Morgunblaðið - 26.10.1990, Page 30

30
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. OKTÓBER 1990
Fjárlagafrumvarpið ef til
vill,, kosiiingafmmvarp ‘ ‘
- sagði fjármálaráðherra, er hann mælti fyrir frumvarpinu í sameinuðu þingi
FJARMALARÁÐHERRA, Ólafur
Ragnar Grímsson, mælti fyrir
frumvarpi til fjárlaga í sameinuðu
þingi í gær. Hann sagði ánægju-
legt að skilningur á mikilvægi
ríkisfjármálanna hefði aukist og
fór síðan nokkrum orðum um
ríkisfjármálin og efnahagsstefn-
una síðustu tvö ár og taldi árang-
urinn umtalsverðan. Verðbólga og
vextir lækkað, atvinnuleysi forðað
o.s.frv.
Ráðherrann sneri sér nú að því
að lýsa markmiðum frumvarpsins
fyrir næstkomandi ár sem hann sagði
ekki bera svip „kosningafjárlaga"
heldur ætlað að vera homsteinn stöð-
ugleika í efnahagslífinu. Halli ríkis-
sjóðs færi áfram minnkandi, sam-
kvæmt frumvarpinu um 1% af lands-
framleiðslu samanborið við 1,5% í
ár. Lánsfjárþörf ríkissjóðs minnkaði
úr 1,9% í ár niður í 1,3%, og að því
væri stefnt að fullnægja allri láns-
íjárþörf ríkissjóðs innanlands. Tekjur
ríkissjóðs heldust svipaðar að raun-
gildi en lækkuðu lítillega sem hlut-
fall af landsframleiðslu úr 27,6% í
27,4% Á hinn bóginn lækkuðu út-
gjöld um 1.1% að raungildi; úr 29,1%
af landsframleiðslunni í 28,4%
Ólafur Ragnar fór nokkrum orðum
um forsendur frumvarpsins. Ekki
væri gert ráð fyrir áhrifum af bygg-
ingu álvers enda kæmu þau ekki
fram fyrr en síðar. I forsendum væri
gert ráð fyrir lítillegri aukningu
landsframleiðslu um 1,5% Verðbólga
innanlands áætluð um 7% en 5% er-
lendis. Ráðherrann fór nokkrum orð-
um um olíuverðið en gert er ráð fyr-
ir 26 dollara meðalverði. Forsendur
frumvarpsins fela í sér nokkra hækk-
un raungengis krónunnar, 1,5-2%
sem fengi staðist þó að ti! lengdar
gengi ekki að verðbólga væri hærri
hér á landi en annars staðar.
Heildartekjur frumvarpsins eru
áætlaðar 99,6 milljarðar, lækka
lítllega sem hlutfall landsframleiðslu
úr 27,6% í 27,4% Útgjöldin verða
103,3 milljarðar, lækka um 1,1% sem
hlutfall landsframleiðslu, eru í ár
29,1% en verða 28,4% Samneyslan
eykst um 0,5% en aðrir liðir dragast
saman, einkum íjárfesting.
Lánsijárþörfin verður um 4,7
milljarðar eða 1,3% af landsfram-
leiðslunni en árið 1989 var hún 2,6%
Fjármálaráðherra þótti ekki síður til
um að innlend Ijármögnun ykist úr
20% árið 1988 í rúmlega 100% í ár,
þar eð stefnt væri að því að taka
innlend lán til að borga erlendar af-
borganir.
Tekjur voru nokkrar framtaldar.
Gert er ráð fyrir því að sameina fimm
launatengd gjöld í eitt trygginga-
gjald. Gjöld atvinnurekstrarins munu
við þessar breytingar hækka um
0,5% eða um 800 milljónir. Ólafur
Ragnar sagði ýmsar breytingar á
tekjuskattlagninu fyrirtækja vera í
athugun, breikkun skattstofns og
fækkun frádráttarliða, á móti kæmi
Isekkun á skattahlutfalli. Um tekju-
skatt einstaklinga hafði hann þau
orð að auka jöfnunarhlutverk hans
með húsaleigubótum og tekjuviðmið-
un barnabóta. Stefnt er að því að
þessum athugunum verði lokið fyrir
afgreiðslu fjárlaganna. Fjármálaráð-
herra boðaði einnig tillögur um nýtt
hátekjuþrep í tekjuskattinum.
