Morgunblaðið - 28.10.1990, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28. OKTÓBER 1990
15
Þýzkalandi
Kuron: lék
tveim
skjöldum.
BND ((FIBundesnachrichtendienst),
handtekin í Miinchen þegar hún
reyndi að flýja til Austurríkis.
Gast hafði meðal annars það starf
að útbúa í viku hverri ítarlega skýrslu
með leynilegum upplýsingum frá
BND fyrir Kohl kanzlara. í sex ár
útvegaði hún Stasi eintök af þessum
skýrslum og þegar hún hafði verið
handtekin var spurt í hálfkæringi í
Bonn: „Hvor fékk skýrslumar fyrr í
hendur — Kohl eða Erich Mielke?“,
þ.e. fyrrum yfirmaður Stasi, sem nú
kann að eiga morðákærur yfír höfði
sér eins og kommúnistaleiðtoginn
Erich Honecker.
Sameiningardaginn 3. október var
eftirmaður Wolfs í HVA, Werner
Grossmann, yfirheyrður, en engin
ákæra var lögð fram gegn honum.
Grunur leikur á að hann hafi komizt
að einhvers konar „samkomulagi“
við BND. Wolf „njósnameistari“ og
Tiedge virðast hafa flúið til Moskvu.
Hergagnanjósnir
Handtökurnar hófust 10. október,
daginn eftir að Kuron gaf sig fram.
Þeir fyrstu sem voru settir bak við
lás og slá voru Stefán E. og yfirmað-
ur hans í HVA, sem var aðeins nefnd-
ur „Gúnther N“. Deild þeirra fylgdist
með gagnnjósnatilraunum Vestur-
Þjóðveija og kom fyrir njósnurum í
gagnnjósnaþjónustu þeirra, en Gúnt-
her hætti störfum þegar Stasi var
opinberlega leyst upp í febrúar.
Um leið og Gúnther N. og Stefan
E. voru handteknir var skýrt frá
handtöku Gerds nokkurs K. frá
Hannover, sem var ákærður fyrir að
hafa njósnað fyrir Austur-Þjóðveija
frá 1987 þar til í janúar.
Meðal fyrstu útsendaranna, sem
voru gripnir, voru fjórir karlar og
fjórar konur úr njósnahring, sem
hafði útvegað Austur-Þjóðvcrjum og
KGB upplýsingar um hergagnaiðnað
Vestur-íjóðveija, m.a. flugvélar,
hreyfla, skriðdreka og rannsóknir.
Ein konan virtist hafa stundað
njósnir í 30 ár og ráðið son sinn og
tengdadóttur til njósnastarfa. Þau
voru einnig handtekin. Einn þessara
njósnara var verkfræðingur hjá her-
gagnafyrirtækinu MTU, sem fram-
leiðir skriðdreka. Hann hafði sam-
þykkt að starfa fyrir KGB í maí.
Tveir aðrir störfuðu hjá fyrirtækinu
MBB, sem tekur þátt í samstprfínu
um smíði Tornado-herþotunnar.
Tveir starfsmenn gagnnjósnaþjón-
ustunnar í Neðra-Saxlandi, „Hans
Joachim A.“ og „B.“, voru handtekn-
ir 12. október. Sá fyrrnefndi hafði
njósnað fyrir Stasi síðan 1980 og
fengið 3.000 mörk á mánuði. B. fékk
að verða um kyrrt í sjúkrahúsi, þar
sem hann hafði gengizt undir aðgerð.
Fyrrverandi austur-þýzkur liðsfor-
ingi, „Dietrich W.“, var handtekinn
16. október. Hann er grunaður um
að hafa stjómað öðrum njósnara,
Júrgen Kindt, sem starfaði í tölvu-
miðstöð vestur-þýzka heraflans ná-
lægt Koblenz og var handtekinn í
apríl.
Fyrstu réttarhöldin
Tveimur dögum síðar hófust í
Dússeldorf fyrstu réttarhöld gegn
útsendara, sem afhjúpaður hafði ver-
ið síðan stjórn kommúnista í Austur-
Þýzkalandi lagði upp laupana. Sak-
borningurinn er háttsettur stjórnar-
erindreki, Hagen Blau, sem er
ákærður fyrir að hafa stundað „sér-
staklega alvarlegar" njósnir í þágu
Austur-Þjóðveija síðan 1961 í fjórum
vestur-þýzkum sendiráðum í Evrópu
og Asíu.
Fram kom að Blau hafði aðgang
að skjölum, sem voru merkt „algert
leyndarmál", m.a. um stefnuna
gagnvart Varsjárbandalagslöndun-
um og afvopnunaráætlanir NATO.
Hann var sósíaldemókrati og virðist
ekki hafa stundað njósnir af pen-
ingaástæðum.
Því næst var skýrt frá svikum
Krase og í byijun vikunnar voru tveir
menn handteknir vegna gruns um
njósnir fyrir Austur-íjóðveija. Þar
með höfðu alls 18 verið gripnir í
mánuðinum. Annar þeirra sem síðast
voru handteknir, „dr. Uwe“ í
Austur-Berlín, hafði verið í þjónustu
Stasi síðan 1982 og stjórnað starfi
þriggja njósnara úr sömu fjölskyldu
— bersýnilega þeirri sem áður hafði
komið við sögu. Hinn, „Lothar M.“
í Múnchen, hafði verið sendill Gabri-
elu Gast.
