Morgunblaðið - 28.10.1990, Blaðsíða 22

I
22
M0R0UNI5I.AÐIÐ SUNNUDAGUR 28. OKTÓBER 1990
+
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28. OKTÓBER 1990
23

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Arvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúarritstjóra
Fréttastjórar
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
ÁgústlngiJónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122.
Áskriftargjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Skerðing á tekjum
kirkjunnar
Biskupinn yfir íslandi, herra
Ólafur Skúlason, hefur
mótmælt því fyrir hönd þjóð-
kirkjunnar, að ríkisstjórn
Steingríms Hermannssonar hef-
ur skert tekjur sókna og kirkju-
garða um 86,5 milljónir kr. á
þessu ári, tekjur, sem kirkjunni
ber samkvæmt samkomulagi
sem gert var fyrir upptöku stað-
greiðslukerfisins 1988. Gjöldin
voru áður innheimt sérstaklega
eftir skattálagningu, en ríkis-
valdinu þótti hentugra að fella
þau inn í staðgreiðsluna, sem
og ýmis önnur gjöld. Skerðingin
kom fyrst til við afgreiðslu láns-
fjárlaga 1990 og þá var því
heitið af fjármálayfirvöldum, að
hún næði aðeins til yfírstand-
andi árs. Fjárlagafrumvarp
ríkisstjómarinnar gerir ráð fyr-
ir, að skerðingin nái einnig til
ársins 1991 og mun nema 93
milljónum á því ári. Ríkisstjórn-
in hyggst því skerða þessar tekj-
ur um nær 180 milljónir á
tveimur árum, sóknargjöld um
5% og kirkjugarðsgjöld um 15%.
Hliðstæð skerðing nær til ann-
arra trúfélaga og Háskólasjóðs.
Þjóðkirkjan lítur svo á, að um
lögbundnar og tryggar tekjur
sé að ræða, tekjur, sem ríkið
hefur tekið að sér að innheimta.
Það segir sig sjálft, að söfnuðir
og kirkjugarðar landsins þola
illa þessa skerðingu. Margir
kirkjunnar menn líta á þetta
framferði ríkisstjórnarinnar
sem hreina eignaupptöku og
þeir óttast, að hún kunni að
verða til frambúðar. Enda
hræða sporin í þessum efnum.
Sérstakur eignarskattsauki
var lagður á til að kosta bygg-
ingu Þjóðarbókhlöðunnar. Því
fé hefur ekki verið skilað til
hennar, þótt lög hafí kveðið á
um annað. Hið sama er að segja
um gjöld í Framkvæmdasjóð
aldraðra. Þau vom einnig felld
undir staðgreiðslu skatta. En
rikisstjórnin tók verulegan hluta
gjaldanna beint í ríkissjóð. Til
að kóróna allt saman var svo
tekinn upp á ný á sl. sumri sér-
stakur nefskattur í Fram-
kvæmdasjóð aldraðra. Hann
nemur um 370 milljónum kr. á
næsta ári, en ríkið skilar aðeins
240 milljónum. í ríkissjóð renna
beint 130 milljónir. Innheimt-
unni í Framkvæmdasjóðinn í
tekjuskattinum er auk þess
haldið áfram án þess að ein
króna renni til hans. Hér er því
um óbeina skattahækkun að
ræða
Það er óþolandi fyrir skatt-
greiðendur, að á þá séu lögð
sérstök gjöld og skattar til af-
markaðra verkefna, en síðan
renni féð að hluta eða öllu leyti
í ríkissjóðshítina. Formaður
Leikmannaráðs þjóðkirkjunnar,
Helgi K. Hjálmsson, spyr í grein
í Morgunblaðinu í síðustu viku:
„Hvað er sá kallaður, sem skilar
ekki því fé, sem hann tekur að
sér að innheimta?" Þar er ekki
spurt að ófyrirsynju.
