Morgunblaðið - 23.08.1990, Qupperneq 34

34
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. ÁGÚST 1990
of seint
Betra er seint en
Nýtt álver á Islandi - vanhugsað örþrifaráð
eftir Einar Má
Guðvarðarson
Orvæntingin fær menn oft til að
grípa til örþrifaráða. Ákvörðunina
um að reisa nýtt álver, álít ég vera
örvæntingarfulla tilraun stjórnvalda
til að bæta efnahag þjóðarinnar.
Yfirveguð er sú ákvörðun allavega
ekki. Eg leyfi mér að fullyrða, að
ef við ekki áttum okkur, áður en það
^ er um seinan, muni þetta álver, sem
og önnur meira eða minna meng-
andi stóriðja, hafa alvarlegri áhrif á
efnahaginn og öll lífskjör í landinu
en flestir gera sér grein fyrir. Því
ef flestir gerðu það, hefði þessi
ákvörðun aldrei verið tekin.
Yitund og vitleysa
Þegar við bregðumst við í aðstæð-
um, tökum ákvarðanir og fram-
kvæmum, er nærtækt að álykta, að
vitund okkar um aðstæðurnar ráði
mestu um viðbragðið. Ef við einlæg-
lega og hreinskilnislega spyrjum
okkur, hvað við vitum um efnið al-
uminium, framleiðslu þess, og þáu
áhrif sem framleiðslan hefur á
íslenskt lífríki og náttúru í heild,
*■' ekki síst í framtíðinni, þá komumst
við ekki hjá að viðurkenna, að við
vitum í rauninni ósköp lítið. Við verð-
um einnig að viðurkenna, að stór
hluti þess litla, sem við teljum okkur
vita, er ekki áþreifanleg vitneskja,
en samansafn mismarktækra upp-
lýsinga, sem í sumum tilvikum koma
frá þeim, sem einungis hafa fjár-
hagslegra hagsmuna að gæta, og
hvers starf felst í því að þykjast vita.
Einungis til að skapa jákvæða og
lofandi mynd. Mynd sem þjónar þeim
-,, málstað, sem þeir samsama sig með,
sem er þeirra. En margir stjórnmála-
menn, vísindamenn og mörg okkar
hinna eru sama markinu brennd.
Tií að geta þjónað eigin hagsmunum,
þá verðum við að vita, og þegar við
vitum ekki, þá þykjumst við vita í
stað þess að viðurkenna, að við vitum
ekki. Öryggi okkar, sjálfskennd okk-
ar, felst í því að vita. En það er
þessi yfriborðslegi þekkingarhroki,
sem leiðir okkur á villigötur, gerir
okkur óábyrg, elur sektarkenndina
og fær okkur oft til að sjá eftir gjörð-
um okkar, en því miður oft, alltof
seint. Hvað vita erlendir álframleið-
endur um íslenskt lífríki? Hafa þeir
einhveija tilfinningu fyrir íslenskri
náttúru? Er hún þeim kær? Hefur
íslensk náttúra einhvern raunhæfan
sess í vitund þeirra? Ef við lítum í
eigin barm, getum við þá ætlast til
annars, en að þeim sé nákvæmlega
sama um afleiðingarnar, allavega
svo lengi, sem þeir fá sínar álblokk-
ir að klappa og krónur í kassann,
þó helst ekki íslenskar. Þeir eru eng-
in ofurmenni og því fá engin lög eða
reglur eða reglugerðir breytt. Heldur
engin hreinsunartæki, sama hversu
fullkomin þau eru.
Ég vil einnig benda á, að álfram-
leiðsla í heiminum er það ung, að
enda þótt fyrir hendi séu nægilega
uggvekjandi upplýsingar um skað-
vænleg áhrif hennar til að snúa sér
að öðrum efnum, þá er heldur ekk-
ert vafamál, að ótalmargt hefur ekki
sýnt sig enn. í sögu jarðarinnar er
tímaþáttur álframleiðslu ekki einu
sinni brot úr sekúndu. í einfeldni
minni leyfi ég mér því að spyija:
Erum við fær um að ákveða slíka
innrás í íslenskt umhverfi og lífríki,
sem umrætt álver óneitanlega er?
Liggur ekki styrkur okkar fyrst og
fremst í því að viðurkenna, að við
vitum ekki nægilega mikið um af-
leiðingarnar og áhrif slíks fyrirtækis
á umhverfið til að geta tekið ábyrga
ákvörðun um að reisa það. Þessum
spurningum beirti ég fyrst og fremst
til ykkar, íslenskir ráðamenn. Lyft-
um okkur yfir múr skammsýninnar
og njótum þeirrar víðáttumiklu feg-
urðar, sem þá blasir við okkur, í
sannri gleði og trausti. Islensk nátt-
úra er okkur alltof kær, til að við
getum leyft okkur slíka fásinnu, sem
að reisa nýtt álver, óneitanlega er.
