Morgunblaðið - 10.11.1990, Blaðsíða 38

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. NÓVEMBER 1990
38
Lárus Ag. Gíslason
Miðhúsum - Minning
Fæddur 17. ágúst 1905
Dáinn 2. nóvember 1990
Við fráfall Lárusar rifjast upp tvö
atvik úr lífshlaupi hans. Bæði þessi
atvik komu til umræðu á milli okk-
ar þegar ég kom í 85 ára afmæli
hans í ágúst sl.
Faðir hans, Gísli Bergsveinsson,
bjó um skeið í Akureyjum í Skarðs-
strandarhreppi. Eyjabændur áttu
góða báta, bæði smáar skektur og
stór fjár- og heyflutningaskip. Ólaf-
ur í Hvallátrum, bróðir Gísla, var
mikilvirkur og góður bátasmiður.
Hann hafði smíðað fyrir Gísla flutn-
ingaskipið Blíðfara og annan
smærri bát er Sigríður hét. Árið
1929 lét Gísli breyta Sigríði og setja
vél í hana en um leið var nafni
bátsins breytt í Sigurfara. Þessi
vélvæðing varð. Eyjabændum til
ótrúlega mikilla þæginda, þegar
þeir gátu „lagt árar í bát“ og látið
vélina vinna í stað þess að hafa
tvo, fjóra eða sex menn undir árum,
þegar logn var eða mótvindur.
Það var eftirminnileg liðveisla og
framtak Lárusar í ágústmánuði
1929 sem við rifjuðum upp. Þannig
var ástatt á Miðhúsum að faðir
minn/Þórarinn Árnason, lést í byrj-
un júlímánaðar. Móðir mín, Stein-
unn, hélt búskap áfram. Heyskapur
á Miðhúsum var bæði á heimatúni
og í eyjum. Að þessu sinni var
meiri heyskapur í eyjum en oft áð-
ur, því slægjur voru einnig fengnar
í Reykhólaeyjum. Þegar kom að því
að flytja þurfti heyið úr eyjunum
varð það úrræði að leita til Gísla í
Akureyjum. Hann var nýbúinn að
fá vél í bátinn sinn. Án nokkurs
fyrirvara var siglt út í Akureyjar
og erindið borið upp við Gísla. Hann
var heima við, en fór strax í úteyj-
ar þar sem Lárus var við heyskap.
Samstundis hvarf Lárus frá hey-
skapnum og fór á Sigurfara og tók
Blóðfara og Miðhúsabátinn í tog
og vatt sér í þessa fyrirhuguðu
heyflutninga. Skemmst er frá því
að segja að á þremur sjávarföllum
voru fluttir í land um 200 hestar
af þurru heyi úreyjunum. Að lokum
var farið inn í Króksijarðarnes og
sótt smíðaefni í bæinn í Börmum.
Eftir tveggja sólarhringa stans-
lausa vinnu kom þessi ungi vel-
gjörðamaður heim til sín í Akureyj-
ar. Þessi liðveisla, sem Gísli leyfði
Lárusi syni sínum að veita móður
minni á þessu erfiða sumri í lífi
hennar, var meira virði en nútíma-
maður getur ímyndað sér. Hvernig
heyskapur gekk og heppnaðist gat
haft úrsiitaáhrif á framtíð búskap-
ar. Að þessu sinni var hlutur Gísla
mjög mikils virði að lána mann og
báða bátana, en framtak og dugn-
aður Lárusar ómetanlegur og á
þann veg að þar híaut að vera mik-
ill gæfumaður sem stóð að því verki.
Einhveijar taugar hefur Lárus
haft til þessarar happafleytu, því
fyrir tveimur árum fékk hann Sig-
urfara til eignar og flutti hann heim
til sín að Miðhúsum í Hvolhreppi.
Þar gat hann farið höndum um
hann og rifjað upp ferðir sínar á
honum á Breiðafirði.
Hitt atvikið er við ræddum voru
framkvæmdir við minnisvarða
JVlatthíasar Joehumssonar, frænda
okkar, 1985 á 150 ára ártíð hans.