Skattur á
tónlist
Islenzki tónlistardagurinn var
að þessu sinni helgaður bar-
áttu tónlistarmanna fyrir því,
að íslenzk tónlist beri ekki virð-
isaukaskatt og standi í þeim
efnum jafnfætis öðrum list-
greinum í landinu. Um langt
árabil var það baráttumál
íslenzkra rithöfunda og útgef-
enda, að söluskattur væri ekki
lagður á íslenzkar bækur. Það
mál er nú í höfn. Það er eðlileg
krafa tónlistarmanna, að ís-
lenzk tónlist sitji þar við sama
borð, enda munar ríkissjóð ekki
um þá fjárhæð, en getur skipt
sköpum fyrir tónlistarstarfsemi
í landinu.
SEMSAGT: LÝÐ-
ræðið stendur við
þröskuld Kremlar-
bóndans. Það hefur
barið uppá. Hann
gægist út ásamt
fjósamönnum sínum
og reynir að gera ser
grein fyrir því hver
HELGI
spjall
einhverja
stendur við
dymar á þessu hrörlega húsi. Verð-
ur gestinum boðið inn? Hver veit
það(!) Fólkinu í Lithaugalandi hefur
aðminnstakosti ekki verið boðið að
ganga í stofu. Því hefur raunar
verið vísað útí hríðina eftir langar
dagleiðir um vörðulaust hjarnið. Og
hvað segir þetta fólk? Það segir
auðvitað það sama og allir sem telja
sig svikná af samheijum sínum og
vinum, Þið hafið staðið með okkur
í hálfa öld en hvar eruð þið nú?
Kvikmyndamaðurinn frægi, Oliv-
er Stone, hefur sagt Víetnem sé
hugarástand og hann hefur reynt
að endurvekja þetta hugarástand í
ægilegum kvikmyndum. Við skul-
um ekki gleyma því að hugarástand
er annað en hugarfar. Víetnam var
hugarástand kalda stríðsins. En
fyrst það er hægt að losna við
Beriínarmúrinn ættum við einnig
að geta losað okkur við hugarfar
kalda stríðsins. Víetnam var per-
sónulegt og óþægilegt; snerti hvern
einstakan, segir Bobbie Ann Mason
í skáldsöguni The Country.
Orr BANDARÍSKI ÖLD-
ö I *ungadeildarþingmaðurinn,
Fulbright, var raunsæjastur allra
stjórnmálamanna sem ég hitti þar
vestra sumarið 1966. Hann hafði
mikil áhrif á mig enda óvenjulegur;
þrekmikill og óhræddur. Fáir hafa
lagt annaðeins til mennta og hann.
Eftir samtal okkar í Washington
var boðskapur hans ávallt í ein-
hverri áleitinni nálægð við samvizku
mína. En ég var þó ekki alveg viss
því ég þóttist vita kommúnistar í
Víetnam stefndu að
alræði þar eystra
einsog annars staðar.
Og hví þá ekki að
rétta andstæðingum
þeirra hjálparhönd?
Þetta var sálarstríð,
það er einmitt orðið yfir Víetnam;
sálarstríð. Hvers vegna horfa uppá
þetta vesalings fólk leitt undir okið
einsog hvem annan jakuxa?
Lýðræðissinnar gengu tregir til
leiks og það var tvískinnungur í
fylgd með þeim. Við vissum raunar
alltaf kommúnistar bæru sigur úr
býtum; þeir gerðu útá sögulegar
forsendur. Þjóðin vildi sjálfstæði.
Frakkar höfðu verið í gervi nýlendu-
sinna og Bandaríkjamenn tóku við
gervinu. Það var allt og sumt. Víet-
namar vildu engan vestrænan
átroðning. Þessvegna standa þeir
nú á golgata sögunnar og bíða upp-
risunnar. Hún felst ekki í öðru en
lýðræði. í Víetnam ríkir afturámóti
alræði kommúnismans. En landið
er þó sjálfstætt. Semsagt, ófijáls
þjóð í sjálfstæðu landi, eftir
pólitiskri forskriftabók Kastrós. Og
hvað þeir nú heita þarna við blóð-
ugt Torg hins himneska friðar.
