Morgunblaðið - 24.06.1990, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. JUNI
19
umræðu. En hvaða prestar geta nú
lesið, sökkt sér niður í guðfræði og
stundað bænalíf? Fáir.“
... En einhverjir?
„Þeir eru örfáir. Líklega þeir sem
búa á prestssetrum sem gefa sjálf-
virkar tekjur,“ segir Karl og brosir.
„Ég er alveg viss um, að það kæmi
meira andlegt frá þessari stétt og
meiri uppörvun og ábendingar til
handa samfélaginu, ef hún gæti
sinnt þessu starfi og um leið köllun
sinni. Ungt fólk, sem er að hefja
prestsskap, gengur auðmjúkt og
guði þakklátt til starfa. En það
fyrsta sem það þarf að gera, er að
kaupa sér skrifstofuhúsgögn, borð
hillur, stóla og húsbúnað fyrir gesti.
Fátækt fólk nýkomið úr námi. Það
þarf að byija á því að punga út
ekki minna en kvartmilljón. Það
þarf að hafa ritvél eða tölvu og það
þarf að hafa síma. Þetta er allt
tekið á lánum, á vöxtum og með
afborgunum. Til baka fást nokkrar
krónur á mánuði, innan við 5.000
krónur, sem eru einnig ætlaðar til
reksturs skrifstofunnar. Það má
nefna margt annað, til dæmis emb-
ættisbústaðina, sem sumir hv.eijir
eru svo illa einangraðir og jafnvel
lekir og kostar þúsundir á mánuði
fyrir prestana að kynda þá. Auk
þess er þeim gert að greiða húsa-
Íeigu, ef húsið telst ekki á „bygging-
arstigi". — Já, það er því miður
svo, að auðmýkt og tilhlökkun hinna
nývígðu breytist á stundum í von-
leysi. Og þeir ijúka í önnur störf.
Eftir stendur kirkja með óánægða
þjóna og jafnvel örvæntingarfulla,
sem sjá lítinn tilgang í því sem
þeir eru að gera. Að lokum verða
þeir maskínur, sem reyna að halda
sér höktandi. Hvers er sá maður
megnugur eða kona, sem er gert
að vera tilbúinn allan sólarhringinn
allt árið, alla daga, að ganga inn í
hvaða aðstæður sem geta komið
upp í mannlegu lífi?
Launin fyrir þessa vinnu og fyrir
þessa kvöð, sem reyndar er ekki
kvöð, heldur sjálfsögð skylda, eru
svo lág að presturinn verður að
bæta við sig einhveiju öðru. Og það
sem meira er, maki prestsins verður
að fara út á vinnumarkaðinn líka.
Ég tala nú ekki um, ef þau eru svo
óheppin að lenda í kostnaðarsömu
húsnæði, á dýru hitaveitusvæði eða
á svæði þar sem allar vörur eru
6-20 prósent dýrari. Þetta er maki
sem vinnur eins og presturinn sjálf-
ur, mánudaga til föstudaga, en því
miður, þó ég eigi náttúrulega ekki
að segja því miður, þá þarf prestur-
inn að halda áfram að vinna. Og
ijölskyldulífið verður ekkert eins og
hjá venjulegu fólki. Þeir prestsmak-
ar, sem ekki eru fullkomlega „und-
irgefnir og auðmjúkir", eru
óánægðir og kvarta og fjölskyldu-
tengslin geta tekið að gliðna. Það
væri stórkostlegt ef aðstæður
prestsins væru þannig að eiginmenn
eða eiginkonur prestanna gætu ver-
ið heima. Vegna þess að prests-
heimilið sem slíkt gegnir líka
ákveðnu hlutverki í kirkju- og safn-
aðarlífinu. Það er mikið um að fólk
komi inn á prestsheimilið þegar
kvölda tekur, eða utan venjulegs
vinnutíma annarra, vegna þess að
neyðin kemur ekki bara á skrif-
stofutíma."
Þjónninn í prestinum er að
deyja
„Við þurfum að semja við ríkis-
valdið, sem þráfaldlega hefur leitast
við að gera lítið úr störfum
prestanna. Samningamenn ríkisins
hafa oft látið í það skína að
prestarnir séu í öðru og þurfi þess
vegna ekki hærri laun. Annaðhvort
eru þetta viðhorf þeirra, eða þeir
segja þetta þvert umhug sér, vegna
þess að þeir hafa fengið dagsskipun
um það. Ef prestur deyr eða ör-
kumlast, þá verður að rýma prests-
setrið, svo nýr geti tekið við. Meðal
annars af þessum sökum, er það
draumur allra presta, vegna ástar
sinnar á fjölskyldunni, að geta eign-
ast ódýra litla íbúð í blokk, ein-
hvers staðar. Ef þeir ætla að láta
þann draum rætast, þá þarf makinn
að vinna úti og presturinn stundum
tvöfalt."
