Morgunblaðið - 22.07.1990, Síða 4

ERLEIMT
4 FRÉTTIR/YFIRLIT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22. JÚLÍ
INIMLEIMT
Umdeildar
efiiahags-
aðgerðir
Aðilar vinnumarkaðarins telja ný-
kynntar aðgerðir ríkisstjómarinnar
sem ætlað er að lækka fram-
færsluvísitölu um 0,78% eða niður
fyrir rauð strik kjarasamninga,
ófullnægjandi. Aðgerðimar felast í
niðurfellingu virðisaukaskatts af
ísienskum bókum og af viðhalds-
vinnu við húsnæði; frestun á hækk-
un bensíngjalds og afturhvárfi frá
hækkun gjaldskrár Pósts og síma
og RÚV.
Amarflug deilir við
fj ármálaráðherra
Forsvarsmenn Amarflugs saka
Olaf Ragnar Grímsson fjármála-
ráðherra um valdníðslu og hafa
krafist þess að forsætisráðherra
taki mál félagsins úr höndum fjár-
málaráðherra og ábyrgist sjálfur
að efna samþykkt ríkisstjómarinn-
ar um fyrirgreiðslu við Amarflug.
Hin harðorða yfirlýsing Arnar-
flugsmanna kom í kjölfar deilna
þeirra við ráðherrann sem hófust
með ræðu Harðar Einarssonar, frá-
farandi stjómarformanns, félags-
ins á aðalfundi þess á þriðjudag.
Þar gagnrýndi hann flugmála-
stefnu stjómvalda og sagði að nei-
kvætt eigið fé félagsins, sem tap-
aði 170 milljónum króna á liðnu
ári, væri 680 milljónir króna en
mundi lækka um 800 milljónir ef
ríkisstjórnin efndi gefín loforð.
Fjármálaráðherra segir málið snú-
ast um það hvort sömu reglur eigi
að gilda um Arnarflug og önnur
fyrirtæki.
McGovern fser að grafa
Svavar Gestsson- menntamálaráð-
herra hefur veitt bandaríska forn-
leifafræðingnum Thomas McGo-
vern leyfi til fornleifarannsókna í
Arneshreppi á Ströndum. Þar með
er úr gildi fallin sú ákvörðun þjóð-
minjanefndar að synja McGovem
um Ieyfi til rannsóknanna.
Lést í flugslysi
Maður lést og annar siasaðist
alvarlega er lítil flugvél fórst í
Ásbyrgi á mánudag. Hinn látnhhét
Jörundur Sigurbjörnsson, 38 ára
gamall Akureyringur.
Mokveiði á VestQarðamiðum
Þorskur hefur mokveiðst á Vest-
fjarðamiðum að undanförnu og
hafa mörg skip fengið 20-30 tonn
í hali. Ásgeir Guðbjartsson, skip-
stjóri og áhöfnin á Guðbjörgu IS
veiddu 240 tonn frá mánudegi til
miðvikudags og var verðmæti af-
lans 13 milljónir króna.
Eimskip eykur hlutafé
Horfur era á að Eimskipafélag
íslands auki hlutafé sitt um allt
að 100 milljónir króna með útboði
á almennum markaði í haust. Sam-
kvæmt heimildum Morgunbláðsins
era uppi hugmyndir um að stærri
hluthafar falli frá forkaupsrétti og
útboðið verði til að stækka hlut-
hafahóp félagsins.
Olís skráð á Verðbréfaþingi
OLÍS hefur hlotið skráningu á
Verðbréfaþingi íslands fyrst
íslenskra almenningshlutafélaga.
Frá leiðtogafundi Sovétmanna og V-Þjóðverja.
Samþykkja
að Þýskaland
verði í NATO
Sögulegt samkomulag tókst með
þeim Míkhaíl Gorbatsjov Sovét-
leiðtoga og Helmut Kohl, kánslara
Vestur-Þýskalands á leiðtoga-
fundi þeirra í Sovétríkjunum á
sunnudag og mánudag. Sovét-
menn samþykktu fyrir sitt leyti
að sameinað Þýskaland yrði í
Atlantshafsbandalaginu, NATO.
Helstu skilyrðin af hálfu Sovét-
manna eru þau að her Þjóðveija
á landsvæði núverandi A-Þýska-
lands verði ekki undir stjóm
NATO, Þjóðveijar fækki stórlega
í sameiginlegum herafla sínum
fog hafni öllum möguleikum á að
koma sér upp kjamavopnum. Sov-
étherinn mun hverfa á brott úr
A-Þýskalandi á þrem til fjórum
ámm. Með þessu samkomulagi
er rutt úr vegi síðustu hindruninni
fyrir sameiningu Þýskalands í eitt
ríki og jafnframt leyst eitt af erf-
iðustu deilumálum stórveldanna
eftir síðari heimsstyrjöldina.
