Morgunblaðið - 26.05.1990, Qupperneq 30

30
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. MAÍ 1990
Gorbatsjov teflir harðlínu-
manni fram gegii Jeltsín
Moskvu. Reuter.
Forsetakosningar fóru fram í gær í Rússlandi, stærsta og fjölmenn-
asta lýðveldi Sovétríkjanna. Forystusveit sovéska kominúnistaflokks-
ins ákvað óvænt að styðja harðlínumann í kosningunum, sem fram
fóru á hinu nýja fúlltrúaþingi Iandsins og var Alexander Vlasov,
fylgismaður Míkhails S. Gorbatsjovs, fenginn til að draga framboð
sitt til baka. Frambjóðandi róttækra umbótasinna, Borís Jeltsin, var
talinn eiga allgóða möguleika í kosningunum en niðurstaðan verður
kunngerð í dag, laugardag.
Vlasov hafði verið talinn sigur-
stranglegur í kosningunum og kom
því mjög á óvart er hann skýrði
þingheimi frá því í gærmorgun að
hann hefði afráðið að draga sig í
hlé. Á fimmtudagskvöld höfðu leið-
togar kommúnistaflokksins og
rússneskir þingmenn setið á löngum
Yassir Arafat:
Krefst gæsluliðs á
hemámssvæðunum
fundi og sögðu heimildarmenn
Reufers-fréttastofunnar að þar
hefði verið afráðið að Vlasov yrði
ekki í kjöri. Hefði ræða hans um
efnahagsástandið í Rússlandi þótt
ósannfærandi og flokksforustan
ályktað sem svo að hann gæti ekki
sigrað Jeltsín í kosningunum. _ Því
hefði verið ákveðið að tefla ívan
Polozkov, flokkaritara í Krasnodar
í suðurhluta landsins og annálaðan
harðlínukommúnista, fram gegn
Jeltsín. Fullvíst væri að ákvörðun
þessi hefði verið borin undir Gorb-
atsjov. Þótt Polozkov hefði á opin-
berum vettvangi lýst yfir stuðningi
við Jegor Lígatsjov, þekktasta leið-
toga sovéskra harðlínukommúnista,
teidi Gorbatsjov minni ógn stafa
af honum en Jeltsín. Auk þeirra
Jeltsíns og Polozkovs var Vladímír
nokkur Morokín í framboði en eng-
ar líkur voru taldar á því að hann
næði kjöri.
Jeltsín gegn Gorbatsjov
Stuðningsmenn Jeltsíns sögðu í
gær að hann ætti vísan stuðning
um 400 fulltrúa á þingi en 531
atkvæði nægði til að tryggja honum
sigur. Jeltsín er þekktasti leiðtogi
sovéskra umbótasinna og helsti
andstæðingur Míkhaíls S. Gor-
batsjovs. Sovétleiðtoginn vék
Jeltsín úr stjórnmálaráði kommúni-
staflokksins árið 1988 eftir að sá
síðarnefndi hafði gagnrýnt harð-
lega slælega framkvæmd umbóta-
stefnunnar. Jeltsín var um skeið
flokksritari í Moskvu og ávann sér
hylli alþýðu manna er hann tók að
gagnrýna forréttindi sovésku valda-
stéttarinnar. Að undanfömu hefur
Jeltsín beint spjótum sínum að
Gorbatsjov með vaxandi þunga og
sakað hann um að hafa í engu hrófl-
að við sérréttindum yfirstéttarinn-
ar.
Jeltsín hefur boðað að Rússar
muni ekki lengur lúta miðstýringu
frá Moskvu verði hann kjörinn for-
seti. I ræðu á þingi á fimmtudag
kvaðst hann vera reiðubúinn að eiga
vinsamleg samskipti við Gorbatsjov
og aðra ráðamenn í Moskvu en
ekki kæmi til greina að samþykkja
neitt það sem skerti fullveldi Rúss-
lands. „Ég styð ekki sósíalismann
sósíalismans vegna. Ég vil að ríkis-
stjómin njóti virðingar fólksins og
að ríkisstjómin virði alþýðuna." I
ræðu sem Gorbatsjov flutti á full-
trúaþinginu á miðvikudag fór hann
hörðum orðum um stefnu Borís
Jeltsíns og sakaði hann m.a. um
að vilja færa Rússland undan hug-
myndafræði sósíalismans. ívan
Polozkov lagði á hinn bóginn
áherslu á mikilvægi sósíalískrar
framþróunar og athygli vöktu þau
ummæli hans að Sovétmenn væm
ekki undir það búnir að markaðs-
hagkerfi yrði innleitt í ríki þeirra
en áætlanir stjómvalda í þá veru
vom kynntar fyrr í vikunni.