Karl segir að þessi lýsing eigi
meira við úti á landi. Þar fái prestar
„A/leó nokkrum
sonni má segja
aö málefni
oq starfsskilyrói
prestastéttar-
innar séu í rúst.
Þessir bjónar
kirkjunnar leita í
æ ríkari mæli
eftir aukavinnu
og afleiöingin
afþvíer í sum-
um tilvikum sú,
aö prestsstarfiö
situr á hakan-
um, veröur aö
aukavinnu, en
aukavinnan aö
aöalstarfi, “ sep-
ir; séra Karl V.
Matthíasson,
sóknarprestur á
Isafiröi og for-
maöur Prestafé-
lags Vestfjaröa
minni tekjur vegna svokallaðra
aukaverka. í Reykjavík og á stærri
stöðum, sé hins vegar svo mikið að
gera hjá a.m.k. sumum þeirra í
þessum aukaverkum, skírnum, gift-
ingum, fermingum og jarðarförum,
að þeir hafi lítinn tíma til að sinna
öðrum málum, svo sem sálgæslu
og predikuninni. „Hversu langan
tíma tekur að semja eina predikun
og hvernig eigum við að undirbúa
okkur fyrir gerð hennar? Við hljót-
um að lesa guðspjall og ritningar-
lestra viðkomandi dags. Við hljótum
að biðja Guð að leiða okkur við
gerð predikunarinnar. Við hljótum
að setjast niður, lesa textann á
frummálinu, grískunni, kryfja hann
eins og við best getum. Lesa hvað
aðrir hafa sagt um textann og
tengja hann svo við nútímann og
mannlífið. Boða með því Guðs Orð,
nýtt, á hveijum tíma. Ég veit ótal
dæmi þess að prestar hafa sest nið-
ur á laugardögum og byijað að
semja predikun, sem þeir hafa varla
lesið yfir í heild sinni þegar þeir
stíga í stólinn, vegna þess að þá
skorti tíma. Þeir höfðu verið á vett-
vangi alla vikuna, eða að kenna,
eða að skella handjárnum um hend-
ur vínmanna, eða að beita, og svo
framvegis.
Jerúsalem var legið á hálsi fyrir
að lífláta spámennina. Hér virðist
mér hið sama eiga sér stað, að
mörgu leyti. Þetta er talað í óeigin-
legri merkingu. Spámaðurinn í
prestinum. Presturinn í prestinum
og þjónninn í prestinum, eru að
deyja.“
Kannski væri best að þjóð-
kirkjan yrði firíkirkja
En eru prestar ekki misjafnir og
misjafnlega starfi sínu vaxnir?
„Vissulega," svarar Karl. „Oft
er talað um góða presta og slæma
presta: Þessi prestur er ofsalega
fínn af því hann er svo snöggur að
beita. Þessi prestur er ofsalega fínn
af því hann er góður skipsfélagi,
svo laginn við krakkana í skólanum.
— Þetta er allt góðra gjalda vert,
þó að í raun eigi aldrei að tala um
hvort prestar séu góðir eða ekki
góðir. En ef þeir eru góðir, þá eiga
þeir aðeins að vera góðir fyrir það
að vera góðir prestar. Þó auðvitað
sé mismunur á náðargáfunni.“
Hefur biskupsstofa skilning á
þessum málum. Veitir hún prestum
nægilegan stuðning? „Hún hlýtur
að hafa skilning á því. Éfni presta-
stefnunnar bendir til þess. Stuðn-
ingur biskups og geta í þessum
efnum fer auðvitað eftir því hvernig
ríkisvaldið virðir embætti hans og
hvernig hor.um tekst að öðlast þar
vald.“
Mörgum er það kappsmál að
fram nái að ganga aðskilnaður ríkis
og kirkju. Karl segir það eftirsókn-
arvert markmið, með tilliti til þess
hvemig málum er komið. „Jú, þær
raddir heyrast æ oftar innan stétt-
arinnar, að þjóðkirkjan okkar, sem
sumir halda að sé ríkiskirkja, verði
fríkirkja. Það eru margir sem tala
um að þeir fæðist inn í þessa kirkju,
sem er þjóðkirkja. En væri ekki
best að kirkjan segði skilið við ríkið
og öfugt? Að ríkið skilaði eigum
kirkjunnar í hennar eigin hendur
og að þegnarnir, sem vildu tilheyra
hinni lútersk-evangelísku kirkju á
íslandi, greiddu beint til hennar sín
sóknargjöld, kirkjugarðsgjöld og
skatta vegna launahalds og annars.
