Morgunblaðið - 24.06.1990, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. JÚNÍ
37
Ingólfur V. Gíslason
Doktorsritg’erð
um samtök at-
vinnurekenda
Ingólfur V. Gíslason varði
doktorsritgerð í félagsfræði við
háskólann í Lundi, Svíþjóð, 1.
júní síðastliðinn. Var andmæl-
andi prófessor Risto Alapuro írá
Jyvaskyla í Finnlandi. Ritgerðin
er skrifúð á ensku og ber heitið
Enter the Bourgeoisie. Aspects
of the Formation and Organizati-
on of Icelandis Employers 1894-
1934.
Fjallar ritgerðin um tilurð og
þróun fjögurra fyrstu samtaka
atvinnurekenda á íslandi fram að
stofnun Vinnuveitendasambands
íslands. Kemst höfundur að þeirri
niðurstöðu að samtökin hafi á heild-
ina litið verið veik og átt erfitt með
að sameina atvinnurekendur. Jafn-
framt er fjallað um félagsleg ein-
kenni þeirra einstaklinga er að baki
samtökunum stóðu. Er niðurstaða
þess hluta ritgerðarinnar að veik-
leiki samtakanna stafi annarsvegar
af erfiðleikum við að sameina at-
vinnurekendur og hins vegar af
mismunandi bakgrunni og hags-
munum þeirra er til liðs við samtök-
in gengu. í viðauka birtir höfundur
félagaskrár samtakanna sem og
skrá yfir þá atvinnurekendur er
kusu að standa utan samtakanna.
Mun ritgerðin fljótlega verða til
sölu í bókaverslunum.
Ingólfur V. Gíslason er fæddur
16. nóvember 1956, sonur hjónanna
Bjarneyjar Ingólfsdóttur og Gísla
Ákasonar. Hann lauk stúdentsprófi
frá Menntaskólanum í Kópavogi
1976, hóf þá um haustið nám við
félagsvísindadeild Háskóla íslands
og lauk BA-prófi í stjómmálafræði
1981. Sama haust fluttist hann til
Svíþjóðar og hefur síðan lagt stund
á nám og kennslu við félagsfræði-
deild háskólans í Lundi. Sambýlis-
kona Ingólfs er Björk Óttarsdóttir
og eiga þau tvær dætur.
Vargar í
æðarvarpi
Stykkishólmi.
GROÐRI fer nú verulega fram
liér í Hólminum og um nær-
liggjandi slóðir. Sauðburður
hefir gengið vel og ekki hefir
heyrst annað.
Frá varpinu er það að segja
að það hefir haft sinn vana-
gang og æðarkollan er byijuð
að leiða út, en þá tekur svartbak-
urinn við og er hann duglegur
við að hirða ungana og þeir svart-
bakar sem hafa verið skotnir og
krufnir segja ljóta sögu. Þeir
liafa jafnvel verið með þijá ný-
gleypta unga í maganum og seg-
ir það sitt. Reynt er eftir getu
að fækka þeim. Og þess má geta
að hrafninn hefir ekki látið sitt
eftir liggja að sundra hreiðrum
og gera sér gott af innihaldi eggj-
anna. Þó mikið hafi verið gert
til að eyða þessum vargfugli,
sést alltaf betur og betur að
meira má ef duga skal.
- Árni
Hvaða bækur eigum við
að lesa í sumarleyfinu?
ALLMÖRG undanfarin sumur
hafa þessir dálkar birst yfir
sumarmánuðina og væri nú ráð
að taka til þar sem frá var horf-
ið síðasta sumar. Flestir velja
sér lestrarefni þegar farið er í
frí og gildir svo sem einu hve-
nær ársins er; Islendingar eru
lesglaðir með afbrigðum. Ein
þeirra þriggja bóka sem er
getið nú, „It gets better after
Cairo“, er því miður ekki kom-
in í búðir hér að því er ég best
veit en starfsfólk í bókabúðum
sem selja erlendar bækur hér
mun ugglaust sjá um að panta
hana.