Lárus fékk þá hugmynd að reisa
skyldi Matthíasi bautastein á þess-
ari ártíð hans. Steininn skyldi taka
úr hinu mikla stuðlabergssafni sem
hrunið hefur úr Vaðalfjallahnjúkun-
um ofan við bæinn Skóga í Þorska-
firði. Hann ritaði hreppsnefnd
Reykhólahrepps þar sem hann
skýrði frá þessari hugmynd sinni,
áhugamáli og ætlunarverki. Allt
gekk eftir eins og Lárus hafði hugs-
að sér, hann fór sjálfur upp að
Vaðaiijallahnjúkunum, gekk beint
að drang, er þar var, settist þar
niður og samferðarmenn hans voru
sammála að sá drangur skyldi verða
tekinn. Síðar sagði Lárus í bréfi til
hreppsnefndarinnar að kannski
væru heilladísir Reykhólahrepps
nær Skógum en þá grunaði. Síðan
fékk Lárus fleiri liðsmenn tii verks-
ins er unnu með heimamönnum að
nauðsynlegum undirbúningi og
annarri framkvæmd. Afhjúpun
bautasteinsins fór fram á tilsettum
tíma. Hann stendur við þjóðveginn
beint fyrir neðan bæjarstæðið í
Skógum. Að leiðarlokum hefði Lár-
us getað tekið undir með Matt-
híasi, er hann orti í síðustu ferð
sinni 1913 um æskustöðvarnar:
Nú vík ég upp á Vaðalfjallatind
og Vestfirðinga kveð eg í hinsta sinni.
• Þessi „sigurför" Lárusar vestur
í Reykhólasveit er táknræn. Merkið
stendur þótt maðurinn falli. Lárus
á þökk skilið að leiðarlokum. Þessi
tvö atvik staðfesta hvers vegna
þökk mín er skráð við fráfall hans.
Megi heilladísimar í Skógum fyigja
honum og styrkja aðstandendur og
ástvini hans á kveðjustundu. Bless-
uð sé minning hans. Mikill söknuð-
ur er meðal hinna nánustu. Fjöldi
samferðamanna eru -hluttakendur í
þeim söknuði. Mín kveðjuorð frá
85 ára afmælinu skulu endurtekin:
Gildur bóndi góðra jarða
gagnsamt áttir myndarbú. .
Miklu fleiri minnisvarða
en Matthíasar reistir þú.
Hjörtur Þórarinsson
I dag er til moldar borinn afi
okkar, Lárus Ágúst Gíslason. Hann
var fæddur í Rauðseyjum í Breiða-
firði 17. ágúst 1905, sonur Gísla
Bergsveinssonar frá Látrum og
fyrri konu hans, Jónu Sigríðar Guð-
mundsdóttur frá Miðjanesi í Reyk-
hólasveit, næstelstur þriggja barna
þeirra. Jóna Sigríður lést er afi var
þriggja ára gamall. Gísli bjó um
nokkurra ára skeið með ráðskonu
en síðar kvæntist hann Magdaienu
Kristjánsdóttur sem enn er á lífi.
Þau eignuðust fjögur börn er upp
komust, er hann nú fyrstur til að
kveðja úr þessum sýstkinahópi.
Þrátt fyrir móðurmissinn taldi afi
sig vera eftirlætisbarn, slík var
umhyggja þessara kvenna fyrir
honum. I Breiðafirðinum ólst afi
upp, honum þótti alltaf vænt um
fjörðinn, eyjamar, bátana og fugl-
ana.
En það átti ekki fyrir afa að
liggja að búa í Breiðafirðinum.
Vorið 1930 lagði hann af stað suð-
ur, ferðinni var heitið til Klemensar
á Sámsstöðum. Þar kynntist hann
væntanlegu konuefni sínu, Bryndísi
Nikulásdóttur frá Kirkjulæk í
Fljótshlíð. Þau giftu sig vorið 1931
og hófu búskap á Þórunúpi í Hvol-
hreppi. Þar fæddust börn þeirra
fjögur sem eru Ragnhildur Lárus-
dóttir húsfreyja, Miðhúsum, gift
Braga Runólfssyni byggingameist-
ara sem nú er látinn, þau eignuð-
ust fjögur böm. Hulda Lárusdóttir
fulltrúi, Reykjavík, hún er gift Sig-
urði P. Siguijónssyni, þau eiga einn
son. Gísli Lárusson verkstjóri,
Reykjavík, kvæntur Guðrúnu Þór-
arinsdóttur, þau eiga þijú börn.
Ragnheiður Fanney Lárusdóttir,
Reykjavík, hún giftist Guðmundi
Þorkelssyni, þau eignuðust tvö
börn, þau slitu samvistir. Afi og
amma bjuggu að Þórunúpi til ársins
1947 er þau fluttust að Miðhúsum
í sömu sveit. Þar bjuggu þau til
ársins 1970 er tengdasonur þeirra
tók við. Á árunum 1970 til 1981
dvöldust þau að mestu leyti í
Reykjavík, eða allt til þess að amma
varð fyrir áfalli og varð bundin
hjólastól upp frá því. Þá fluttust
þau austur aftur. Állar götur síðan
hefur afi hugsað frábærlega vel um
ömmu.