Nokkur rök og rökleysur
Er ekki eitt af höfuðrökunum fyr-
ir að reisa þetta álver, að það muni
bæta atvinnuástand þjóðarinnar?
Þrátt fyrir allt, þá þykir mér nú svo
vænt um mína landsmenn, að ég er
ekki tilbúinn til að óska neinu ykkar
þess hlutskiptis að hafa lifibrauð af
því að vinna í álveri. Ég minnist
þess, að þegar ég sá álrútuna í Firð-
inum safna upp mannskapnum á
leiðinni til Straumsvíkur, þá einfald-
lega vorkenndi ég þeim. Það var
mitt tilfinningalega viðbragð. Ég
vona að þeir, sem hlut áttu að máli,
fyrirgefi mér, ef þeir taka því þann-
ig. Það var eitthvað svo fangelsislegt
yfir þessari rútu. Og ég efast heldur
ekki um, að margir hveijir stigu upp
í þessa rútu, eldsnemma á hveijum
morgni eða þá síðdegis, meir af neyð
en löngun. Ég á allavega erfitt með
að ímynda mér, að nokkurn langi
virkilega til að vinna í bullandi og
spúandi álveri. Að einhver eigi sér
þann draum. Hvað ætlarðu að verða
þegar þú ert orðinn stór? Álkall????
Það var einnig þetta með atvinnu-
sjúkdómanna. Hafa menn gleymt
öllu um þá, eða hvað? Það er að
segja þá sjúkdóma, sem nú þegar
hafa verið greindir. Við megum ekki
gleyma, að það eru aðeins tæp tutt-
ugu ár síðan ófreskjunni í Staumsvík
var klambrað saman. Og það er
heldur ekki einu sinni brot úr sek-
úndu í lífi mannsins. Og hvað með
rollurnar, fuglana, gróðurinn, lífríki
sjávar? Auðvitað erum við meðvituð
um alla þessa þætti, allavega undir
niðri, og er það ef til vill þess vegna,
að það ríkir slík óvissa um staðar-
val, að íslenskir ráðamenn kasta frá
sér allri ábyrgð með orðunum: Ekki
Straumsvík eða nágrenni hennar.
Þar er ósóminn nægur fyrir. Látum
þessa útlensku álkalla velja þann
stað, sem þeir álíta ákjósanlegastan.
Eða getur verið, að þeir hafi bara
hoppað á hina gömlu brellu kaup-
andans: Ef þið viljið ekki selja mér
land, þá eru margir aðrir tilbúnir til
að selja betra land en þetta krumma-
skuð á sama verði og jafnvel ódýr-
ara. Og gleymið ekki, að þar er
Efnahagsbandalags-land eða alla-
vega væntanlegt Efnahagsbanda-
lags-land með á sölulistanum. Að
hótanir fái okkur til að grípa tii ör-
þrifaráða er allavega, ekki neitt nýtt.
Raunveruleg lífsgæði
Ef við nú eitt augnablik slökum
á, höllum okkur makindalega aftur
í stólnum, drögum djúpt að okkur
andann, einbeitum okkur að andar-
drættinum, þar tii hugurinn er í
þokkalegri ró, og spyijum einlæg-
lega: Hver eru okkar raunverulegu
lífsgæði? Segir ekki svarið við þeirri
spurningu jafnmikið um hver við
erum, og hvað við sjáum, sem okkar
raunverulegu lífsgæði?
Segir ekki svarið við þeirri spurn-
ingu jafnmikið um hver við erum.
og hvað við sjáum, sem okkar raun-
verulegu lífsgæði? Erum við ekki
Ég fer í fríið
eftir Magdalenu
Ingimundardóttur
Ég fer í fríið.
Ég fer í fríið,
söng landsþekktur fjölmiðlamaður
inn á plötu fyrir nokkrum árum.
Þegar vora tekur, má heyra lagið
sungið af og til á hin.um ýmsu út-
varpstöðvum. Það minnir á væntan-
Iegt sumarfrí. Fólk spyr gjarnan á
förnum vegi; Jæja, hvert á að ferð-
ast í sumar?
Eins og aðra eyþjóðir erum við
íslendingar haldnir mikilli útþrá.
Þar sem hafið umlýkur landið okkar
°er það bæði dýrara, tímafrekara og
á allan hátt meiri fyrirhöfn að kom-
ast til annarra landa en t.d. fyrir
fólkið á meginlandi Evrópu.
Eins er farið með Breta.
