Morgunblaðið - 26.09.1990, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. SEPTEMBER 1990
Minning:
Jóhannes L.L.
Helgason forsijóri
Samstarfsmaður og góður félagi,
Jóhannes L. L. Helgason er fallinn
frá langt fyrir aldur um fram, tæp-
lega fímmtíu og þriggja ára að
aldri. Skömmu eftir að hann lauk
embættisprófi í lögfræði, tók hann
við embætti háskólaritara aðeins
tuttugu og fimm ára gamall og
gegndi því starfi í tæp níu ár. Sex
árum síðar varð hann forstjóri
Happdrættis Háskóla íslands og var
það til æviloka eða í þrettan ár.
Auk ofangreindra og annarra starfa
fyrir háskólann kenndi hann lög-
fræði við Viðskipta- og hagfræði-
deild Háskóla íslands í sautján ár.
Jóhannes helgaði því háskólanum
starfskrafta sína meiginhluta
starfsævi sinnar.
Jóhannes var maður sem leitað
var til, enda var hann ráðhollur
mjög. Skýrleiki í hugsun og fram-
setningu var mjög einkennandi fyr-
ir hann. Eftir þessum eiginleikum
tók ég sérstaklega, er við störfuðum
saman í gerðardómi fyrir nokkrum
árum, og einnig síðar þegar leitað
var skýringa hjá honum á ákveðn-
um ákvæðum háskólalaga. Þoku-
kenndur texti, sem virtist mega
túlka á marga vegu, varð skýr eft-
ir stutta umfjöllun og röksemda-
færslu Jóhannesar. Það var sem
hann blési þokunni burt. Lögskýr-
inganefnd háskólans var því vel
skipuð með hann innanborðs.
Það var ætíð stutt í glettni hjá
Jóhannesi. Á nútímamáli væri það
sennilega kallað, að hann væri
hress. Þessi eiginleiki leiddi til, að
það var ætíð tilhlökkun í því fólgin
að fara á fund hans og hittumst
við óvænt kallaði spaug hans fljótt
fram bros.
Skýr hugsun, skýr framsetning
og glettni eru einstakir eiginleikar
fyrir kennara. Okkur í Viðskipta-
og hagfræðideild var því mikil eftir-
sjá að Jóhannesi, þegar hann ákvað
fyrir tveimur árum að hætta að
kenna í deildinni. Mér býður í hug,
að viss söknuður hafi einnig verið
af hans hálfu. Skömmu eftir að
hann tók ákvörðun þar um, sagði
hann mér, að sér bæri nauðsyn tii
að minnka við sig vinnu. Ekki
nefndi hann heilsubrest í því sam-
bandi, þótt ég telji mig vita að sú
var ástæðan.
Fyrir hönd kennara, starfsfólks
og nemenda Viðskipta- og hag-
fræðideildar vil ég færa eiginkonu
hins látna, börnum hans og öðrum
aðstandendum innilegar samúðar-
kveðjur.
Blessuð veri minning Jóhannesar
L.L. Helgasonar.
Brynjólfur Sigurðsson
Yndislegur vinur og félagi er lát-
inn langt fyrir aldur fram. Jóhannes
gekk ekki heill tii skógar síðustu
árin, þó kom andiát hans öllum á
óvart. Jóhannes var forstjóri happ-
drættis Háskóla íslands íengst af
þeim tíma sem við þekktumst, auk
þess að vera lögfræðingur skólans
og kennari í lögum. Leiðir okkar
lágu því oft daglega saman í áratug
á vinnustað, auk þess sem betri
helmingamir unnu saman. Mynduð-
um við „Strandamennirnir" eins og
við kölluðum það, því oft bakraddir
í Stjórnarráðskórnum og nutum
gestrisni þeirra höfðingja, sem þar
hafa ráðið ríkjum síðustu áratugi.
Jóhannes var frábærlega greind-
ur, skemmtilegur og hress. Alltaf
var hann tilbúin að rétta hjálpar-
hönd í öllum málum, jafnt fræði-
legrar lögfræði sem stjórnmála-
flækjum líðandi stundar. Hann
hafði mikla kímnigáfu og hjálpaði
það honum að iáta ekki sjúkdóminn
ná yfirhöndinni, sem var gífurleg
raun þessu mikla glæsimenni. Bros
hans kom ölium til að brosa, hann
réð yfir þeim hæfileikum áð breyta
dimmu í dagsljós. Hann hafði yndi
af stjórnun happdrættisins, mögu-
leikum þess á markaðinum, auglýs-
ingamálum og var þannig einn af
hornstólpum æðstu menntastofnun-
ar landsins, Háskóla íslands, sem
hann unni svo mjög. Er nú stórt
skarð fyrir skildi hjá þeim, sem
helga sig því að koma æsku lands-
ins til nokkurs þroska.