Samkomulag náðist
um landamæri Pól-
lands og Þýskalands
Á þriðjudag náðist samkomulag
um landamæri Póllands og sam-
einaðs Þýskalands í viðræðum
utanríkisráðherra fjórveldanna og
þýsku ríkjanna beggja í París,
hinum svokölluðu 4+2 viðræðum.
Krzysztof Skubiszéwski, utanrík-
isráðherra Pónándá, sem einnig
sat fundinn, sagðist mjög ánægð-
ur með niðurstöðuna.
Hans-Dietrich Genscher og Ja-
mes Baker á Parísarfiindinum.
Fórnarlömb í
Auschwitz færri
en áður var talið
Ný rannsókn pólskra sagnfræð-
inga hefur leitt í ljós að fóm-
arlömb nasista í útrýmingarbúð-
unum í Auschwitz voru mun færri
en fyrri valdhafar Póllands höfðu
haldið fram, eða 1,1 milljón en
ekki 4,4 milljónir eins og komm-
únistar sögðu. Sannað þykir að
langflest fómarlambanna hafi
verið gyðingar, en samkvæmt
fyrri valdhöfum voru jafnmargir
Pólveijar drepnir í búðunum.
Harkaleg deila
íraka og Kúvæta
Kúvætar hafa brugðist ókvæða
við ásökunum íraka um að þeir
hafi sýnt þeim yfírgang með þvf
að stela olíubirgðum og reis hem-
aðarmannvirki innan landamæra
íraks. írakar fordæmdu einnig
stjómvöld í Kúvæt og Sameinuðu
arabísku furstadæmunum fyrir að
hafa af ásettu ráði valdið þeim
miklu efnahagslegu tjóni með of-
framleiðslu á olíu. Á fimmtudag
ítrekuðu Bandaríkjamenn stuðn-
ing sinn við Kúvæta eftir að írak-
ar höfðu gefið í skyn að þeir
kynnu að beita hervaldi ef ara-
baríkin drægju ekki úr olíufram-
leiðslu sinni.
Bandaríkin:
Skattahækkanir blasa við
Flórída. Frá Atla Steinarssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
UM FÁTT ER nú meira rætt í Bandaríkjunum en skattahækkanir af
ýmsu tagi. Ríkisskuldirnar vegna fjárlagahalla síðustu ára nema nú
rúmlega þrem billjónum dollara og vaxa með ævintýralegum hraða á
hverri klukkustund. Ríkisskuldabréf hafa verið gefin út linnulaust til
að standa undir eyðslu umfram tekjur og þykir fyrir löngu í óefni
komið. Ef með eru taldar skuldir fyrirtækja og neytenda nemur skulda-
súpa landsins nú 13 - 14 billjónum dollara. Á móti koma að sjálfsögðu
miklar eignir innanlands sem utan og gífúrleg framleiðslugeta en
skuldamálin þykja samt komin á alvarlegt stig.
ó Bandaríkjaforseti og Banda-
ríkjaþing séu nokkuð sammála
um að grípa þurfi til skattahækkana
og aukinna álagna, og að samkomu-
lag þurfi að nást um stefnubreytingu
í skuldamálum áður en Bandaríkja-
þing fer í frí í næsta mánuði vegna
þingkosninga í nóvember, eru málin
í sjálfheldu. Demókratar vilja að
George Bush forseti, sem lofaði í
forsetakosningabaráttu sinni að
hækka enga skatta, hafi frumkvæði
að tillögum í þessa átt, en repúblikar
vilja að demókratar, meirihluti á
þingi, hafi þar forystu og ákvörðun-
arvald. Þrátt fyrir nauðsynina á
stefnubreytingu er það talið nálgast
kraftaverk ef eitthvert samkomulag
næst á svo stuttum tíma sem nú er
til stefnu.
Ekki bætir úr skák að flest ríki
Bandaríkjanna era í fjárkröggum og
hugleiða því skattahækkanir. Á mið-
vikudag undirritaði Michael Dukakis,
ríkisstjóri í Massachusetts, ein mestu
skattahækkunarlög sem samþykkt
hafa verið í Bandaríkjunum, og eiga
þau að fylla 1,4 milljarða dollara fjár-
lagagat í Massachusetts.
Samkvæmt þeim er 5% söluskattur
til ríkisins lagður á 600 þjónustu-
greinar sem hann náði ekki til áður,
þar á meðal þjónustu þeirra sem spá
um óorðna hluti. Tekju- og bensín-
skattar eru eírinig hækkaðir. Nýju
lögin eiga að færa ríkissjóði Massac-
husetts 1,1 milljarð dollara á fjár-
hagsári sem hófst 1. júlí og 1,6 millj-
arða dollara á næsta ári.
Fjárhagsörðugleikar Massa-
chusetts eru m.a. raktir til þess að
Dukakis hafi ekki sinnt störfum
sínum sem skyldi þá er hann var í
kosningabaráttunni um forsetaemb-
ættið 1988. Þá gekk ýmsum fyrir-
tækjum á tæknisviði mjög vel í
Massachusetts og oft var minnst á
efnahagsundrið sem þar átti sér stað.
