Morgunblaðið - 28.10.1990, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28. OKTÓBER 1990
Fram eru komin tvö bréffrá
kóngi sjálfum meóal 500 skjala
um Islandsmál og eftirfarandi
frióarsamninm stórveldanna

eftir Elínu Pólmadóttur
HINRIK 8. Bretakonungur hefur í sögunni fengið orð
fyrir að hafa haft um annað að hugsa en Island. Það er
rangt. Hann hafði þvert á móti mikinn áhuga á hinum
miklu fiskkaupum og veiðum Breta hér við land og
byrjaði einmitt að efla breska flotann til að vernda fiski-
skipin hér norðurfrá, sem gerði Breta að hinu mikla flota-
veldi, er sigraði Spánverja og flotann ósigrandi 1588 eftir
að Elísabet I hafði haldið áfram að efla hann. Hann skrif-
aði sjálfur bréf út af Islandsmálum og nú eru komin fram
og til íslands tvö bréf undirrituð af honum. Þau eru
meðal um 500 skjala, sem Þjóðslqalasafnið hefur fengið
á filmu um samningana milli Englendinga og Þjóðveija eftir Grindavíkurstríðið 1532, þegar Hansa-
kaupmenn fóru að beiðni danskra valdsmanna á Bessastöðum með 280 manna lið og hröktu burt
eða hertóku ensku skreiðarskipin og drápu 14 menn, þar á meðal 2 tengda hirðinni. Þetta var
afdrifaríkur bardagi, bæði hér á landi og á alþjóðavettvangi. Urðu þetta fjörbrot enska veldisins hér
á landi og lækkaði skreiðarverðið. Og það er í eina skiptið sem íslandsmál eru þannig í brennidepli
og örlagavaldur í friðarsamningum milli stórveldanna í Evrópu. í þessum skjölum, sem nú hafa
verið fengin til landsins, er því mikil og merkileg saga. Og verður filman með bréfunum öllum á
sýningu á íslenskum skjölum í 800 ár, sem Þjóðskjalasafnið opnar í Bogasalnum 3. nóvember næst-
komandi. Geta áhugasamir sýningargestir þá fengið að skoða skjölin úr bréfabókunum tveimur
frá Hamborg í lesvél, þar á meðal bréfin tvö með eiginhandarundirskrift Hinriks 8., að því er
Ólafur Ásgeirsson þjóðskjalavörður upplýsti í samtali við blaðið.
11 þessi skjöl frá
fyrri hluta 16.
aldar hafa nú
verið mynduð
og Ólafur Ás-
geirsson er að
gera um þau
skrá fyrir
Grindvíkinga. Er skemmtilegt
hvernig þetta merkilega framtak bar
að. Jón Böðvarsson sagnfræðingur
flutti fyrir Lionsklúbbinn í Grindavík
og fyrir Kvenfélagið erindi um
Grindavíkurstríðið 1532. Þá sagði
hann bæjarstjóranum, Jóni Gunnari
Stefánssyni, að skjöl um þetta væru
örugglega til í Hamborg. Bað bæjar-
stjórinn Jón að útvega bréfin, sem
þeir þá héldu að væru tiltölulega fá.
Vísaði Jón málinu til þjóðskjalavarð-
ar til að fá þau gegn um samstarf
skjalasafna og segir að bréfin hefðu
aldrei fengist án harðrar málafylgju
Ólafs Ásgeirssonar. Tormerki voru
á að leita uppi bréfín í Ríkisskjala-
safninu í Hamborg, því við endur-
skipulagningu höfðu þau einhvern
tíma fengið ný númer og þufti m.a.
að greiða allt fyrirfram. Þegar það
var svo gert kom upp úr kafinu að
skjalabunkinn var svona mikill að
vöxtum. Þarna voru tvær bréfabæk-
ur með nær 500 síðum um Grinda-
víkurstríðið, þ.e. gerðabækur, grein-
^ SJÁ SÍÐU 12
l
S
sýu&cnuUoriltiá td þráfeShs
yjtj/ vrwnwy
íctfji nmjjAtwUs íhams pmctíhs m pcrtumjrtnwyk m meöfi truuj pemcm&efj itíítoíjj^fkfteres/et caetetj <fut íftm tuítu/hm.