Myndi einhver í slíkri fríkirkju
segja við þann prest sem sækir um
starf: „Þú þarft að vinna allar helg-
ar. Vera til taks allan sólarhringinn
fyrir 70-80 þúsund krónur á mán-
uði. Þú hefur lítið sem ekkert
vaktaálag og þó þú sért kallaður
út að nóttu, þá færðu ekki einu
sinni útkall." Þegar ég byijaði sem
prestur á Suðureyri, varð reyndar
fljótlega orðinn kennari þar, þá var
ég spurður: Ertu ekki með 150
þúsund á mánuði? Ég sagði að það
vantaði 96 þúsund upp á þá upp-
hæð. Sá sem spurði sagði: Ég hefði
ekki trúað þessu, ef þú værir ekki
presturinn minn.“
Auglýsa nafn sitt í von um að
fájarðarfarir?
„Hér á ísafirði eru örfáir menn
kaþólskir, miðað við mannfjölda.
Þegar kaþólskur prestur kemur
hingað, eru þjónar í kringum hann.
Og þetta er ekki bara gert til þess
að einhveijum makráðum presti líði
vel. Ekki til að fullnægja hans per-
sónulegu þörfum, heldur er ka-
þólska kirkjan að tryggja að hann
sé í góðu formi til þess að vera
faðir. Nei, þetta er orðið hlægilegt
með kirkjuna hérna, kannski væri
best að hún væri lögð niður. Hætti
að vera hátíðarkirkja og prestarnir
hátíðarprestar. Þeir hætti að aug-
lýsa nafnið sitt í útvarpinu, ef til
vill í von um að fá jarðarfarir."
Hvað áttu við með „hátíðarprest-
ar“?
„Ef eitthvað stendur til, einhver
hátíð eða eitthvað gerist, þarf alltaf
að vera prestur á staðnum, þó í
sjálfu sér sé lítið gert með hann.“
Karl heldur áfram: „ Það er kannski
líka kominn tími til þessi, að hræsn-
inni með kristinfræðikennsluna fari
að linna. Það verði ekki kennd
meiri kristinfræði í íslenskum skól-
um. Þá vissum við að minnsta kosti
hvar við hefðum framkvæmdavald-
ið í þeim efnum.“
Hvernig gengur að eiga sam-
skipti við kerfið, ráðuneytið?
„Um þau má margt segja. Sumt
gott. Þeir reyna, en hafa víst enga
peninga, hvorki til að laga prestsbú-
staðina né kjörin. Fyrir ári bjó ég
á Suðureyri, þá þjónaði ég líka
hérna á ísafirði og þurfti að keyra
næstum daglega hingað yfir. Ég
sendi reikninga vegna dagpeninga
þessa þijá mánuði. Langflesta dag-
ana sendi ég aðeins fyrir sex tíma.
Ég hef fengið tvo mánuði greidda,
eftir hark og læti og reyndar var
ég látinn vita löngu síðar, að það
hefði verið fyrir misskilning. Ég
átti ekki að fá dagpeninga, vegna
þess að „það tíðkaðist ekki að
greiða prestum dagpeninga". Ég á
eftir að fá þriðja mánuðinn greiddan
og hann er orðinn tæplega ársgam-
all. Kunningi minn, sem er lögfræð-
ingur, er alltaf að biðja mig um að
fá hann, vegna þess að þetta sé
„pottþétt mál“.
Sumar sóknamefndir greiða
prestum launauppbætur í ýmsu
formi. Og jafnvel í beinhörðum pen-
ingum. Þetta er ekki gott mál,
vegna þess að prestarnir verða
„háðir“ sóknarnefndunum og einnig
það, að þetta geta ekki allar sóknar-
nefndir. Þær eru misjafnlega stönd-
ugar.“
Nú er að koma afmæli
„Ríkisvaldið og löggjafínn hafa
látið eitthvað í sér heyra vegna
þúsund ára kristni í landinu. Nú er
að koma afmæli. Taktu eftir sýning-
unni í kringum það: Ríki og kirkja!