I Morgunblaðsgrein sem ég skrif-
aði frá Bandaríkjunum og birtist
fimmtudaginn 30. júní 1966 segir
m.a. svo: „Meiri hluti menntaðs
fólks (í Bandaríkjunum) vill halda
stríðinu áfram, en meiri hluti
ómenntaðs fólks vill hætta því, seg-
ir Gallup. Þá segir skoðanakönnun-
in ennfremur flestir vilji að sam-
komulag náist og aðeins einn af
hveijum sex vill beijast til sigurs í
Víetnam. En semsagt: þeim Banda-
ríkjamönnum fer fjölgandi sem vilja
að stríðinu verði hætt. Stefna Ful-
brights er því í sókn og vinsældir
Johnsons forseta hafa víst aldrei
verið minni.“
Ennfremur, Fulbright er hrædd-
ur um að stríðið í Víetnam muni
breiðast út. Hann er ekki þeirrar
skoðunar að verið sé að beijast við
kínverska kommúnista heldur Víet-
kong og við þá eigi að semja...
Hann leggur áherzlu á að gagnrýni
sé nauðsynleg og enginn þurfi að
vera verri Bandaríkjamaður þótt
hann gagnrýni land sitt og stefnu
stjórnvalda. í fyrirlestri sem hann
flutti í New York óg nefnist „The
Vietnam Fallout" vitnar hann í
Thomas Carlyle: Versti gallinn er
að koma ekki auga á neinn galla.
Og í John Hopkins-fyrirlestrinum
leggur hann höfuðáherzlu ‘á að
Bandaríkjamenn standist „freist-
ingar valdsins", einsog hann kemst
að orði.
Síðar í einum þessara fyrirlestra
bendir hann á hættuna af að rugla
saman miklu valdi og ótakmörkuðu
valdi, mikilli ábyrgð og algjörri
ábyrgð. Þjóð sem í því lendir „getur
ekki viðurkennt neina skyssu, hún
verður að vinna allar rökræður,
hversu ómerkilegar sem þær eru“.
Þegar svo er komið glatar hún vit-
urieik sínum og víðum sjóndeildar-
hring.
Loks koma þessi athyglisverðu
orð: „Fulbright harmar að Víet-
nam-stríðið hafí komið í veg fyrir
að sambandið milli austurs og vest-
urs gæti batnað að ráði og við mig
sagði hann, að hann fylgdi þeirri
stefnu í Evrópu sem vildi stuðla að
því að auka viðskipti kommúnista-
ríkja og lýðræðislanda og auka
menningarsamskipti þeirra í milli.
En áður hafði hann lýst því yfir,
að Víetnam- stríðið hefði seinkað
því að leppríkin sæktu aukið frelsi
í greipar Sovétríkjanna, en einsog
allir vissu hefðu þau öll mikinn
áhuga á að losna undan sovéska
hælnum og stefna menningar- og
efnahagssókn í vestur."
M.
(meira næsta sunnudag.)
ISLENZKRI MENNINGU ER
stundum sómi sýndur, en það
er þó ekki daglegt brauð. Lista-
menn njóta lítillar aðstoðar
hins opinbera í kynningarstarfi
erlendis, miklu minni en gerist
með öðrum þjóðum. íslenzkar
bókmenntir standa á svo gömlum merg
að þær eru víðast hvar teknar gildar sem
merkilegur þáttur í sögu vestrænnar
menningar. Svo virðist jafnvel sem áhugi
á fornum íslenzkum hókmenntum fari
fremur vaxandi en minnkandi. Þessar
bókmenntir eru enn víða kenndar og er
það vel. Nútímabókmenntir eiga aftur á
móti erfitt uppdráttar og það er undan-
tekning ef afburðaþýðendur íjalla um
þær erlendis. Ljóðlist verður sérstaklega
hart úti í þessum efnum eins og alkunna
er. Það er ekki á hveijum degi sem stór-
skáld eins og Auden snara íslenzkum
bókmenntum á heimstungu eins og ensku
emgerðist þó þegar hann vann að þýðing-
um á Eddukvæðum á sínum tíma. Við
gerum lítið til að örva þessa starfsemi.