Upplýsingar Kurons um að KGB
hafi boðið honum starf virðist stað-
festa að sovézka leyniþjónustan hafi
tekið við að minnsta kosti hluta fyrr-
verandi njósnanets Austur-Þjóðveija
á Vesturlöndum. Stjórn Kohls hefur
hvatt Rússa til að ráða ekki fyrrver-
andi erindreka Stasi til starfa, en
Kremlveijar eru sólgnir í upplýsingar
úr innsta hring um stefnumótunina
í sameinuðu Þýzkalandi. Fyrir sam-
eininguna var samstarf Rússa við
ráðamenn í Austur-Berlín hins vegar
svo náið að líklega þekkja þeir flest
leyndarmál Þjóðverja.
Stasi neðanjarðar
Ráðuneytisstjóri Kohls, Lutz Stav-
enhagen, sem samræmir störf leyni-
þjónustustofnana, hefur sagt að
handtökurnar sanni að fyrrverandi
útsendarar Austur-Þjóðveija starfi
enn á laun. Ólíklegt er að fjárskortur
hái þeim, því að Stasi átti mikið fé
á leynilegum bankareikningum og
ekki hefur tekizt að hafa upp á nema
broti þeirra.
Fyrrverandi yfirmaður Kurons,
Gerhard Böden, forstöðumaður BfV,
benti á i viðtali að hætta kynni að
stafa frá „rótlausum, fyrrverandi
Stasi-mönnum", sem kynnu ,jafnvel
að grípa til ofbeldis“, ef til vill með
samstarfi við hryðjuverkahópa. Tals-
maður Bödens í Bonn sagði: „Við
höfum vísbendingar um að einstakl-
ingar haldi áfram að hittast, að kunn-
ingjahópar séu enn virkir.“
Talsmaður kristilegra demókrata,
Johannes Gerster, sagði í viðtali við
Bild am Sonntag að fyrrverandi
Stasi-menn hefðu farið í felur og
stæðu enn í tengslum við hópa
hryðjuverkamanna. „Við verðum að
gera ráð fyrir að þeir reyni ekki að-
eins að starfa með hópum palestín-
skra skæruliða, heldur einnig með
þýzkum hryðjuverkamönnum úr
RAF“ — það er samtökunum Rauði
herinn eða Rote Armee Fraktion, sem
áður nefndust
Baader-Meinhof-hópurinn og hafa
skorið upp herör gegn sókn samein-
aðs Þýzkalands í austur.
Fyrir þremur mánuðum reyndi
RAF að myrða einn æðsta mann inn-
anríkisráðuneytisins, Hans Neusel,
Viðkvæmar
upplýsing-
ar: Stasi-
skjöl (í
Leipzig).
með bílsprengju í Bonn. Gerster telur
að þar sem menn úr Stasi séu enn
virkir auki það hættu á árásum á
stjórnmálamenn á lokastigi barát-
tunnar fyrir kosningarnar ,í Þýzkal-
andi 2. desember. Austur-þýzkur
prestur, Joachim Gauck, sem nú tek-
ur þátt í vörzlu milljóna Stasi-skjala,
vill að gengið verði úr skugga um
hvort nokkur þýzkur þingmaður
standi í tengslum við Stasi.
Málinu ekki lokið
Talið er að ýmsar upplýsingar og
gögn úr viðamiklu safni Stasi gætu
skaðað vestur-þýzka stjórnmálaleið-
toga, framkvæmdastjóra vestrænna
fyrirtækja og fleiri. Þetta eigi ekki
sízt við um gögn utanríkisnjösna-
þjónustunnar HVA, sem aflaði sér
ekki sízt mikillar vitneskju um BND,
stjórnina í Bonn, heraflann og leyni-
þjónustuna undir stjórn Wolfs.
Sumir telja hugsanlegt að vest-
rænar leyniþjónustustofnanir muni
fremur kjósa að sumum þessara upp-
lýsinga verði haldið leyndum en að
þær verði lagðar fram fyrir rétti til
að komast hjá enn meiri skaða. Kohl
hefur gefið í skyn að sumu Stasi-
efni ætti haldið leyndu. „Við megum
ekki láta misheppnaða kommúnista-
stjórn eitra andrúmsloftið í landi
okkar eftir dauða hennar," sagði
hann í blaðaviðtali.
Nokkrir stjómmálamenn hafa
varpað fram þeirri spurningu hvort
njósnastofnanir, sem eigi sök á eins
miklu klúðri og raun beri vitni, þjóni
nokkrum tilgangi. „Báðir aðilar vissu
greinilega allt um andstæðinginn.
Róttækur niðurskurður á leyniþjón-
ustustofnunum er orðinn tímabær,“
sagði Rudi Walther, formaður fjár-
laganefndar þingsins í Bonn, í sam-
tali við Bild am Sonntag. Hann sagði
að útvega ætti eins mörgum leyni-
þjónustumönnum og tök væru á aðra
atvinnu og ráða enga nýja í þeirra
stað.
Á meðan er haldið áfram að hand-
taka „moldvörpur“ og því spáð að
annar „stómjósnari" á borð við Klaus
Kuron og Gabrielu Gast verði bráð-
lega afhjúpaður. Um leið ítreka yfir-
völd í Bonn fyrri tilboð um að náða
njósnara, sem gefa sig fram, éða
stytta hugsanlega dóma. Aðeins
nokkur hundruð af þúsundum njósn-
ara Stasi hafa orðið við áskoruninni,
en haldið er áfram að reyna að lokka
þá. Ekki em enn öll kurl komin til
grafar í þessu mikla njósnamáli.
Tiedge: flúði 1985.
Njósnastjóri yfirheyrður: Gross-
mann.
Njósnameistari bíður átekta:
Markus Wolf (í íbúð sinni í
Berlín).
Böden: samstarf
verkahópa?
við
hryðju-