Varar við aðild
Þýskalands
aðNATO
MÍKHAÍL Gorbatsjov Sovétfor-
seti sagði í gær að gengi samein-
að Þýskaland í Atlantshafs-
bandalagið (NATO) yrði jafn-
vægi í öryggismálum í Evrópu
raskað. Yrðu Sovétmenn þá að
endurskoða varnarstefnu sína
frá gmnni og afstöðu sína til
afvopnunar í Evrópu og víðar.
Hélt hann þessu fram á sameig-
inlegum blaðamannafundi
þeirra Francois Mitterrands
Frakklandsforseta sem fór í eins
dags ferð til Moskvu í gær.
Reuter
Ahyggjiir af einka-
ferðum Gorbatsjovs
Borís Jeltsín í hópi aðdáenda sinna í Moskvu.
Wasliington. Frá fvari Guðmundssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
BANDARÍSKIR embættismenn, sem eiga að fylgjast með ferðum
Míkhaíls Gorbatsjovs Sovétforseta er hann kemur til Washington í
næstu viku, hafa áhyggjur af því hvað hann hyggst fyrir í einka-
ferðalagi sínu til Kaliforníu og Minnesota, eftir fund hans með Ge-
orge Bush Bandaríkjaforseta.
Fátt hefir verið látið uppi um það
hvað Gorbatsjov hyggst fyrir í
„frítíma" sínum, nema að hann
ætli að fara til Kalifomíu til að hitta
Ronald Reagan, fyrrverandi for-
seta, og heimsækja Minnesota-ríki.
Opinber heimsókn Gorbatsjovs í
Washington er frá fimmtudegi 31.
maí til sunnudags 3. júní. Skortur
á upplýsingum um einkaferðalög
Gorbatsjovs stafar m.a. af spam-
aðar-fyrirskipun, sem George Bush
gaf stuttu eftir að hann tók við
forsetaembættinu, um að „opinber"
heimsókn erlendra forseta skyldi
eingöngu miðast við dvöl þeirra í
höfuðborginni sjálfri. Áður var
venja, að opinber dvöl forseta ann-
arra ríkja var talin vara á meðan
þeir vom innan landamæra Banda-
ríkjanna. Öryggisþjónusta Banda-
ríkjanna er hins vegar ábyrg fyrir
„lífi og limum“ erlendra forseta all-
an sólarhringinn meðan þeir dvelja
á bandarískri grund.
Jerúsalem, Genf. Reuter.
YASSIR Arafat, leiðtogi Frelsissamtaka Palestínumanna (PLO),
hvatti í gær Öryggisráð Sameinuðu þjóðanna til að senda gæslulið
til að vernda íbúa á hernámssvæðum Isaels. I ræðu sinni á sérstök-
um fúndi Öryggisráðsins í Sviss krafðist leiðtoginn jafnframt að sam-
tökin gripu til refsiaðgerða gegn ísrael. „Aðstæðurnar valda því að
brýnt er að gripið verði til aðgerða,“ sagði Arafat.
Forseti ísraels í Finnlandi:
Viðræður um flutninga
á sovéskum gyðingum
Helsinki. Frá Lars Lundsten, fréttaritara Morgunblaðsins.
VIÐRÆÐUR Finna og ísraela um flutninga á sovéskum gyðingum
um Finnland halda áfram þrátt fyrir fyrri upplýsingar um að hætt
hefði verið við þá. Chaim Herzog forseti ísraels er staddur í opin-
berri heimsókn í Finnlandi og ræddi á miðvikudag við Mauno Koi-
visto forseta, m.a. um skilyrði Finna fyrir að heimila ferðir sovéskra
gyðinga um Pinnland. Koivisto itrekaði enn einu sinni að Finnar
hefðu sett það sem skilyrði að sovéskir gyðingar settust ekki að á
hernámssvæðunum.
Fundur Öryggisráðsins var flutt-
ur frá aðalstöðvunum í New York
af ótta við að Bandaríkjastjóm neit-
aði Arafat um vegabréfsáritun.
PLO-leiðtoginn sagði að efnahags-
legar refsisaðgerðir hefðu reynst
vel gegn stjóm hvítra í Suður-
Afríku.