Jóhannes var mikill gæfumaður
í einkalífínu, hans gullfallega kona,
Anna Björgvinsdóttir, var jafnoki
manns síns og stóð sem klettur við
hlið hans þegar á bjátaði ásamt
börnunum tveimur, Helga lögfræð-
ingi og Kristínu kennara.
Við Vigdís vottum þeim okkar
hjartans samúð, sem og öllum
vandamönnum og vinum. Andinn
er Guðs, sem gaf hann.
Guðlaugur Tryggvi Karlsson
„Allt megna ég fyrir hjálp hans, sem mig
styrkan gjörir."
Þegar við kveðjum nú kæran
vin, vin sem við hjónin höfum átt
svo náinn í' þijá áratugi, leiðum
við hugann ósjálfrátt til upphafs
þeirrar vináttu, og er þar margt
forvitnilegt að skoða og íhuga, sem
ekki varð fyrir séð.
Fyrst var það, að árið 1959 var
ungt fólk við nám í loftskeyta-
fræði hjá Landssímanum við Sölv-
hólsgötu, þá var ég lærlingur í
prentiðn í Prentsmiðjunni Eddu við
Skuggasund. Það hagaði þannig
til að setjarasalur Eddunnar sneri
allri langhliðinni að Skuggasundi,
í þá daga var mikil umferð um
þetta stutta stræti. Starfsfólk
Landssímans, Landssmiðjunnar,
Sambandsins svo eitthvað sé nefnt
átti leið um götuna úr og í vinnu,
og er ekki frítt við að athygli okk-
ar setjaranna væri stundum bundin
umferðinni fyrir neðan gluggana
meira en góðu hófi gegndi. Og svo
var það einn dag að glaðvær hópur
ungs fólks kemur frá Landssíma-
húsinu og stefnir upp Skuggasund-
ið. Þegar hópurinn kemur á móts
við Edduna þekki ég stúlku í hópn-
um, hún er ein úr skátahópnum
okkar, ég opna gluggann og kalia
til hennar, spyr hvað hún sé að
gera: „Ég er að læra loftskeyta-
fræði,“ segir hún og við tölumst
dálítið við, en unga fólkið heldur
áfram göngu sinni upp sundið. Þá
tek ég eftir að hún stoppaði ekki
ein, hjá henni stendur ungur og
myndarlegur maður, sem maður
hlaut að taka eftir, virtist svo yfir-
vegaður og rólegur í framkomu.
Síðar vissi ég að þetta var Jóhann-
es L.L. Helgason. Hann var að
feta í fótspor föður síns, Helga
Jóhannessonar, ioftskeytamanns.
Hann heiðraði föður sinn með þeim
hætti að leggja það á sig með öðru
námi, sem var ekkert venjulegt
miðlungsnám í lögfræði, heldur í
hæstu gi'áðu og í fyrstu röð, hvar
sem hann fór um menntasetur.
Og þannig hefur mynd Jóhann-
esar L.L. Helgasonar greypst í vit-
und okkar, ytri glæsileiki var síst
meiri en maðurinn innri sjálfur.
Traustur vinur, mannkostamaður
á alla lund.
Foreldrar hans, þau hjónin Dag-
mar Ámadóttir og Helgi Jóhannes-
son, voru sæmdarhjón af þekktum
ættum svo sem lesa má um í mann-
tölum og æviskrám.
Unga skátastúlkan, sem var
samferða Jóhannesi þessa daga
árið 1959, „Día“, Hóimfríður
Ámadóttir, æskuvinkona Önnu
Fríðu, og ég held og hef fyrir satt
að hún hafi kynnt þau, og þannig
kom Jóhannes inn í skátaflokkinn
okkar. En að mig hafi órað fyrir
því að þessi ungi maður ætti eftir
að verða einn besti vinur okkar
hjónanna og skátahópsins okkar,
það sá enginn fýrir.