Afi hafði alla tíð mikinn áhuga
á félagsmálum. Hann var eldheitur
sjálfstæðismaður og tók virkan þátt
í starfi flokksins, var meðal annars
formaður kjördæmisráðs Suður-
lands og sat í miðstjóm. Lengi var
hann á búnaðarþingi, vann þar
meðal annars að stofnun Lífeyris-
sjóðs bænda. Hann var í stjórn
Búnaðarfélags Hvolhrepps og lengi
formaður þess. í 17 ár var hann í
hreppsnefnd. Þá var hann og einn
af stofnendum kaupfélagsins Þórs
á Hellu. Þessi upptalning er aðeins
sáralítið brot af öllu því sem hann
tók sér fyrir hendur á félagsmála-
sviðinu.
Afi var mjög ern allt til hinstu
stundar. Hann varð aldrei gamall
og lét sig miklu varða allt sem gert
var hér á bæ. Allt skyldi vera í röð
og reglu bæði innán- og utandyra.
Hann hafði mikið skap en þó létta
SigurðurF. Svein-
bjömsson - Minning
Fæddur 5. september 1923
Dáinn 31. október 1990
Við leiðarendann vinur hve lágvær ég er
og langsótt i orðanna sjóð.
Mér finnst eins og allt hafi þapað með þér
og þorrið hvert stef og hljóð.
(Ási í Bæ)
Bróðir minn, Sigurður Fríðhólm
Sveinbjörnsson, andaðist á heimili
sínu 31. október síðastliðinn og
verður kvaddur frá Landakirkju í
Vestmannaeyjum laugardaginn 10.
nóvember.
Sigurður fæddist í Skógum í
Vestmannaeyjum 5. september
1923, sonur hjónanna Sveinbjörns
Ágústs Benónýssonar og Hindriku
Júlíu Helgadóttur. Þegar hann var
nokkurra mánaða gamall fluttist
fjölskyldan í húsið að Brekastíg 18
sem þau höfðu þá byggt sér og
bjuggu þar alla tíð síðan. Sigurður
átti tvö yngri systkini, Herbert Jó-
hann og Jóhönnu Herdísi.
Eftir barnaskólanám fór Sigurð-
ur í Gagnfræðaskóla Vestmanna-
eyja og vélstjóranám. Síðar lærði
hann múraraiðn hjá Óskari Kára-
syni, múrarameistara. Það starf
stundaði hann svo til æviloka og
eru það ófá-hús í Vestmannaeyjum
sem hann hefur lagt á gjörva hönd,
enda þótti hann mjög duglegur og
hæfur múrari.
Sigurður giftist 24 ára gamall
eftirlifandi konu sinni, Rebekku
Katrínu Hagalínsdóttur, ættaðri frá
Sæbóli í Grunnavík, mikilli merkis-
og myndarkonu sem öllum er til
þekkja þykir vænt um. Þau byggðu
sér hús á Brimhólabraut 3 og hafa
búið þár alla tíð síðan.
Þau eignuðust fimm börn: Matt-
hildi, húsmóður í Vestmannaeyjum,
sem á tvö börn; Herdísi, húsmóður
í Danmörku, sem á tvö börn; Rann-
veigu, húsmóður í Vestmannaeyj-
um, sem á eitt barn; Sveinbjörn
Ágúst; sjómann í Vestmannaeyjum,
og Onnu Maríu, húsmóður í
Reykjavík, sem á tvö börn. Barna-
börnin eru orðin sjö: Rebekka, Sig-
uijón, Gunnar, Olga Mörk, Sigurður
Fríðhólm, Sigurður Óttar og Sólrún
Lilja.
Sigurður var mjög barngóður og
hændust barnabörnin mjög að hon-
um. Sérstakur sólargeisli nú síðustu
árin var lítili dóttursonur hans og
nafni, Sigurður Óttar, sem var þeim
hjónum báðum til óblandinnar
ánægju.
Ungur keypti Sígurður sér harm-
ónikku sem þá var draumur margra
ungra manna og spilaði á hana
mátti segja daglega alla tíð, sér og
öðrum til ánægju. Einnig hafði hann
mjög gaman af fiðlu og fleiri hljóð-
færum sem hann átti og mátti segja
að hljómlist væri hans líf og yndi.
Fljótlega gekk hann í Lúðrasveit
Vestmannaeyja og spilaði með
henni alla tíð. Fáir munu þeir tón-
listarviðburðir hafa verið í Vest-
mannaeyjum sem hann lét sig vanta
á.
Sigurður var maður glaður og
reifur og tók fagnandi og opnum
örmum gleðistundum lífsins. Hann
var snar í snúningum og viljugur
svo af bar. Hann var trygglyndur
og vinfastur og kom daglega upp
á Brekastíg til foreldra sinna meðan
þau lifðu og til bróður síns sem bjó
þar síðar.