merciíns yvctmí/foSti^ sua cmercia//efftáciUiónos(utsemfer mUa ceMttaurtoU)<és^ uKa fnrns futwintúmi *Á dUfMtités
eotexctuáscnt, mmiatn Mnwýwftrentis ;m stuiþhm. emeMfefcmrtanfófy memíus wíhís comenttÍMÍu//
eí reftajuU ctm onwiíns ááerenk/tcáfaiut MnufU áhks VrÍ Cmtahs mcvcrtortsnulmtStós siU comfímáas afys CmtatáJé
iremljvmSb (jnodtmv iUuá/emetttúo^fntíextíe áShysuUáop nrcf ietta ac merccs s&iuswfftrf cotwrehurítum frtcnhý nejbe--
(tf/su4 sicferumjettMfMMm'JÍk iona crtft'/colUferul vnZamfarjen,et tmun ^mltos 9wmsfmttutm comffcces dtuimenT
ktíjcz*hxf\á ocliWjmJtn uMtetpjiUío£ólm m mckum^mcrtMiiÍd^ simtut suUáos ms tuí taU tii amc* káútd exfeftattfes
tuwrv nnw ---—-----—-j ------
nM ct antújtuí am vniéttís amuVtia eocfeSht&etíá* ex tuntáU ccSéUtsj ftíhíiw eocam'nnrji ftrftnkij tnWHÁtUMHMS ui-
„i túbí ítcct^ twn tUesHtMÍts Söif suí<ktoymiemtut<tfi jprosþcúnÁi miv* ucíwmu Umett tms fts fris e*
vpjoré/ a mutud amcúúé etoÁ bm íctjétrmfm cctUri*dhé tujociátwms mlvos rtfuYerl tU \m offvý etœjuúUis
„„fucíúts <bfh> SSueÍMjyisoi/MÍ ems frccur/Uorj m/ttttm hmer^efftcen^ títáíÍtóá itnd/udeonm úOtutrufrecmtL
_ cvmfensetur/sic^Áé cvmtMsnt/c*íStturáamlmm^ík$tM^s*ffkciFexýcrt/títfe*sficútmMS ms,wSUhajudfo(immmc
WtnMíé res reftíhw) vc&ts fsé coríi, tmfáiUsic ttpfocttm tshc eocfaítré ttcHjnmenmj} nt mtatj ttes c^atmvr díue
mvs remekUsuíkuúftc mU concektréj jtui It ré eocvro resfowo (tu far tiUíumj faerá) ttos foflmokum íecerncmus'Et fené
Ki . T> OC 'X
Valeié 'E'oc Kffui' mrvJytUsené Xt.sefteSiff
vart
Bréfið sem Hinrik 8. Englandskonungur ritar 1. september 1532 í Windsor til borgarstjóra og borgarráðs í Hamborg og fjallar
þar um íslandsmálin. Hér segir að Nikulás Gybson kaupmaður í Lundúnum hafi sent skip sitt hlaðið ýmsum vörum til íslands og
lagt þar heilu og höldnu í Grindavík í maimánuði (fjórða Iína euasis periculis in portum Grenwyk in menem maij). Englendingar
versluðu þar án árekstra eins og þeir voru vanir uns 280 menn frá Hamborg og Bremen komu til með ótrúlegri grimmd, rændu
varningi Englendinga og drápu 15 þeirra sem gættu skipa en aðrir höfðu gengið á land. Tóku þeir bæði skip og varning, alls um
1500 punda virði, og höfðu á braut. Krefur Nikulás Gybson skaðabóta og að hinum seku verði hegnt. Undir er
eiginhandarundirskrift Hinriks 8., Henry konungs.