Laurie Devine: Crescent
Útg. Arrow 1989
Laurie Devine er hér á ferðinni
með viðamikla skáldsögu með
sögulegu ívafi. Sagan gerist aðal-
lega í Líbanon á árunum 1958-
1982 og er það ekkert smáræði
sem höfundur færist í fang þar
sem reynt er að gera skil þeirri
óskiljanlegu og flóknu atburðarás
sem hefur leitt af sér hvern harm-
leikinn af öðrum.
Um 1950 og framyfir 1960 var
Líbanon fyrirmyndarríkið í þess-
um stríðshijáða heimshluta þar
sem deilt hefur verið harkalegar
en víðast hvar á seinni tímum.
Beirut var París Miðausturlanda,
þar dafnaði mannlíf sem átti sér
enga hliðstæðu. Borgin var fögur
og nútímaleg og ferðamenn og
kaupsýslumenn gerðu sér tíðför-
ult þangað. íbúarnir höfðu að
sönnu ólíka trú, meira en helming-
ur voru sunni-múslímar en kristn-
ir menn réðu lögum og lofum í
stjórnsýslunni og höfðu á hendi
öll bitastæðustu embættin. í suð-
urhluta landsins ■—voru shia-
múslímar sem fengust við akur-
yrkju og bjuggu við frumstæð
skilyrði og nutu ekki þeirra alls-
nægta sem ríkisfólk í Beirut bjó
við. Mikill fjöldi Palestínumanna
var í flóttamannabúðum, einkum
í grennd við Beirut. Þetta fólk
hafði flúið eftir stríðið 1948 og
síðan kom önnur bylgja eftir að
ísraelar höfðu unnið skjótan sigur
í Sex daga stríðinu 1967.
Palestínuflóttamennirnir voru
litnir hornauga, einkum af kristn-
um mönnum, en oftast var allt
kyrrt. Þá var nokkur fjöldi gyð-
inga búsettur í landinu og þótti
ekki tíðindum sæta nema fýrir það
eitt að Líbanar voru upp með sér
að allt þetta fólk með sínar ólíku
trúarskoðanir gæti lifað samtaka
og í friði.
Aðalsöguhetjur bókarinnar eru
fjórar vinkonur sem bundust vin-
áttuböndum við nám í bandaríska
háskólanum í Beirut. Þær eru
Anne sem er hálfur gyðingur,
Fatima sem er shia-múslími úr
þorpi í suðrinu, Leila er Palestínu-
maður og Camilla er kristin. Þær
eru sannfærðar um að lífið verði
áfram gott og fagurt, Leila fái
sína Palestínu, Camilla verði ham-
ingjusöm með Pierre sínuin það
sem eftir er, Fatima geti stofnað
skóla í þorpinu heima og kennt
stelpum að lesa og Anne verði
læknir. Þær dreymir um gott
gengi, mikla og rómantíska ást
og nokkuð framan af- situr það í
fyrirrúmi, hugleiðingar og vanga-
veltur í þá áttina. Ef þær verða
fyrir mótlæti hlýtur það að tengj-
ast ólukkulegri ást.
En smám saman þyngist undir-
tónninn og þeir atburðir fara að
gerast sem hljóta að breyta gildis-
mati þeirra og lífsviðhorfum. í
lokin eru þijár eftir, það hefur
gengið á ýmsu en hvað sem öllu
líður hefur vinátta þeirra staðið
af sér storma og hrylling.
Laurie Devine vakti athygli
mína þegar ég las bókina Saudi
eftir hana og síðan Nile. Hún
hefur yfirgripsmikla þekkingu á
sögunni og mannfólkinu þar sem
atburðir gerast og skilningur
hennar er alveg ótvíræður. Þessi
bók er á níunda hundrað blaðsíður
og það segir sig sjálft að hún
verður ekki lesin i einum rykk.
En hún er þess virði og vel það
að maður lesi hana af íhygli. Það
eykur skilning á óskiljanlegum
hryllingi sém hefur verið í Líbanon
árum saman og þar fyrir utan er
hún ákaflega skemmtileg aflestr-
ar hvað sem líður söguefninu.
Trudy Culross: It gets better
after Cairo
Útg. Mandarin 1990.