Velgengni flestra þessara fyrirtækja
varð skammvinn og hefur verið alger
kyrrstaða, eða jafnvel afturför, í at-
vinnulífi ríkisins.
Mannflöldi á Vaclav-torgi í Prag fagnar 10. desember sl. er tilkynnt var um myndun fyrstu stjórnar-
innar í fjóra áratugi þar sem kommúnistar voru ekki allsráðandi.
Tékkóslóvakía á tímamótum:
Hvernig þjóð nemur regl-
ur lýðræðisskipulags á ný
FYRSTU sporin á vegi lýðræðis og frelsis eru engan veginn auð-
veld. Stjórnmálaumræða í Tékkóslóvakíu er ekki laus við ein-
feldni og varpar ljósi á skort okkar á reynslu og þekkingu. Nýja
stjórnin þarf að kljást við fjölda vandamála og raða þeim í for-
gangsröð. Enginn þarf að velkjast í vafa um að hefðir á sviði
stjórnmála, menningar og siðferðismála marka framtíðarstefnuna
sem sérhver þjóð kýs sér.
Lýðræðishefðin getur ekki tal-
ist sterk í Tékkóslóvakíu. Ef
undanskilin eru ár fijálsa lýðveld-
isins milli heimstyijaldanna ber
saga landsins merki kúgunar; fyr-
ir 1918 var það veldi Habsborgara
en síðar tóku við yfirráð Hitlers
um hríð og loks
kommúnistaal-
ræðið. Þráin
eftir frelsi er
eins og rauður
þráður í verk-
um stjórnmála-
manna, rithöfunda og tónlistar-
manna alla 19. öldina. Allir áttu
þeir sér eitt takmark: Sjálfræði
Tékka og Slóvaka. Það var fyrir
tilstilli hins óþreytandi baráttu-
manns, Tomasar Garrigue Mas-
aryks, að hægt var að setja á stofn
lýðveidið 1918 og sá fyrstu fræ-
kornum lýðræðisins.
íbúar landsins vísuðu eindregið
á bug alræðinu í fijálsum kosning-
um nýverið, rétt eins og Ungveij-
ar nokkru fyrr, og staðfestu jafn-
framt þá ákvörðun sína -að búa
við frelsi. Samt sem áður kom það
glöggt í ljós í kosningabaráttunni
að langur tími myndi líða þar til
lýðræðisreglur næðu yfirhöndinni
í öllu samfélaginu. Hringborðsum-
ræður fulltrúa flokkanna í sjón-
varpi sýndu hvílíkt ginnungagap
var á milli manna hvað snerti
pólitískt hug-
arfar og hefðir.
í fáum orðum
sagt, þjálfaðir
stjórnmála-
menn eru ekki
til. Það er ekki
hægt að gera út af við 40 ára
kúgun í snatri og með vissum
hætti erum við öll mörkuð henni.
Vaclav Havel forseti orðaði þetta
svo: „Við berum öll hluta sektar-
innar.“
Hægt er að líta á nær hálfa
aðra milljón atkvæða, er kommún-
istar fengu í júní-kosningunum,
sem viðvörun. Það var einkum
skorturinn á vinstriflokki við hlið-
ina á kommúnistum sem gerði
þennan óvænta árangur möguleg-
an, hann kom leiðtogum sjálfs
flokksins á óvart. Önnur ástæða
BflKSVP
eftir Jaroslav Novak ÍPrag
var misheppnuð barátta hinna
gömlu flokka jafnaðarmanna og
sósíalista sem eitt sinn voru mjög
sterkir í landinu. Þeir eiga gífur-
legt starf fyrir höndum. Kjósend-
ur Borgaravettvangs kusu hann
til að styðja helstu frammámenn
hans, þ. á m. Havel, einnig vegna
þess að margir landsmenn voru
ráðvilltir en vildu fyrst og fremst
vísa gömlu stjórnarherrunum
ótvírætt á bug með því að styðja
byltingarmenn. Hvað sem því
líður er ljóst að grípa þarf til
ýmissa óvinsælla ráðstafana á
næstunni og hugsanlegt er að bið
verði á því að árangur náist í efna-
hagsumbótunum. Þá munu marg-
ir óánægðir og óþolinmóðir styðja
kommúnista í kosningunum eftir
tvö ár hafi enginn flokkur vinstra
megin við miðju komið á fram-
færi áhugaverðri stefnu er nær
athygli fjöldans. Það er e.t.v.
nokkur huggun að hlutfall kjós-
enda kommúnista meðal fólks
undir þrítugu var aðeins sex af
hundraði.
Höfundtir er tókkneskur
blaðamaður, 69áragamall. Á
tímum kommúnista sendi hann
erlendum fjölmiðlum
íþróttafréttir, sem ritskoðunin
lét yfírleitt afskiptalausar, en
stundaði einnig önnur störf.