ísraelsk stjórnvöld njóta æ minni
stuðnings á alþjóðvettvangi og sæta
gagnrýni vegna vaxandi ofbeldis á
hemumdu svæðunum. Þar er nú
útgöngubann. Einnig er stjóm hæ-
grimannsins Yitzhaks Shamirs
gagnrýnd fyrir að neita staðfast-
iega að eiga formleg samskipti við
PLO; ísraelsstjóm segir samtökin
vera hreyfingu hermdarverka-
manna. Bandaríkjastjóm gaf í skyn
á miðvikudag að hún væri hlynnt
því að sendir yrðu eftirlitsmenn á
vegum SÞ til hernumdu svæðanna
en dró síðar nokkuð í land og sagð-
ist vera andvíg því að slík nefnd
yrði til frambúðar á svæðunum.
Rétt væri á hinn bóginn að senda
könnunamefnd á vettvang. ísraelar
vísa öllum hugmyndum um alþjóð-
leg afskipti af hemumdu svæðunum
á bug og segja ísraelsher geta
vemdað íbúana.
Fjórir arabar stungu gyðing úr
röðum landnema á hinum her-
numda vesturbakka Jórdanar hnífi
í brjóstið skammt frá heimili
mannsins í gær. Honum tókst að
aka dráttarvél sinni heim til sín,
enda þótt fossblæddi úr sárinu, til
að fá hjálp. Róttæk hreyfing Pal-
estínumanna, Jihad, hvatti til þess
í flugriti fyrr í mánuðinum að hafið
yrði „hnífastríð.“ Mohammed
Sbeih, ritari útlagaþings PLO, sagði
í viðtali við vikurit í Jerúsalem að
svo gæti farið að afturkalla yrði
hvatningu samtakanna til Pal-
estínumanna um að beita ekki skot-
vopnum í baráttu sinni gegn ísraels-
stjórn. Næst-stærsta fylkingin í
PLO, er nefnist PLFP, hefur lagt
til að skotvopnum verði beitt gegn
ísraelsher en fram til þessa hefur
gijót verið aðalvopnið. Álls hafa 16
Palestínumenn fallið í átökum sem
orðið hafa á hernumdu svæðunum
eftir að vitskertur gyðingur skaut
sjö Palestínumenn til bana sl.
sunnudag.
Herzog forseti sagði hins vegar
á fimmtudaginn að ekki væri hægt
að takmarka réttindi innflytjenda
og skylda þá til að setjast að ann-
ars staðar en þar sem þeim finnst
best. Formleg afstaða ísraelsstjóm-
ar er og hefur verið að allir innflutt-
ir gyðingar t.d. frá Sovétríkjunum
séu fijálsir ferða sinna.
Nokkur fínnsk blöð birtu á
fímmtudaginn fréttir þess efnis að
Israelar væru viðbúnir komu hundr-
uða flugvéla með sovéska gyðinga
frá Finnlandi á næstu vikum.
Finnsk stjórnvöld segjast ekkert
vita um að slíkt sé á döfínni. Sams
konar fregnir voru á kreiki fyrir
viku en þá létu félagasamtök Finna
sem ætluðu sér að sjá um flutning-
ana í Fjnnlandi frá sér yfírlýsingu
um að Israelar væru hættir við að
koma til Finnlands af öryggisá-
stæðum.
Dagblaðið Uusi Suomi fullyrti á
fimmtudaginn að þeir aðilar sem
sjá um flutninga á sovéskum gyð-
ingum til ísraels hefðu viljandi gef-
ið óljósar upplýsingar til þessa og
að nú væri ákveðið að fljúga beint
frá landamæraborginni Lappeen-
ranta (Villmanstrand) til Tel Aviv.
í Helsinki hefur þessa viku einnig
verið staddur fulltrúi gyðingasafn-
aðarins í Leningrad. Fulltrúi þessi
sagðist vera kominn til þess að
hefja viðræður um flutningana við
fínnska utanríkisráðuneytið.
Samskipti Finna og Israela eru
í stórum dráttum með besta móti.
Finnar hafa síðan 1957 tekið þátt
í friðargæslusveitum Sameinuðu
þjóðanna í löndum fyrir botni Mið-
jarðarhafs og hafa margir Finnar
þannig persónulega reynslu af
stríðsástandinu þar. Enda hrósaði
Herzog þátttöku Finna í friðargæsl-
unni.