Trudy Culross hefur starfað
við blaðamennsku í tuttugu ár,
verið ritstjóri nokkurra tímarita
og eitthvað mun hún hafa unnið
fyrir útvarp. Þetta er fyrsta bók
hennar og hún er eiginlega allt
mögulegt; opinská hjónabands-
saga, lýsing á lífi sjálfstæðu kon-
unnar eftir skilnað — lífi sem í
tilfelli Trudy Culross snerist fljót-
lega upp í martröð — og í þriðja
lagi er þetta litrík og fjörleg og
á stundum hreint ótrúleg ferða-
saga. Það var raunar síðasti hluti
hennar sem ég skemmti mér best
yfir en sé í hendi mér að báðir
fyrri hlutarnir eru nauðsynlegir
til að samhengi náist.
Trudy Culross giftist ung
portúgölskum manni sem hafði
verið_ kvæntur þegar þau kynnt-
ust. Ástin, fögur í fyrstu, er löngu
gufuð upp og meira en það, henni
finnst hún hafa verið niðurlægð
og lítilsvirt og hún er full and-
styggðar á sjálfri sér yfir því að
hafa látið svo vera.
Eftir skilnaðinn er hún engu
að síður niðurbrotin og sú hugsun
kemst ein að hjá henni að hún
þurfi að ná sér niður á karlmönn-
um. En situr uppi með enn meiri
viðbjóð og svona í þann veginn
að brotna endanlega í þúsund
mola. Lausnin felst kannski í því
að fara í burtu, fara ein í ferðalag
og láta reyna á það hvort hún er
jafn lítilfjörleg, kjarklaus og mis-
heppnuð sem manneskja og henni
finnst sjálfri. Það tekur dijúgan
tíma að undirbúa ferðina — sem
hún veigrar sér raunar við að
leggja upp í og frestar stöðugt.
En hún hefur í bakhendinni að
þá geti hún bara komið heim,
brún og sælleg eftir nokkrar
spánskar vikur og látið eins og
ferðalagið hafi verið draumur í
dós. Svo að hún fer. Til Spánar,
Portúgals, Grikklands, Ítalíu. Það
gerist ýmislegt meira en lítið vafa-
samt og tvívegis á hún líf sitt að
veija. En það merkilega er, að
hennar eigin dómi, að hún virðist
stælast við hveija raun. f Egyptal-
andi kynnist hún Amir eyðimerk-
urbúa og úlfaldaeiganda og um
hríð sest hún að í þorpinu og
Amir vill taka hana sér fyrir eigin-
konu, því sú sem fyrir er hefur
ekki getað alið honum barn. Þetta
er grafalvarlegt mál en undir lok-
in sleppur hún burt með aðstoð
eiginkonu númer eitt. Lýsingar
hennar á lífinu í eyðimerkurþorp-
inu eru aldeilis óborganlegar og
eftir þetta verður ekki aftur snúið
og hún heldur áfram og nú til
Indlands þar sem hún ferðast um
við sérkennilegar aðstæður í
nokkra mánuði. Kynnist ástinni
og kveður hana en veit að hún
verður aldrei söm. í jákvæðum
skilningi. Hún fer til Burma og
Bali, þar sem foreldrar hennar og
bróðir koma til að hitta hana. Þá
hefur hún verið á flakkinu í hátt
í ár og uppgötvar á flugvellinum
á Bali að móðir hennar þekkir
hana ekki í sjón. Hún er orðin ný
kona, lítur öðruvísi út, er líklega
náttúrlegri en einnig eldri, sterk-
ari, með lífsreynslu sem hana
hefði aldrei órað fyrir að hún
kæmist ósködduð í gegnum.
Svo tekur við Nýja Sjáland og
Fijieyjar þar sem hún finnur loks-
ins að hún hefur staðist eldraun-
ina og er einhvers virði. í New
York er óuppgert tilfinningamál
sem bíður hennar og um hríð
glímir hún við það og kemst vænt-
anlega að niðurstöðu sem er sú
rétta fýrir hana.
Bókin eryfir 400 blaðsíður, hún
er skrifuð af raunsæi, hispursleysi
og mikilli ritgleði. Mér þótti það
tilhlökkunarefni í hvert sinn sem
ég vissi ég mundi hafa stund til
að lesa bókina og fannst hreint
afleitt að hún var ekki helmingi
lengri.