Norðmenn hafa t.a.m. gert sérstakt átak
til að koma helztu ljóðskáldum sínum nú
um stundir á heimstungur og hefur þeim
orðið vel ágengt í þeim efnum. Höfuð-
skáld Norðmanna era t.a.m. gefin út
vestan hafs.
Við getum ýmislegt lært af frændum
okkar. Menntamálaráðuneytið gæti ekki
sízt tekið til hendi. Vel mætti það koma
á fót sterkum þýðingarsjóði sem gæti
veitt afburðaþýðendum mikilvæga aðstoð
og laða þá að íslenzkum bókmenntum.
Auden þýddi ekki Eddukvæði einn heldur
fékk hann í lið með sér sérfræðing í
íslenzkri tungu og fornum bókmenntum.
Útgefendur stóðu straum af verkinu. Ef
íslenzka ríkið tæki til hendi og veitti
myndarlega aðstoð við slíkt starf — og
þá ekki sízt í því skyni að kynna nútíma-
bókmenntir íslenzkar — er enginn vafi á
því að kynningin yrði markvissari og
íslenzk góðskáld þekktari en raun ber
vitni. Ríkið er alltaf að vasast í því sem
opinberam aðilum kemur lítið sem ekkert
við en lætur hitt undir höfuð leggjast að
sinna þeirri starfsemi sem ætla mætti
að væri í verkahring þess. Þarna gæti
það tekið til hendi og lagt fram mikil-
væga aðstoð.
En við látum listamenn okkar einatt
sigla sinn sjó. Viljum að vísu fá ljómann
þegar vel tekst til en eigum frumkvæði
að fáu. Þannig hafði Erró lítið sem ekk-
ert samband við menningarlegt umhverfi
æsku sinnar í áratug eða meira og fáir
sinntu honum meðan hann braut sér leið
til frægðar. Höfum við gert eitthvað til
að kynna list hans erlendis? Eða annarra
listamanna? Þekktasti listmálari íslend-
inga vestan hafs, Louisa Matthíasdóttir,
hefur ekki verið með neinar opinberar
sýningar hér heima, á vegum ríkisins,
hvað þá að reynt hafi verið að leggja
einhveija áherzlu á uppruna hennar er-
lendis. Höfum við efni á slíku? Á Lista-
safn íslands bezta safn helztu málara
okkar? Á það t.a.m. helztu verk fyrr-
nefndra málara? Eða einungs eitthvert
hrafl? Hefur það sýnt áhuga undanfarin
ári? eða hefur það misst af lestinni, nú
þegar eitthvert líf virðist vera að færast
í safnið? Getur það staðið fyrir stórmerk-
um sýningum erlendis?
HÖFUM VIÐ
ástæðu til að
gretta okkur af
vanþóknun þegar
íslenzkum lista-
mönnurn er sleppt
í erlendum heim-
ildaritum eða þá
að þeir era taldir útlenzkir eins og Thor-
valdsen? Höfum við gert eitthvað til að
koma réttum skilaboðum áleiðis til út-
landa? Höfum við einhver sambönd við
Svavar
Guðnason
danskur
málari?
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 27. október
rétta aðila? Við fjargviðrumst en höfum
í raun aldrei flutt út íslenzka listsköpun.
Við eram nú fyrst að kynna tónlist Jóns
Leifs án þess íslenzka ríkið komi þar við
sögu — og raunar eru það einkum Svíar
sem að þessu standa. Það er eftir öðra(!)