Þjóð og kirkja! — Það verður gam-
an að fylgjast með því.“ Karl bætir
við að eflaust finnist einhveijum
þetta harmakvein í sér. „Jafnvel
vanþakklæti, skammir og skepnu-
skapur. En þú mátt vera viss um
að flestir prestar í landinu taka
undir þessi orð. Það sorglega í þessu
öllu saman er, að sá sem byijar ,
sitt starf, hlakkar til, og sér fyrir
sér svo margt sem hann getur gert
og unnið í þágu Jesú Krists, verður
ekki bara vonlaus, hann verður full-
ur af sektarkennd yfir því að hann
eða hún er að gera eitthvað allt
annað en hann á að gera.
Nú, það er líka margt ævintýrið
sem gerist. Kirkjur eru byggðar
fyrir tugi milljóna, jafnvel hundruð
og menn eru fúsir til að kaupa alls
konar verkfæri, myndir og dót inn
í kirkjurnar og fá nöfnin sín á þessa
muni. En að kirkjan hafi einhvern
sjóð innanlands til að gefa fátæk-
um, sem hafa orðið illa úti ein-
hverra hluta vegna, það er af og
frá.“
Hvers vegna láta prestar bjóða
sér svo bágar aðstæður sem þú lýs-
ir?
„Það sem kemur í veg fyrir að
menn segi af sér, hætti og snúi sér
að öðru, er að menn slæva smám
saman samviskuna," svarar Karl
að bragði og kímir eilítið. „Auðvitað
er það fyrst og fremst vegna þess
að prestsstarfið er svo sérstakt og
einstakt. Þú ert vígður og þú ert
kallaður og getur ekki hætt þrátt
fyrir allt. Einmitt þessi köllun gerir
að verkum, að það hægt er að pína
presta. ■ — En þrátt fyrir öll þessi
orð, er ég hef mælt, þá er prestur-
inn sá gæfumaður, að hann kynnist
mörgum og hittir fyrir góða menn
og konur. Það fólk uppörvar hann,
kórfólkið, meðhjálparar, kirkjuhald-
arar, sóknarnefndarmenn og aðrir
vinir kirkjunnar, sóknarbörnin. Orð
prestanna í dag eru þessi: Hjálpið
okkur til að verða betri prestar, svo
þið verðið sælli þjóð. Prestsstarfíð
er dásamlegt og mikil blessun að
mega starfa á akri Jesú Krists og
vitna það, að Orð Guðs er lifandi
og gefur þessum heimi mikla von
og fagra sýn til framtíðar," segir
Karl V. Matthíasson, sóknarprestur
á Isafirði og formaður Prestafélags
Vestfjarða.
REVKJAVIKIR-MARAPON
TRIMMARAR - SKOKKARAR - HLAUPARAR - MARAÞONHLAUPARAR
UNDIRBÚNINGSÞJÁLFUN FYRIR
REYKJAVÍKUR-MARAÞON.
Forvarnar- og endurhæfingarstöðin MÁTTUR ásamt fleiri
aðilum stendur fyrir undirbúningsnámskeiði fyrir þá
sem hyggjast taka þátt í Reykjavíkur-maraþoni.
Námskeiðið er fyrir alla. Frá skemmtiskokkurum til
maraþonhlaupara.
♦
Námskeiðið stendur í 6 vikur og hefst mánud. 2. júlí.
Þátttakendur hafa ótakmarkaðan aðgang að
tækjasölum og leikfimitímum stöðvarinnar.
íþróttafræðingar frá MÆTTI og langhlauparar
leiðbeina þátttakendum 3-4 sinnum í viku við
hlaupaþjálfunina.
Allir þátttakendur fá MÁTTARhoW.
Sérstakar viðurkenningar verða veittar einstaklingum
og starfshópum fyrir áhuga og ástundun.
Skráning er hjá MÆTTI Faxafeni 14, eða í síma 689915

A I R
Nikc býður öllur þútttukendum
í þcssari undirbúningsþjállun
Nike vörur á sérstöku
maraþon vcröi í vcrslun
okkar Frísport á Luugavcgi 6.
V I L J I • V E L L 1 Ð A N
FAXAFENI 14, 108 REYKJAVlK, SÍMI 689915.