfirmaður
innlendrar dagskrár. „Það var lítil
þáttagerð byijuð, og ákaflega litlum
hefðum fylgt. Menn voru að fikra
sig áfram og þetta var bara óskap-
lega gaman. Framleiðslan var mjög
dýr, enda allir óreyndir. Það var því
þrennt sem við settum okkur: Að
hafa fagfólk í vinnu, hætta tilrauna-
starfsemi. Koma framleiðslunni í
hefðbundnar vinnsluleiðir og hefur
Maríanna Friðjónsdóttir annast það
með mjög góðum árangri. Hún hefur
gífurlega reynslu og hefur tvisvar
sinnum sest á skólabekk hjá BBC.
Þriðja verkefnið var að koma upp
ákveðnu kostnaðareftirliti.
Síðari hluta sumars síðustu þijú
ár hefur verið sett fram mjög góð
og þétt haustdagskrá, sem hefur náð
hápunkti á besta tíma fyrir mynd-
lyklasölu um jólin. Síðan hefur
hnífnum verið beitt eftir áramót.
Við erum að upplifa það þriðja árið
Nú fyrst hefur
fyrirtækið bolmagn
Hvernig leggjast breytingar í
starfsfólk, nú þegar með sameiningu
Stöðvar 2 og Sýhar er verið áð boða
heilmikla fækkun starfsfólks við
dagskrárgerðina.?
„Slíkt fer auðvitað illa með starfs-
andann, en það sem getum gert er
að koma réttum upplýsingum til
þeirra sem taka ákvarðanimar. Það
eru búnar að vera í gangi svo ótrú-
Iegar sögur um dagskrárgerðarfýll-
erí á Stöð 2 og ekki hægt að neita
að það var einhvern tímann þannig.
En það heyrir til liðinni tíð. Stöð 2
er húin að þjálfa upp harðsnúna
áhöfn, sem getur tekist á við hvað
sem er. Þessi kjarni þarf að vera til
staðar, annars verður þetta ekki
sjónvarp, heldur aðeins fátæklegt
endurvarp. Þetta er líka spurning
um skynsamlega nýtingu á tækjum
og aðstöðu, sem búið er að kosta
til. Eitthvað af framleiðslunni fer
út á markaðinn, en það má aldrei
verða þannig að kjarninn hér sitji
eftir með leiðinlegustu verkefnin."
Björn segir útilokað að draga
meira saman í innlendu dagskrár-
gerðinni. „Það má segja að starf
mitt þessa dagana sé aðallega fólgið
í því að hafna, ekki velja. Málin
horfa hins vegar til betri vegar, því
allur undirbúningur okkar nú hefur
miðast við öfluga dagskrá í haust,
þegar við bjuggum okkur undir
aukna samkeppni. Nú fyrst hefur
fyrirtækið bolmagn til að takast á
við metnaðarfull verkefni. Meira
sjónvarp hlýtur að þýða meira
íslenskt sjónvarp. Það hlýtur að hafa
verið markmið löggjafans . með
breytingunum á útvarpslögunum,"
segir Björn G. Björnsson, dagskrár-
gerðarstjóri Stöðvar 2.
HVAÐ SEGJA ÞEIR?
MARKMIÐIfl ER Afl
HELMIN6UR DAGSKRÁR-
EFNIS VERfll INNLENT
„Innlend dagskrárgerð í sjónvarpi þarf meira
Ijármagn. Við ræðum jafnan hvernig það fé sem
við höfum til umráða nýtist best til að framleiða
sem flestar klukkustundir af innlendu efhi, en það þarf að gæta þess
að eðlilegt hlutfall sé á milli umfangsmikilla leikinna verka og ódýrara
efnis. Okkar markmið er, að á næsta ári verði um helmingur dagskrár-
innar innlent efiii,“ segir Markúá Orn Antonsson, útvarpsstjóri. Hann
segir ástæðulaust að ætla annað, en að RÚV geti veitt erlendu sjón-
varpsefiii myndarlega viðspyrnu.