Að þessu mættum við huga, ekki sízt
nú þegar haldin er yfirlitssýning á verk-
um Svavars Guðnasonar. Hvað gerðum.
við fyrir hann og list hans? Og hver er
afleiðingin af tómlæti okkar fram á sjötta
áratug? Hann er eini íslenzki málarinn í
stóru, ítarlegu og virðulegu alfræðiriti,
The Óxford Companion To Twentieth —
Century Art, Oxford University Press,
1988. Það vantar ekki blaðsíðurnar í
þetta rit en það vantar íslenzka lista-
menn. Samt er þetta rit ekki nema
tveggja ára gamalt. Og hvað stendur um
Svavar Guðnason. Svofelld klausa:
Guðnason Svavar (1909): Danskur
málari, fæddur í Hafu (svo!), íslandi,
lærði í Kaupmannahöfn og París á vegum
Léger. Hann var einn af frumkvöðlum
afstraktlistar í Danmörku og á íslandi.
Sem sagt, nú er verið að halda yfirlits-
sýningu á verkum danska málarans Svav-
ars Guðnasonar!! Thorvaldsen gengur
aftur í ýmsum myndum. Samt er það
staðreynd — og Svavar vissi það bezt
sjálfur og talaði um það eins og sjá má
af samtölum við hann — að arfurinn úr
íslenzku umhverfi gerir Svavar Guðnason
einstakan meðal frumkvöðla afstraktlist-
ar, og virðist hin þunglamalega listfræði
vart geta komið því til skila, enda almenn-
ingi fremur óaðgengileg, þótt hitt sé
jafnvíst að það lífvænlegasta í verkum
íslenzku meistaranna á ekki eftir að bijót-
ast gegnum frægðarmúrinn án áhrifa-
mikilla listfræðinga erlendis og frægra
útlendinga. En það tekur tíma. Þangað
til eigum við að minna á okkur, oft og
rækilega. Danskur málari skal Svavar
samt vera og getum við sjálfum okkur
um kennt eins og staðið er að kynningu
á íslenzkri listsköpun, hvort sem eru bók-
menntir, myndlist eða tónlist. Við tölum
og heimtum athygli. En hvað gerum við?
Leggjum við eitthvað af mörkum, í raun
og vera?
Hitt er svo annað mál að yfirlitssýning-
in á verkum Svavars Guðnasonar er fal-
leg, eftirminnileg og lærdómsrík og vel
að henni staðið af Listasafni íslands. Það
ber að meta.
Sagan sýnir að vísu að margir beztu
listamenn heimsins öðlast ekki frægð
fyrr en löngu eftir dauðann. í samtíman-
um hljóta margir aðrir frægð sem gleym-
ist. En við mættum vel fara að taka til
hendi og leggja grundvöll að þeirri
framtíð sem við ætlum helztu listamönn-
um okkar í samfélagi þeirra sem fram
úr skara í listum og menningu. Það ger-
ist ekkert af sjálfu sér. Nútíminn er aug-
lýsingafiff og fjölmiðlagárur. Við eigum
nú þegar að leggja af mörkum nokkurt
fjármagn til að minna á íslenzka listsköp-
un og koma íslenzkum verkum á fram-
færi erlendis. Það væri verðugt verkefni.
Einstaklingar hafa unnið talsvert starf á
þessu sviði. En það þarf átak.
Myndlist og tónlist eru alþjóðlegt
tungumál. Þessar listgreinar ættu að
vera betur í stakk búnar en bókmenntir
til að hefja sig upp í heimsmenninguna.
Grundvöllur okkar er tungan og bók-
menntirnar. Það er alls staðar viður-
kennt. Og þessi arfleifð okkar nýtur hvar-
vetna mikillar virðingar, enda einstæð.
Nú þurfum við að hefjast handa um
markvissa kynningu á nútímabókmennt-
um og leggja eitthvað af mörkum sjálf.
Það er augljóslega nauðsynlegt.
Þýðingarsjóðir eru góðra gjalda verðir.
Það era einnig þeir örfáu góðu þýðendur
sem fást við íslenzkar bókmenntir. En
þeir sjá ekki um kynninguna, þeir leið-
rétta ekki kórvillur eins og þær að Svav-
ar Guðnason hafi verið danskur málari!
Ein af myndum Svavars á sýningunni í Listasafninu.