Okkur er það minnisstætt er
Anna Fríða leiddi mannsefni sitt í
hópinn, stolt og hnarreist, var það
að vonum því maðurinn var hinn
myndarlegasti í allan hátt, en hinu
má einnig bæta við, að mikið jafn-
ræði var með Önnu og Jóhannesi.
Þau gengu svo í hjónaband 9. júní
1962. Það voru hamingjudagar
framundan. Jói varð strax sjálf-
skipaður leiðtogi hópsins. Við litum
upp til hans, bæði vegna gáfna
hans og þekkingar og hins líka að
í vinahópi var hann manna glaðast-
ur, jós þá af sagnabrunni sínum
fólki til skemmtunar og fróðleiks.
I fjallaferðum var hann oft for-
söngvarinn, enda kunni hann flest
kvæðin og lagviss var hann. Og
með árunum efldist vináttan, vin-
átta þar sem aldrei bar neinn
skugga á. Auðvitað var það mest
vegna þroska og vits Jóhannesar
sem sagði oft við okkur, þegar
kastaðist í kekki og rifist var heift-
arlega um pólitík eða trúmál: „Það
er betra að borða yfir sig, en tala
yfir sig.“ Þá var víst að Jói hafði
setið þögull um hríð og leitt hjá
sér mesta tilfinníngahitann og
stærstu órökstuddu fullyrðingarn-
ar. Hann var mikill mannsættir.
Jóhannes var vinmargur sem
geta má nærri og vissi ég að ótal
margir leituðu til hans þegar eitt-
hvað bjátaði á í veraldarvafstrinu
og lögfræðilegra ráðlegginga var
þörf, ég held að sjaldan hafi kom-
ið greiðsla fyrir. Hann leit á það
sem vinargreiða. Og núna viku
áður en hann lagði í sína hinstu
ferð urðum við fyrir því að bíll
okkar hjónanna var rústaður í
árekstri. Eitthvað voru trygginga-
félögin að henda málinu á milli
sín. Helga hafði málið á sinni
könnu og þegar henni leiddist þóf-
ið var, svo sem endranær hringt í
Jóa, þá hafði ég ekki áhyggjur af
því meira, málið var í vinahöndum.
Við eigum Jóhannesi svo margt
að þakka, fyrir skemmtilegar sam-
verustundir við hin margvíslegu
tækifæri, t.d. skiptust fjölskyldur
okkar á heimboðum á gamlárs-
kvöld undanfarin ár, börnin okkar
eru góðir vinir frá barnæsku og
þau þakka samveruna, þau mátu
Jóhannes að verðleikum. Við höf-
um öll misst mikið. En allar stund-
ir er hugur okkar hjá ykkur, Anna
mín, Helgi, Anna María, Kristín,
Gísli og litla barnið ykkar, sem er
náðargjöf og ljósgjafi á þessum
dimmu dögum í lífi ykkar, sem
mest hafið misst.
„Drottinn gaf og Drottinn tók, lofað veri
nafn Drottins."
Það er stundum sagt að sagan
endurtaki sig. Þau Anna Fríða og
Jóhannes voru aðeins búin að vera
gift í rétt ár, þegar faðir hans var
lagður á spítalann við Barónsstíg,
sem þá var Heilsuverndarstöð
Reyjavíkur og borgarspítali, þá var
Jóhannes aðeins 26 ára gamall.
Undirritaður var búinn að gista það
hús í nokkrar vikur, og var þai' allt
það sólríka sumar, og eins og leidd-
ur til vitnisburðar um .manndóms-
raun vinar míns og reyndar margra
annaixa, sem vitjuðu ættingja sinna
í veikindum þeirra. Þá kom Jóhann-
es til föður síns og vinar, hafði sam-
band við lækna og hjúkrunarlið, um
líðan þans og batahorfur, aflaði sér
vitneskju hvað hægt væri að gera,
en það dugði skammt, Helga elnaði
sóttin og hann lést þá um sumarið
aðeins 63 ára. Á þessum dögum
varð mér ljóst hvers vegna Jóhann-
es hafði lagt það á sig að taka loft-
skeytamannspróf með öðru námi.
Þeir voru ekki aðeins feðgar, jafn-
ingjar að glæsileika, heldur fyrst
og síðast vinir. Það fann ég og
skildi vel hve þessir daga tóku á
hann.
Sú mynd er mér hugstæð þegar
þau ungu hjónin komu á spítalann
í heimsóknir, róleg og falleg, og
hún með frumburð sinn undir belti.