Þess vegna stofnuðu þeir orlofs-
húsakeðjuna Holiday Property
. » Bond (skammstafað H.P.B.) árið
1981. Eftir vandlegan undirbúning
um 2ja ára skeið hófst starfsemin
formlega árið 1983. Á þessum 7
árum hefur starfsemin blómgast og
stöðugt er verið að færa út kvíarn-
ar. Fyrir fólk, sem hefur áhuga á
ferðamálum, vill ferðast víða, dvelja
á góðum orlofsstöðum og er aðgæt-
ið í fjármálum, er tilvalið að festa
kaup á orlofsbréfum Holiday Pro-
perty Bond. Það er vissulega hag-
sýni sem í hag kemur.
Hvað er orlofsbréf Holidy
^ Property Bond?
Orlofsbréf H.P.B. eru bresk
skuldabréf orlofssjóðsins og eru því
hlutdeildarbréf. Eðli orlofsbréfsins
er tvískipt, annars vegar orlofsþátt-
ur; afnotaréttur af fasteignum or-
lofssjóðsins, hins vegar verðbréfa-
þáttur. Orlofsbréfið er gefíð út af
Isle of Man Assurance Limited.
Orlofssjóður H.P.B. er í vörslu Mid-
land Bank Trust. En allar greiðslur
eru sendar beint til þeirra ígegnum
bankastofnanir hérlendis. Sölu-
menn handleika ekki fé frá kaup-
endum orlofsbréfanna.
Orlofssjóðurinn fjárfestir annars
vegar í fasteignum og hins vegar
í verðbréfum, venjulega ríkisskulda-
bréfum eða Evrópuskuldabréfum.
Hlutfall ljárfestinga orlofssjóðsins
er 60-70% í fasteignum á móti
30-40% í verðbréfum. Eignir orlofs-
sjóðsins eru endunnetnar tvisvar á
ári og markast einingaverð orlofs-
sjóðsins af því.
Fasteignir orlofssjóðsins
Orlofssjóður H.P.B. á nú fast-
eignir í 10 löndum; í Cornwall, The
Lake District og Norfolk á Eng-
landi, á Bretagneskaga og
Dordogne í Suður Frakklandi" á
Lanzarote og Tenerife, Kanaríeyj-
um, á Rocha Brava og Senhora du
Rocha, Algarve, Portúgal, á Costa
Blanca og Costa del Sol á Spáni, á
Mallorku, Skotlandi, Austurríki, It-
alíu og Florida í Bandaríkjunum.
Völ er á glæsilegum einbýlishús-
um, hvort heldur er innan- eða utan-
dyra, svo og raðhúsum af ýmsum
stærðum, alpahúsum, herragörðum
og íbúðum af ýmsum stærðum —
orlofsdvöl til sjávar eða sveita, í
þéttbýli eða dreifbýli, hvenær ársins
sem er. Orlofsbústöðunum fylgja
öll þægindi, s.s. uppþvottavél og
þvottavél. Margir orlofsstaðirnir
eru sérhannaðir fyrir þá sem bund-
ir eru hjólastól. Þjónustumiðstöð er
á hveijum stað og geta dvalargest-
ir leitað þangað eftir hvers konar
aðstoð eða notið þeirrar aðstöðu,
sem í boði er á hveijum stað.
Fjárfesting orlofsbréfanna
Villa Owners Club er söluaðili
orlofsbréfanna í Bretlandi. Klúbb-
urinn rekur ferðaskrifstofu fyrir
eigendur orlofsbréfanna til að
tryggja sem hagkvæmust fargjöld
frá Bretlandi hverju sinni. íslensk-
íbúðir í eigu H.P.B. í Tampa, Florida.
um orlofsbréfaeigendum stendur að
sjálfsögðu sú þjónusta einnig til
boða. Bóka má orlofsdvöl í gegnum
bókunardeild klúbbsins í Englandi
eða láta íslenska umboðsaðilann sjá
um þá hlið málsins. Lágmarksfjár-
festing er 1.000 pund. Hárharks-
fjárfesting engin. Innleysa má and-
virði orlofsbréfa H.P.B. að tveim
árum liðnum frá því þau eru keypt.
Eigendur orlofsbréfanna geta fylgst
með sölu og kaupverði þeirra í Fin-
ancial Times í dálki, er nefnist Off-
shore Insurances, undir nafninu
Isle og Man Assurance Ltd. Holiday
Property Bond og er einingaverð
þeirra tilgreint þar.
Þegar fjárfest hefur verið fyrir
fyrstu 1.000 pundin er unnt að fjár-
festa áfram að lágmarki hveiju
sinni fyrir 250 pund. Þannig má
safna uns þeim höfðustól er náð,
er gefur þann arð, er hentar hveij-
um og einum til orlofsdvalar árlega
eða sjaidnar, allt eftir óskum hvers
og eins.
Nýting orlofspunktanna
Eitt sterlingspund gefur einn or-
lofspunkt. Arður orlofsbréfanna,
orlofspunktarnir, eru verðtryggðir
og hækka í samræmi við verðbólgu
í Bretlandi á hverjum tíma. Réttur
til að dvelja í eignum orlofssjóðs
H.P.B. er tryggður með orlofs-
punktum sem fást árlega, meðan
höfðustóllinn er óskertur.