Það ætti að vera í verkahring annarra,
t.a.m. sendiráða eða sérstakra menning-
arfulltrúa. Þýðendur hafa nóg með sig.
(íslenzkt skáld talaði um mývarginn,
þýðandinn misskildi því að orðabækur
segja ekki allt, og talaði um úlfana við
Mývatn! Þetta er mikill galdur.)
Við hljótum að vísu að gera okkur
grein fyrir því að íslenzkar bókmenntir
geta ekki verið daglegt brauð nema í
íslenzku umhverfi. Það sem ekki er
íslenzkt, verður ekki útlenzkt. En það
er skemmtilegt þegar íslenzkir listamenn
gera strandhögg erlendis. Það er einfald-
lega uppörvandi að vita af íslenzkri list
á erlendum vettvangi þótt hitt sé jafn
augljóst að sá listamaður sem ekki lifir
með þjóð sinni fyrst og síðast — og er
þá ekki sízt átt við skáldin — á lítið er-
indi við annað fólk. En vitundin um ágæti
íslenzkrar listar, og þá ekki sízt ritlistar,
sem er sprottin af rótum mikilvægrar
arfleifðar er í senn uppörvandi og ein-
kennandi. Bókmenntirnar hafa ávallt
verið til marks um sérkenni okkar og
sérstöðu. Þær voru grundvöllur þjóðfrels-
isbaráttu okkar, og era enn. Án þeirra
værum við ekki sú sérstæða þjóð sem
raun ber vitni. Þær auka okkur — eins
og raunar öll listmenning — þrek og
sjálfstraust. Þær eru til vitnis um mestu
afrek þjóðarinnar og þannig efla þær
með okkur sjálfsvirðingu; gera kröfu til
varðveizlu og sjálfstæðis. Þær eru þannig
gott vöramerki svo að gripið sé til nýald-
artungutaks. Við erum ekki samsafn 250
þúsund manna héðan og þaðan, heldur
alvöraþjóð með alvörasögu, alvörumenn-
ingu, og þá ekki sízt alvörusjálfstæðisbar-
áttu sem stendur yfir enn og ævinlega.
Það er skemmtilegt að vita af íslenzk-
um knattspyrnumönnum þar sem fjölda-
áhugi er á fótbolta en það er jafn
óskemmtilegt að sitja uppi með danskan.
Svavar Guðnason!! Og hann á eftir að
halda velli löngu eftir að allar dægurflug-
ur eru þagnaðar, einnig í fjölmiðlunum.
íslenzk sjón-
varpsdag-
skrá
OFT ER RÆTT
um sjónvarpið og
áhrif þess á um-
hverfið, en þó er
oftast talað um
tunguna, arf okkar
og áhrif sjónvarpsins á þessa þætti
þjóðlífs okkar og menningar. Því skal hér
að lokum minnzt á athyglisvert erindi
sem Sveinn Einarsson dagskrárstjóri
flutti um þetta efni, en þar kemst hann
m.a. svo að orði:
„Það er auðvitað auglóst, að Sjónvarp-
ið reynir stefnufast að standa fyrir
íslenskri sjónvarpsdagskrá. Hér eru
12-15 þættir vikulega — aðeins meira
yfir vetrarmánuðina, aðeins minna á
sumrin — þá mun láta nærri, að 7-10
klst. séu af innlendu efni í viku hverri.
Það sem Sjónvarpið framleiðir sjálft —
og á annan tug fyrirtækja, sem leggja
okkur lið um framleiðslu innlends efnis
— mun láta nærri að sé um 500 klst.
að meðaltali árlega.
Þegar litið er yfir dagskrána, þá lítur
þetta svosem nógu vel út og er býsna
fjölbreytt. En nú er þó best að kanna
málin betur. Samkvæmt 'skýrslum fyrir
1988 og 1989 er þetta innlenda efni
milli 15 og 20% af öllu efni sjónvarpsins;
ef annað efni á íslensku er svo reiknað
inn í dæmið, fréttir, íþróttir o.s.frv. má
hugsanlega komast upp í um 40%.