Vissulega stóð Jóhannes ekki einn
með Önnu og móður sína við hlið
sér. En þung var raunin samt.
Það voru þessir sumardagar, sem
mörkuðu upphaf vináttu okkar, þá
lét Jóhannes mig ekki afskipta-
lausan heldur rétti mér hina dýr-
mætustu gjöf, vináttu sína alla.
Síðan eru 26 ár, og um haustið
ól Anna son þeirra, sem látinn var
heita Helgi eftir Helga afa sínum.
Hann er mikill vinur okkar og
heimagangur löngum og þau bæði
ungu hjónin, Anna María og Helgi.
Helgi er þannig á sama aldursári
og Jóhannes faðir hans, þegar Jó-
hannes missir föður sinn.
Ég fmn fyrir aldahvörfum í lífi
mínu. 7. þessa mánaðar var einn
mesti foringi okkar sjálfstæðis-
manna jarðsunginn, Geir Hall-
grímsson. Þann 9. september frétt-
um vð hjónin lát Rósu Jóhannsdótt-
ur, fyrrum húsfreyju að Ármúla við
ísafjarðardjúp, kær vinkona okkar
um áratuga skeið. Útför hennar var
gerð frá Melgraseyrarkirkju þann
15. september. Við Helga urðum
samferða ættingjum og vinum frá
Reykjavík. Að útför lokinni er boðið
tii erfidrykkju að Ármúla. Ekki
getum við farið frá Ármúla án þess
að heimsækja Aðalstein vin okkar
og bróður Rósu, að Skaldfönn. Við
ætlum aðeins að doka við örstutta
stund. Um leið og við göngum í
bæinn hringir síminn. Það er dóttir
okkar hjóna sem segir okkur lát
Jóhannesar í Helsinki. Enn erum
við harmi slegin, ég styð mig við
Aðalstein, þar sem hann situr við
eldhúsborðið á Skjaldfönn. Hann
sem benti mér fyrst á Geir Hall-
grímsson, þeir voru svo líkir að allri
gerð, að ég kallaði þá oft tvífara.
Það verður minna um kveðjur en
ætlað var og við leggjum af stað
suður.
Á sunnudaginn þann 16. septem-
ber er Helgi sonur Jóhannesár'svo
farinn einn til Finnlands. En Guð
leggur líkn með þraut. Anna Fríða
segir okkur að vinur Jóhannesar,
Ólafur Egilsson, sendiherra í
Moskvu, hafi hringt til sín og taki
hann á móti Helga í Helsinki. Þau
lofa hann öll og blessa fyrir hugul-
semina, og það gerum við líka; þetta
var honum líkt.
Við Helga, Guðmundur sonur
okkar og fjölskyldan okkar öll, biðj-
um Guð að biessa Jóhannes L.L.
Helgason.
Við kveðjum kæran vin. Fallinn
er hinn mesti foringi og látin er
vinkona góða frá Ármúla.
„Nakinn kom ég af móðurskauti og nakinn
mun ég aftur þangað fara. Drottinn gaf og
Drottinn tók, lofað veri nafn Drottins. í öllu
þessu syndgaði Job ekki og ekki átaldi hann
Guð heimskulega." (Job. 21-22.)
Finnbjörn Hjartarson
Jóhannes L.L. Helgason fæddist
í Reykjavík hinn 20. október 1937.
Foreldrar hans voru Helgi Jóhann-
esson loftskeytamaður og kona
hans, frú Dagmar Árnadóttir. Jó-
hannes var skírður nafni föðurafa
síns, séra Jóhannesar Lárusar
Lynge prests á Kvennabrekku í
Dölum vestur.
Að loknu námi í barnaskóla hóf
Jóhannes nám í Verzlunarskóla Is-
lands og var það þá sem kynni
hófust, en síðan eru nú liðin nær
40 ár. Jóhannes var sá yngsti í
bekknum, en ekki háði það honum
í náminu eða félagslífi skólans, því
að á báðum sviðum var hann í
fremstu röð. Námið sóttist honum
ágætlega og mun hann ekki hafa
þurft mikið fyrir því að hafa þar
sem skilningurinn var skarpur og
minnið gott. í félagslífi skólans tók
hann mikinn þátt og gegndi þar
trúnaðarstörfum og starfaði vel.