Þegar orlofsdvöl er ákveðin er
litið á punktaskrána sem sýnir
hversu marga punkta hver og einn
þarfnast hveiju sinni fyrir sig og
sýna fjölskyldu í viðkomandi orlofs-
húsi. Fjöldi punktanna sem krafist
er fer eftir verðgildi eignarinnar og
hvenær ársins viðkomandi gistir
orlofsstaðinn. Safna má orlofs-
punktunum til 2ja ára í senn hjá
H.P.B. Eigandi orlofsbréfsins þarf
ekki að greiða árlegan viðhalds-
kostnað eða fasteignagjöld af or-
lofseignum H.P.B., heldur nokkurs
konar þjónustugjald, þann tíma sem
dvalið er í þeim (rúmfatnaður,
þvottur og ræsting).
Bónustilboð
Ef orlofbréfaeigandi á yfir 4.750
pund í sjóðnum, hvort sem sá
punktafjöldi er bundinn við eitt bréf
eða fleiri, á viðkomandi kost á að
dvelja á orlofsstöðum þeim sem
Iausir eru hvetju sinni og dvelja þar
án þess að skerða arð sinn, þ.e.
orlofspunktana, heldur greiða ein-
ungis þjónustugjaldið. Bókunarfyr-
irvari er hér 28 dagar.
Fréttabréf
Orlofsjóður H.P.B. gefur út
fréttabréf sem sent er til orlofs-
bréfaeigenda er nefnist „NEWS
AND VIEWS“. Þar geta eigendur
orlofsbréfanna fylgst með fram-
Einar Már Guðvarðarson
„Ef þið eru enn að
hugsa um atvinnu-
ástandið og hallann á
þjóðarbúskapnum þá
gleymið ei, að það er
hvorki ál né annar
mengandi stóriðjuvarn-
ingur, sem markaðir
nútíðar og framtíðar
lífsnauðsynlega þarfn-
ast.“
það, sem við samsömum okkur með?
Getum við nokkurn tíma verið ann-
að? Það er hugsanlegt og einungis
hugsanlegt.
Eg er forvitinn um hvort eitthvert
ykkar sá fyrir sér álver eða annan
gangi orlofssjóðs H.P.B. og einnig
geta þeir haft áhrif með atkvæði
sínu hvar nýr orlofsstaður verður.
Árlega sendir orlofssjóður H.P.B.
egendum bréfanna skýrslu sjóðsins
og yfirlit efnahagsreiknings, þar
sem eigendum orlofsbréfanna gefst
kostur á heildaryfirliti yfir stöðu
sjóðsins.
Sólarsetur hf.
Hlutafélagið Sólarsetur hf. var
stofnað af um 50 einstaklingum til
þess að standa að sölu orlofsbréf-
anna hér á íslandi. í fyrstu var
félagið áhugamannafélag fólks,
sem beitti sér fyrir því að geta eign-
ast fasteignir erlendis á löglegan
hátt. Að því leyfi fengnu voru marg-
ar leiðir kannaðar sem best gætu
hentað hugmyndum félagsmanna
um erlenda orlofsdvöl með fram-
tíðarfjárfestingu í huga. Sólarsetur
hf. hefur einkaleyfi á sölu orlofs-
bréfa Holiday Property Bond hér á
landi.
Seðlabanki íslands veitti Sólar-
setri hf. leyfi til sölu á orlofsbréfum
Holiday Property Bond árið 1988.
Fyrir félagsmönnum í Sólarsetri
hf. vakir fyrst og fremst að veita
íslendingum örugga og góða þjón-
ustu til þess að ná fram sparnaði
í útgjöldum vegna orlofs, hvort
heldur er að vetri eða sumri. Mörg-
um hrýs hugur við því í fyrstu
hversu hátt fjármagn þarf að leggja
fram í byijun. En Róm var ekki
byggð á einum degi. Breskir bankar
lána hins vegar almenningi veru-
lega til þess að fólkið geti fjárfest
í orlofsbréfum H.P.B. og láta nægja
að hafa sjálft orlofsbréfið að veði.
Enda hefur salan nær tí-faldast frá
janúar 1989 til janúar 1990 og
haldi svo fram sem horfir verður
Holiday Property Bond risi á breska
markaðnum.
Ég vil því hvetja íslandinga til
þess að gefa þessu máli gaum og
senda fyrirspurnir til Sólarseturs
hf., Garðastræti 17, Reykjavík, og
mun Sólarsetur hf. hafa samband.
Ilöfundur er deildarfulltrúi hjá
RR og einn af stofnendum
Sólarseturs hf. og situr í stjórn
þess.