Eg hef það fyrir satt, að engin sóma-
kær þjóð á svipuðu menningarstigi og
íslenska þjóðin sætti sig við það til lengd-
ar að minna en helmingur efnis síns sé
á erlendum málum (aðallega einu) og
ekki innlent að stofni. Hér má því betur
ef duga skal. í fjölmiðlaumræðu t.d.
Evrópulanda, er meira og meira ríkjandi
sú skoðun, að það sé beinlínis þjóðhættu-
legt að hafa í landi sínu miðil þar sem
meiri hluti efnis er ekki á eigin tungu-
máli, efni sótt úr eigin jarðvegi, sögu og
lífsháttum í dag, fjalli beinlínis um það
fólk sem landið byggir, en ekki morð í
Chicago eða annað þess háttar.
Þegar ég kom til starfa við Sjónvarpið
fyrir tveim áram giskaði ég á, að það
þyrfti 270 milljónir til að útbúa dag-
skrána kinnroðalaust. Þetta myndu vera
300 milljónir í dag, og er mér nær að
halda að þetta fari nær sanni. Þarna
vantar sumsé upp á einn þriðja af fjár-
hagsgrundvelli í ársviðmiðun, í dag eru
þetta tæpar 200 milljónir. Kannski súpa
einhverjir hveljur yfir þessum tölum, en
það er þá af ókunnugleika. íslenska Sjón-
varpið er lang ódýrasta sjónvarp sem
sögur fara af, t.d. sendir danska sjón-
varpið út 2.920 tíma á yfirstandandi ári
og er innlend dagskrá þar að sjálfsögðu
í meirihluta. Uppbygging þar er talsvert
öðravísi, en 6.931 millj. krónur (ísl.) fara
í dagskrárgrð sjónvarps (þar er vinna
tæknideildar öll talin með, en hér bara
að litlum hluta). Norska sjónvarpið, sem
er með litlu umfangsmeiri dagskrá en
við hefur til dæmis nærri fímmtugfaldaða
Qárhæð til að útbúa dagskrá. Klukku-
stundin af leiknu efni hjá BBC kostar
fjórum sinnum meira en hjá okkur, og
þannig mætti lengi telja.
Þessar staðreyndir eru kannski öllum
kunnar sem taka þátt í fjölmiðlaumræð-
unni. En þetta er kjarni málsins. Við
höldum einfaldlega ekki vöku okkar í
þessu mikilvægasta þjóðerinismáli okkar
i dag. En að ímynda sér að hægt sé að
reka sjónvarpsstöð til gróða í 250 þúsund
manna samfélagi með allar gervihnatta-
stöðvarnar á hraðleið til okkar, er dæmi,
sem ég álít að sé hreinn barnaskapur.
Hins vegar er okkur lífsnauðsyn að sinna
betur þessari menningarstofnun, Ríkis-
sjónvarpinu, sem er þó eign okkar allra
og reynir að sinna íslenskum þörfum.“
Það er vert að íhuga þessi orð og taka
mið af þeim þegar stefnan er mörkuð.
Um þetta atriði ættu ljósvakamiðlamir
að ræða þegar þeir upphefja næsta mann-
jafnaðarsönginn um ágæti sitt.
„Bókmenntirnar
hafa ávallt verið
til marks um sér-
kenni okkar og
sérstöðu. Þær
voru grundvöllur
þjóðfrelsisbaráttu
okkar, og eru enn.
An þeirra værum
við ekki sú sér-
stæða þjóð sem
raun ber vitni.
Þær auka okkur
eins og raunar
öll listmenning —
þrek og sjálf-
straust. Þær eru
til vitnis um
mestu afrek þjóð-
arinnar og þannig
efla þær með okk-
ur sjálfsvirðingu;
gera kröfu til
varðveizlu og
sjálfstæðis. Þær
eru þannig gott
vörumerki svo að
gripið sé til nýald-
artungutaks.“