Frumvarpið gerir ráð fyrir að Vita-
og hafnamálastofnun hafi um 560
milljóna króna sértekjur með hafnar-
gjaldi. Fjármálaráðherra boðaði einn-
ig skatt á fjármagnstekjur þótt ekki
væri nú fyrir þeim ráð gert. Fjár-
málaráðherrann sagði skattahlutfall-
ið lækka sem hlutfall landsfram-
leiðslunnar úr 27,6% í 27,4%.
Útgjöid ríkissjóðs dragast saman
um 1,1% að raungildi. Um 40% heild-
arútgjalda eru launa- og rekstrarút-
gjöld og er áætlað að þau verði 2%
lægri að raungildi en árið 1988. Svo-
nefndar tilfærslur, bótagreiðslur al-
mannatryggingakerfísins, framlög
úr ríkissjóði til sjóða og atvinnuvega
og niðurgreiðslna búvara, hafa auk-
ist mikið undanfarin ár en 1991
munu þessar tilfærslur dragast sam-
an, einkum framlög til sjóða og at-
vinnuvega. Af máli ráðherra mátti
þó ráða að menntakerfið, heilsugæsl-
an og fatlaðir nytu nokkurrar aukn-
ingar.
OECD-ráðstefna
Ólafur talaði um lánamál ríkisins.
Heildarlánsijárþörfm er áætluð 11,7
milljarðar. Áf því fara 3,7 í að fjár-
magna rekstrarhallann.
Hrein skuldastaða þjóðarbúsins er
áætluð 48% af landsframleiðslu í ár
en er áætluð 46% á næsta ári. Inn-
lend lántaka ríkissjóðs mun ekki leiða
til hækkunar vaxta, nema veruleg
aukning verði á lánsfjárþörf fyrir-
tækja sem ekki er gert ráð fyrir. Það
gæti þó sett strik í reikninginn ef
framboð á húsbréfum yrði meira en
ráðgert væri.
„Gífurlegur vandi“ nokkurra sjóða
var gerður að umtalsefni, sérstak-
lega Byggingarsjóðs ríkisins, Bygg-
ingarsjóðs verkamanna, Lánasjóðs
íslenskra námsmanna, Atvinnuleys-
istryggingasjóðs og Lífeyrissjóðs
starfsmanna ríkisinST' Fjármálaráð-
herra sagði að sá vandi væri ekki
leystur í þessum fjárlögum heldur
yrði eitt af meginverkefnum ríkis-
stjórna næstu kjörtímabila.
Ólafur Ragnar sneri máli sínu að
lokum til framtíðarverkefna, m.a.
umbóta í skattamálum og sagði
skatthlutfallið á íslandi ekki hátt.
Hann vitnaði í tölur OECD og boð-
aði m.a. ráðstefnu með sérfræðing-
um stofnunarinnar næstkomandi
febrúar þar sem tækifæri myndu
gefast til að ræða nánar staðreyndir
í skattamálum og fræðast um saman-
burðaraðferðir. Sjálfstæðismönnum
var boðið.
Hann fór m.a. nokkrum orðum um
að þeir sem vildu niðurskurð skyldu
benda nákvæmlega á þá liði sem
þeir vildu skera niður. Hann sagði
einnig ljóst að skipulagsbreytingar í
atvinnulífínu og ríkiskerfinu væru
lykillinn að því að hafa taumhald á
aukningu ríkisútgjalda og nefndi
nokkur atriði s.s. aukið sjálfstæði og
ábyrgð stofnana, endurskipulagn-
ingu á starfí ijárveitingamefndar
sem yrði að fjárlaganefnd en fag-
nefndir þingsins íjalli nánar um þá
þætti íjárlaganna sem að þeim sneru.
Og skýrari aðskilnaður verði gerður
milli Iöggjafarvaldsins og fram-
kvæmdavaldsins.
I ræðulok kom fram að ráðherrann
taldi fjármálastjórnina nokkuð góða
og sagði það gamla áróðurstuggu
hægrimanna að vinstriöflum væri
ekki treystandi í rekstri. Ólafur
Ragnar dró nokkuð í land og sagði
að ef til vill væri frumvarpið þrátt
fyrir allt „kosningafrumvarp"; það
væri það í þeim skilningi að það
endurspeglaði efnahagsstefnu ríkis-
stjórnarinnar sem nú hefði leitt til
tímamóta í íslensku efnahagslífi.