Hann var t.d. kosinn formaður nem-
endamótsnefndarinnar árið 1954
og gegndi því starfí við góðan
orðstír, en slík aðalskemmtun
skólans krefst ætíð mikillar skipu-.
lagningar og undirbúningsvinnu af
hálfu þeirra sem um hana eiga að
sjá.
Við bekkjarfélagar Jóhannesar
eigum svo sannarlega fjölmargar
góðar og skemmtilegar minningar
um hann frá skólaárunum og frá
samfundum eftir að skóla lauk.
Hann var ætíð hinn glaði og reifi
maður í hópi skólafélaga. Það var
oftast glatt á hjalla þar sem Jóhann-
es var mættur og hann mætti
manna bezt á fundi og samkomu
skólafélaganna. Mælskan, glað-
værðin og fyndnin hrifu menn og
hristu hópinn saman. En hann var
ekki síður tillögugóður og maður
framkvæmdanna, ef eitthvað þurfti
að gera. Þá var ekki síður gott að
eiga hann að.
Að loknu lögfræðiprófí árið 1962
kvæntist Jóhannes Önnu Fríðu
Björgvinsdóttur, hinni ágætustu
konu, og eignuðust þau tvö börn,
sem hafa nú bæði lokið háskóla-
prófi. Þau eru Helgi lögfræðingur
og Kristín kennari. Við vottum fjöl-
skyldu Jóhannesar okkar innileg-
ustu samúð.
Vissulega hefðum við viljað hafa
okkar góða bekkjarfélaga miklu
lengur á meðal okkar. Það kemur
enginn í hans stað. En við þökkum
fyrir allar góðu minningarnar og
gerum okkur ljóst hversu ríkari við
erum að hafa kynnst honum og átt
hann að félaga. Okkur fínnst vel
við eiga að kveðja hann með þessu
erindi úr Hávamálum:
„Deyr fé,
deyja frændur,
deyr sjálfur it sama,
en orðstírr
deyr aldregi
hveim sér góðan getur.“
Helgi Gunnar Þorkelsson
Á útfarardegi móður minnar sl.
föstudag 14. september kom á
heimili okkar dótturdóttir Friðgerð-
ar Benediktsdóttur; Anna Fríða,
dóttir Krístínar Ólafsdóttur og
Björgvins Finnssonar læknis. Frið-
gerður Benediktdóttir var ein mesta
og besta velgjörðarkona móður
minnar, sem móðir mín mat meira
en alla aðra, en þær kynntust í
Bolungarvík 1908, og urðu vinkon-
ur. Anna Fríða hefir þá hæfileika
að öllum líður unaðslega í návist
hennar, hún og hennar fólk lifír og
starfar í fullu samræmi við hulin
öfl góðleiks og sannleiks. Hún bar
kveðju eiginmanns síns. Laugar-
daginn 15. september sl. var Jó-
hannes eigjnmaður hennar kallaður
skyndilega til hærri sviða.
Þegar við vorum drengir áttum
við heima skammt frá hvor öðrum;
gengum í Austurbæjarskólann,
þekktum þar í kring holtin, móana
og urðimar.
Eitt aðaleinkenni Jóhannesar L.
L. Helgasonar hrl. var framúrskar-
andi vandvirkni, ekkert var of mik-
il fyrirhöfn, ef það gat styrkt það,
sem hann var að koma til leiðar
hvað sem það kunni að sýnast lítils
virði.
Jóhannes gerði allt sem hann gat
til þess að fegra Iífið og gera það
yndislegt.
Hann skóp sér gæfu og lífslán,
eignaðist dýrar perlur, göfuga for-
eldra og tengdaforeldra, ástfólgna
eiginkonu, vin sem treysta má, vin
sem hann gat leitað ráða hjá, þó
hann væri vanur að fást við torfær-
unar í lífsstarfinu sem hæstaréttar-
málaflutningsmaður. Börnin eru
dýrmætustu perlur þeirra, Helgi og
Kristín, miklar mannkostamann-
eskjur, með Ijúfmannlegt viðmót og
alúðlega framkomu.
Jóhannes L.L. Helgason hrl.
naut trausts og virðingar samferða-
manna. En nú er hann horfinn sýni-
legum návistum en eftir eru bjartar
og blíðar endurminningar.
Það er sárt er hjarta ástvinar
hættir að slá, þá er eins og lokist
heil veröld kærleika, yndis og ástúð-
ar, okkur sem eftir sitjum og öll
gleðiljós slokkni.
Fjölmennur hópur vina saknar