Markús segir ýmislegt hafa verið
gert til að treysta fjárhag
Ríkisútvarpsins, sem lögum sam-
kvæmt hafi ákveðnar skyldur við
landsmenn að því er varðar fram-
leiðslu á fjölbreyttu innlendu dag-
skrárefni. En mótsagnirnar eru líka
margar, segir hann: „Við búum fyrst
og fremst við kerfi afnotagjalda. Þó
svo að menn leggi áherslu á nauðsyn
öflugrar innlendrar dagskrárgerðar
í sjónvarpi, þá geta menn í hinu orð-
inu verið að agnúast út í þetta fýrir-
komulag við tekjuöflunina. Mark-
tækt dæmi um aðstöðu okkar í sjón-
varpi er að bera okkur saman við
nágrannalönd. í Noregi eru 1,5 millj-
ón greiðendur afnotagjalda í saman-
burði við 78 þúsund á íslandi. Við
fáum heldur ekki að njóta þess að
fullu, sem hægt er að afla með tekj-
um af auglýsingum. Það er tekinn
skattur af auglýsingatekjum í Menn-
ingarsjóð útvarpsstöðva, sem hefur
það sem eitt meginmarkmið að leggja
Sinfóníuhljómsveit Islands til rekstr-
arfé. Þær upphæðir nýtast ekkert til
aukins átaks á sviði dagskrárgerðar,
hvorki okkur né Stöð 2. Annað dæmi
um mótsögn er kröfugerð íslenskra
listamanna í samningum. Hún gerir
okkur næstum ókleift að endursýna
innlent úrvalsefni. Það liggur meira
og minna í salti, vegna þess að stofn-
unin hefur hreinlega ekki fjárráð til
að endursýna það samkvæmt þeim
gjaldskrám sem listamennirnir hafa
gert kröfur um. Við endursýningu
þarf að borga 50% af upphaflegu
framleiðsluverði, framreiknað.“
INNLEND DAGSKRÁRGERD
VERÐUR SKORIN NIÐUR
„í samkomulaginu sem gert var við sameiningu
fyrirtíekjanna þann 4. maí, var skýrttekið fram
að innlend dagskrárgerð yrði skorin niður. Sú
ákvörðun stendur ennþá,“ segir Árni Samúels-
son, stjórnarformaður Sýnar, en á dögunum sam-
einuðust Sýn, Stöð 2 og Islenska útvarpsfélagið.
„Þetta er nauðsynleg aðgerð, svo hægt verði að koma þessari stöð á
lappirnar. Það verður einhvers staðar að draga saman. Við settum það
á oddinn þegar við fórum í samninga við Stöð 2 á sínum, að innlend
dagskrá yrði skorin niður.“
Árni
Margir telja að það eigi að vera
metnaðarmál fyrir íslenskar
sjónvarpsstöðvar að vera með
íslenskt efni.
„Það kemur að því síðar, þegar
við verðum búnir að rétta stöðina
við, koma skuldunum niður,“ segir
Árni. „Það gengur ekki að keyra
þetta áfram eins og gert hefur verið.“
ÞAD ER EKKIMEIRA TIL
„Ég tel æskilegt að sá styrkur sem ríkisvaldið
veitir til reksturs útvarps og sjónvarps verði
felldur niður í núverandi mynd,“ segir Þorvarð-
ur Elíasson, sjónvarpsstjóri Stöðvar 2. Hann seg-
ir eðlilegast að þeir sem standi í slíkum rekstri
geri það fyrir sjálfsaflafé. „Það er hins vegar
mikilvægt að þeir styrkir sem ríkisvaldið veitir,
verði veittir til dagskrárgerðar án tillits til þess
hvar hún fer fram. Ekki verði einungis veittir
styrkir til Ríkisútvarpsins, eins og nú er.“
Þorvarður
Einungis tæp 10 prósent af kostnaði
hjá Stöð 2, er vegna innlendrar
dagskrárgerðar. Er þetta nógu mik-
ið?
„Það er ekki meira til. Þegar svo
er þýðir ekki spyija um vilja eða
áhuga.“
METNADUR FORRÁDAMANNA
SKIPTIR MEIRU EN REGLUR
„Langmestu máli skiptir, að alþingi endurskoði
útvarpslögin, og að með almennum fortölum og
umræðum fáum við þá menn sem stýra sjónvarps-
stöðvunum til að þekkja sinn menningarlega vitj-
unartíma. Þeir átti sig á, að þeir eiga að þjóna
íslensku menningarumhverfi," segir Svavar
Gestsson menntamálamálaráðherra.
Svavar
Svavar segir mikilvægt að sjón-
varpsstöðvarnar móti ákveðna
menningarstefnu, hver fyrir sig, þar
sem gert verði ráð fyrir auknu inn-
lendu efni. „Til dæmis með því að
auka það um 5% ári, þannig að eftir
tiltekið árabil, verði yfirgnæfandi
meirihluti dagskrárinnar íslenskur.
Það 'myndi hjálpa ef stofnaður yrði
fjölmiðlasjóður, sem ég hef verið með
í undirbúningi á annað ár, en við
dræmar undirtekir manna úr öðrum
flokkum."
Vandinn verður ekki leystur með
boðum og bönnum, segir Svavar.
„Besta varnarlínan er gott íslenskt
efni.“ Ýmsir benda á að einkastöðvar
hafi samkvæmt lögum of litlum
skyldum að gegna við menninguna.
Svavar segir það rétt út af fyrir sig.
„En metnaður forráðamannanna
skiptir miklu. Ég bendi á, að þegar
Jón Óttar stýrði Stöð 2, hafði hann
augljósan metnað í þá átt að að fram-
leiða innlent efni. Af því sést hve
miklu skiptir hver afstaða forráða-
manna er. En það dugir lítið að setja
lög um skyldur þeírra öðruvísi en
þeim verði skapaðar aðstæður til að
framkvæma þau.“