Fjármálaráðherra lagði til að
frumvarpinu yrði vísað til annarrar
umræðu og fjárveitingnefndar.
Glansumbúðir
Pálmi Jónsson (S/Nv) líkti frum-
varpinu við leikþátt, ríkisfjármálin
vafín inn í glanspappír. Betri horfur
mætti þakka því að aðilar vinnu-
markaðarins hefðu mótað nýjan
efnahagsgrundvöll, þjóðarsátt.
Pálmi sagði að þrátt fyrir allt spái
ríkisstjómin 2,25% atvinnuleysi.
Pálmi fann að ýmsu, m.a. að frum-
varpið væri lagt fram með 3,7 millj-
arða halla. Skattar hefðu farið hækk-
andi. A næsta ári yrði hækkun á
tekjuskatti einstaklinga og fyrir-
tækja, og hækkun launatengdra
gjalda í hinu nýja tryggingargjaldi.
Umsvif ríkiskerfisins yxu enn og
launaútgjöld frumvarpsins sýndust
tákna fjölgun ríkisstarfsmanna um
fjögur hundruð á næsta ári. Hann
Ólafur Ragnar Grímsson
Pálmi Jónsson
Alexander Stefánsson
benti einnig á vanda mikilvægra sjóð-
anna.
Pálmi Jónsson sagði fjármálaráð-
herra hafa undanfarin ár ausið fé á
báðar hendur. Hann sagði saman-
burð fjármálaráðherra á tekjum og
útgjöldum milli ára afar vafasaman
því reynslan sýndi að þær tölur
hækkuðu á árinu. Það vakti sérstaka
athygli hans að tekjuskattar hækka
um 20,6% og launatengdu gjöldin
sem yrðu sameinuð í tryggingaiðn-
gjaldinu hækkuðu um 34%. Pálmi
velti nokkuð fyrir sér útfærslu þessa
gjalds og innti ráðherrann nánar eft-
ir. Og af annarri skattaaukningu
mætti nefna hafnarskattinn, 560
milljónir. Pálmi sagði þessa stefnu
ógæfulega, skatturinn legðist á not-
endur, þ.e.a.s. fiskiskip og vöruflutn-
inga og hlyti að leggjast á atvinnulíf-
ið og á vöruverð. Pálmi sagði m.a.
að eyðslan í ríkiskerfinu hefði aukist
mest hjá ráðherrunum sjálfum „Hvað
höfðingjarnir hafast að, hinir ætla
sér leyfist það.“ Til að draga úr aukn-
ingu ríkisútgjalda, benti hann á for-
dæmi fulltrúa Sjálfstæðisflokksins í
fjárveitinganefnd sem hefðu ekki
flutt eina einustu tillögu til hækkun-
ar á útgjöldum ríkisins. Ræðumaður
tók sem dæmi um skattahörku ríkis-
stjórnarinnar að hún ætlaðist til þess
að ríkissjóður skili ekki 95 milljónum
af sóknargjöldum sem það innheimti
fyrir kirkjuna.
Pálmi Jónsson sagði fjárlagafrum-
varpið boða vanda sem væri vísað
til framtíðar. Gífurleg skuldabyrði
hefði safnast fyrir. Ríkisstjórnin
hefði það vinnulag að greiða út lög-
boðin gjöld með skuldabréfum sem
koma til gjalda eftir að hún sé farin
frá. Þýðingarmiklir sjóðir, s.s. hús-
næðissjóðirnir, hefðu verið svo van-
ræktir að þeir ætu nú upp sitt eigið
fé. Að endingu sagði ræðumaður tal
fjármálaráðherra um sparnað og
byltingu í fjármálum ríkisins hefðu
reynst orðin tóm og að sparnað væri
síst að finna í ráðuneyti og aðalskrif-
stofu fjármálaráðherrans. Sú með-
ferð fjármuna og þenslustefna sem
þar ríkti væri meðal þeirra orsaka
sem réðu því að ríkisstjórnin hefði
gefíst endanlega upp við að ná tökum
á stjórn ríkisijármála.