Bjarne Reuter: En tro kopi
Útg. Gyldendals Paperbacks
1989
Bjarne Reuter kannast ýmsir
lesendur við og að minnsta kosti
ein bók hefur komið út í íslenskri
þýðingu. Bækur Reuters má
vissulega lesa sem afþreying-
arbækur en þær eru meira en það
þegar betur er að gáð, efnistök
og söguþráður er líka stundum
fullsnúið til að kalla það beinar
skemmtibækur.
í þeirri bók sem hér er til um-
fjöllunar segir frá Sven Carstens-
en sem er ungur stjórnmálamaður
á uppleið. Hann er giftur leikkon-
unni Ninu og þau eru vinsælt
blaðaefni vegna þess hve spenn-
andi hjón þau eru og vegna þess
að þau hafa ratað í ýmsar raunir
að mati danskra vikublaða. Fyrstu
árin sem þau voru gift gátu þau
ekki eignast barn og Nina tók sér
ferð á hendur um landið þvert og
endilangt til að tala á fundum hjá
barnlausum foreldrum og hvar-
vetna blaðamenn á hælum henn-
ar. En eftir margra ára bið kemur
svo að því að Nina verður ófrísk
og elur Lars, af foreldrunum og
fáeinum öðrum kallaður Lille-
mand og er nú kátt í húsinu. Á
elliheimilinu situr gamall faðir
Svens og eru þá upptaldir ættingj-
ar sem við sögu koma.
Sagan hefst þegar Tormod
umhverfísmálaráðherra fær áfall
á fundi í Brussel. Umhverfismálin
eru að verða eitt þýðingarmesta
mál stjórnarinnar og það er vafa-
samt að Tormod hafi heilsu til að
gegna starfinu öllu lengur. Og
hver skyldi þá vera nokkurn veg-
inn sjálfgefinn arftaki hans. Nema
Sven og er hann flestum kostum
búinn til að fást við verkið.
Þá fara undarlegir atburðir að
gerast. Fjölskyldumyndaalbúmum
er stolið frá gamla föðurnum á
elliheimilinu og úrklippubók um
feril Svens hverfur af heimilinu.
Og síðan er Lillemand rænt og
þau mega ekki fara til lögreglunn-
ar, þá er öllu illu hótað. Þegar
bamsræningjamir hafa síðan
samband við foreldrana sem em
fullir angistar er ekki farið fram
á peninga. Sven fær það verk að
drepa Tormod í afmælisveislu fá-
einum dögum síðar. Honum er
sagt að Tormod muni verða slapp-
ur og fara upp og leggja sig og
síðan á Sven að fara upp skömmu
síðar og þrýsta kodda yfir andlit
hans uns hann kafnar.
Sven endar með því að segja
konu sinni frá þessu og bæði em
skelfingu lostin. Það má af öllu
ráða að einhveijir em að reyna
að koma honum í stól’umhverfis-
ráðherra og er það trúlega vegna
þess að þeir hinir sömu halda að
þeir geti ráskast með hann. Hann
reynir að hafna því en þá er hon-
um hótað enn og þess síðan kraf-
ist að hann láti loka tafarlaust
verksmiðju á Jótlandi, þar sem
fara fram sérstæðar tilraunir en
einkum vegna þeirrar mengunar
sem frá verksmiðjunni kemur.
Þær tilraunir sem þar fara fram
eru einnig í því fólgnar að reynt
er að færa erfðavísa milli dýra
og þýðir einfaldlega að það er
hægt að framleiða og búa til ná-
kvæma eftirlíkingu af dýri — eða
manni. Hver veit.
Sagan verður óhugnanlegri eft-
ir því sem á hana líður og lesanda
fer að gmna hvert höfundur er
að stefna með frásögn sinni. En
hún snýst einnig um samskipti
þeirra hjóna og við annað fólk og
það áhugaleysi sem einkennir öll
samskipti eftir að vissu stigi er
náð.
Örstuttur lokakafli segir margt
í fáum orðum og þar setur höfund-
ur síðasta púnktinn á hárréttum
stað.
i
i
.1