Óskiljanlegt hafnargjald
Alexander Stefánsson (F/Vl)
* hnýtti nokkuð í fjármálaráðherra
fyrir að hafa litað mál sitt um of
með póltísku ívafí. En tók undir að
frumvarpinu væri ætlað að innsigla
árangur síðustu tveggja ára sem
hann rakti í nokkru máli og taldi
góðan. Hann sagði aðhald í rekstrin-
um aldrei hafa verið eins sýnilegt
en saknaði þess að fjármálaráðherra
hefði ekki gert mikilvægi aukins
sparnaðar ítarlegri skil. í máli ræðu-
manns kom einnig fram að nokkur
atriði í frumvarpinu þyrfti að skoða
nánar, t.d. saknaði Alexander nokk-
urra milljóna í uppgjöri milli ríkis og
sveitarfélaga. Hann viðurkendi að
hafnagjaldið skildi hann ekki. Ræðu-
maður gagnrýndi einnig hvernig
væri staðið að ýmsum opinberum
framkvæmdum sem reyndust dýrari
en upphaflega væri ætlað og nefndi
Þjóðarbókhlöðu og Þjóðminjasafn í
því sambandi. Alexander minntist
starfa sinna í fjárveitinganefnd og
taldi eðlilegt að auka framlag til
byggðasjóðs. Hann lýsti stuðningi
við frumvarpið en áskyldi sér rétt til
að skoða nánar.
Málmfríður Sigurðardóttir
(SK/Ne) gaf lítið út á grjóthleðslu
fjármálaráðherra, einkum hornstein-
inn, fjárlagafrumvarpið. Hún fór
m.a. nokkrum orðum um ástandið í
þjóðfélaginu og taldi þar margt mega
betur fara undir þjóðarsátt. Hún ját-
aði einnig að hún skildi ekki hafnar-
gjaldið frekar en fyrri ræðumaður.
Forsendur frumvarpsins taldi hún
vera of bjartsýnar og of mikið um
lausa enda. Að lokum gaf hún nokkr-
ar ráðleggingar um sparnað í ríkis-
rekstri, t.a.m. að segja upp blaða-
áskriftum.
Sighvatur Björgvinsson (A/Vf)
gagnrýndi málflutning Kvennalist-
ans og kvaðst undrast að nokkur
maður gæti sagt að íslendingar lifðu
við hungurmörkin, það væri fráleitt,
hins vegar vildu margir trúa því að
þeir hefðu það slæmt. Varhugavert
væri að kynda undir sjálfsblekking-
arhvöt íslendinga með þessum hætti.
Kvennalistanum hefði í þrígang boð-
ist að taka þátt í ríkisstjórnarsam-
starfi, en ávallt hafnað. „Lifí einhver
á hungurmörkum hér á landi þá er
það Kvennalistinn sem lifir á pólitísk-
um hungurmörkum," sagði Sighvat-
ur. Þá ræddi hann um þær aðstæður
sem ríktu er núverandi ríkisstjórn tók
við völdum og umskiptin sem orðið
hefðu til batnaðar, m.a. í atvinnumál-
um, og einnig hefði innlendur sparn-
aður aukist mjög, þannig að erlendar
lántökur hafa minnkað. Einnig
nefndi Sighvatur að launafólk hefði
orðið að sætta sig við 15% kaupmátt-
arskerðingu, það hefði launafólk
aldrei gert nema vegna þess að það
treysti stjómvöldum til að ná ár-
angri í stjóm efnahagsmála.
Guttormur Einarsson (B/Rv)
ræddi um þá auðlind sem í æsku
landsins væri fólgin og sagði að ekki
væri hægt að skera niður fé til
menntunar og margskonar rann-
sóknarstofnana, því þar væru mögu-
leikar í framtíðinni að skapa störf
fyrir ungt fólk. Atgervisflótti blasti
við yrði ekki spyrnt við fótum og
fjárveitingar auknar m.a. til rann-
sókna.
Styður félagsmálaráðherra
fjárlagafrumvarpið?
Geir H. Haarde (S/Rv) lagði fram
fyrirspurnir til fjármálaráðherra.
Hann spurði með hvaða hætti ráð-
herra hyggðist bregðast við fyrirætl-
an félagsmálaráðherra um að flytja
í eigin nafni breytingartillögur við
liði fjárlagafrumlagsins sem lúta að
opinberum byggingarsjóðum. Þá
spurðist Geir fyrir um á hvem hátt
fjármálaráðherra ætlaði að leysa
íjárhagsvanda Byggingasjóðs ríkis-
ins og einnig spurði hann íjármála-
ráðherra hvort hann myndi beita sér
fyrir því að samþykkt flokksþings
Álþýðuflokksins um fjárframlög til
byggingasjóðanna 1991 nái fram að
ganga og hvort til greina kæmi að
skerða framlög til Lánasjóðs
íslenskra námsmanna til samræmis
við aukin framlög til byggingasjóð-
anna. Einnig beindi Geir fyrirspurn
til Jóhönnu Sigurðardóttur félags-
málaráðherra og spurði hvort hún
styddi fjárlagafrumvarp ríkisstjóm-
arinnar. Geir gerði hinn mikla vanda
byggingasjóðanna að umtalsefni,
sagði að ljóst væri að um þennan
mikla vanda hefðu menn lengi vitað,
án- þess að taka á honum, það hefði
verið trassað úr hófi.
Hreggviður ’ Jónsson (S/Rn) tók
næst til máls og ræddi um háa skatt-
byrði almennings í landinu og síaukn-
ar álögur, en hér á landi væri greidd-
ur hærri eignarskattur en tíðkaðist
annars staðar í heiminum.
Viss ágreiningur uppi, sem
eflaust finnst lausn á
Jóhanna Sigurðardóttir félags-
málaráðherra sagði í svari við fyrir-
spurn Geirs H. Haarde að viss
ágreiningur væri uppi vegna bygg-
ingasjóðanna í fjárlagafrumvarpinu
og hún áskildi sér allan rétt til að
leita viðunandi lausnar þar á. Sagð-
ist hún ekki hafa ástæður til að ætla
annað en að sú lausn fyndist. Félags-
málaráðherra minnist á minnisblað
frá því í febrúar á árinu 1986, sem
hún sagði að unnið hefði verið fyrir
þáverandi fjármálaráðherra, en þar
kæmu fram skuggalegar tölur um
hver afdrif húsnæðiskerfísins sem
þá var við lýði yrðu. Sér vitanlega
hefðu þær tölur sem þar birtust aldr-
ei komið til umfjöllunar á Alþingi.
Það væri alvarlegur hlutur ef þáver-
andi fjármálaráðherra hefði leynt
Alþingi þessum upplýsingum. Einnig
kvað hún fróðlegt að vita hver af-
staða Sjálfstæðisflokksins væri til
húsnæðiskerfisins frá árinu 1986 og
hvort flokkurinn vildi viðhalda því
kerfi, slík afstaða hefði aldrei komið
fram.
Næstur tók til máls Geir H.
Haarde (S/Rv) og kvað hann fulla
ástæðu til að óska eftir utandag-
skrárumræðu um húsnæðismálin.
Hann sagðist ekki kannast við minn-
isblað það sem félagsmálaráðherra
hefði minnst á í ræðu sinni, en það
væri hms vegar nýmæli í þinginu að
félagsmálaráðherra styddi ekki fjár-
lagafrumvarp ríkisstjórnarinnar.
Ellert Eiríksson (S/RN) ræddi
m.a. um skattamál og sagði skatta
á íslandi háa og kvaðst vona að þeir
myndu ekki hækka meir. Hann fagn-
aði ráðstefnu þeirri sem fjármálaráð-
herra boðaði með sérfræðingum frá
OECD um skattamál og sagðist ætla
að koma þar til að fræðast um
skattamál í OECD-ríkjunum.
Síðastur tók fjármálaráðherra til
máls og sagði það ekki rétt að núver-
andi ríkisstjórn hefði skilið eftir sig
ýmis sjóðavandamál, heldur væri
þarna um að ræða 10-15 ára gamlan
vanda. Ýmis aukinn kostnaður ríkis-
ins á síðustu árum sagði hann tengj-
ast margskonar breytingum sem orð-
ið hefðu í þjóðfélaginu m.a. í kjölfar
breytinga á lógum um verkaskipt-
ingu ríkis og sveitarfélaga. Áhersla
væri á það lögð að svéitarfélögin
gætu í auknum mæli tekið að sér
ýmsa málaflokka og kæmu þá til
auknir tekjustofnar á móti.
Varðandi fyrirspurnir Geirs H.
Haarde kvað fjármálaráðherra gef-
ast betra taekifæri til að svara þeim
í utandagskrárumræðum sem þing-
maðurinn hefði óskað eftir. Hann
sagðist ekki telja að þó félagsmála-
ráðherra gerði fyrirvara á varðandi
byggingasjóðina í fjárlagafrumvarp-
inu jafngilti það ekki því að hann
styddi ekki frumvarpið.