Sigurður átti mörg lög sem hann
hafði samið og einnig texta við sum
þeirra. Þau hjónin höfðu gaman af
að kasta fram stökum og var oft
glatt á hjalla í kringum þau og
gaman að vera með þeim.
Sérstakar þakkir vil ég flytja
þeim hjónum fyrir alla þá ástúð og
umhyggju sem þau sýndu mér þeg-
ar ég dvaldi á heimili þeirra, oft
langtímum á sumrin þegar heim-
þráin seiddi migtil Vestmannaeyja.
Það er bjart yfir þeim minning-
um. Ókuferðir út um Eyju og niður
í bæ, spurt um fólk, spjallað við
fólk og vinir heimsóttir.
Það var bjartur og fagur haust-
dagur í Vestmannaeyjum 31. októ-
ber. Sigurður hafði sótt konu sína
suður á flugvöll en hún hafði
skroppið til Reykjavíkur. Seinna um
daginn fóru þau í ökuferð út um
Eyju í blíðviðrinu, eins og þau gerðu
svo oft, og um kvöldið höfðu þau
setið að tafli, sem var sömuleiðis
þein-a uppáhaldsiðja. Um miðnættið
kom kallið mikla. Sigurður hneig
út af og starfsdegi hans var lokið.
Hann endaði áaægjulega í félags-
skap sinnar góðu konu sem honum
þótti alla tíð mjög vænt um og mat
mikils.
Við leiðarendann vinur, hve lágvær ég er
og langsótt í orðanna sjóð.
(Ási í Bæ)
Ég þakka góðu dagana heima í
Vestmannaeyjum við söng og spil
og ljóð. Megi bróðir minn hvíla í
friði almættisins. Hjartans þökk
fyrir allt.
Jóhanna Herdís
Sveinbjörnsdóttir
I dag verður borinn til moldar
frændi minn, Sigurður Sveinbjörns-
son, múrari frá Vestmannaeyjum.
Fyrir flestum öðrum var hann
„Siggi múr“ en fyrir mér var hann
Siggi frændi sem spilaði á öll hljóð-
færin og kunni öll lögin.
Fyrstu átta ár ævi minnar var
ég umkringdur tónlist Sigurðar og
Herberts, bróður hans. Þótt ég flytt-
ist upp á fastalandið rofnuðu tengsl-
in ekki. Það var bráðnauðsynlegt
að fara til Eyja á hveiju sumri og
lund og mjög glatt viðmót. Mjög
var honum að skapi að hitta fólk
og var þá mjög ræðinn. Næmar
voru tilfinningar hans gagnvart öllu
smáu sem í kringum hann var, engri
skepnu mátti líða illa, hann var
sannarlega natinn hirðir. Og ekkert
var hann feiminn við að takast á
hendur verkefni þó á efri ár væri
kominn, vann hann meðal annars
Ötullega að því að reisa Matthíasi
Jochumssyni minnisvarða fyrir
fáum árum.
Afi var afar barngóður, munu
börn okkar systkina minnast þess
lengi. Nú þegar komið er að leiðar-
lokum er hans sárt saknað. Við
systkinin þökkum af alhug samver-
una, hann reyndist okkur alltaf
vel, best þegar á reyndi.
Nú við hinstu kveðju koma eftir-
lætis ljóðlínur hans upp í hugann
en það er ljóðið Rósin eftir Guð-
mund Guðmundsson.
Hún fólnaði, bliknaði, fagra rósin mín,
því frostið var napurt
Hún hneigði til moldar in blíðu blöðin sín
við banastríð dapurt
En guð hana í dauðanum hneigði sér að hjarta
og himindýrð tindraði um krónuna bjarta
Sof rós mín, í 'ró, djúpri ró.
Lilja, Lárus,
Bryndís, Særún
Kveðja frá dóttursyni
Hann afi er dáinn. Hann sem
taldi sig eiga svo margt ógert þó
aldurinn væri orðinn hár, því hann
horfði alltaf fram á veginn og var
alltaf spenntur fyrir öllum nýjung-
um.
Afí var á margan hátt sérstakur
maður, bað aldrei um neitt fyrir
sjálfan sig, við áttum alltaf að láta
einhvern annan njóta þess er við
vildum fyrir hann gera.
Hann starfaði mikið að félags-
máium og á tímabili var hann í um
30. félögum og nefndum, en sér-
stakt var að hann hafði aldrei und-
an neinum að kvarta er hann starf-
aði með.
Afi var orðinn mikill Sunnlend-
ingur eftir tæplega 60 ára búsetu
í Hvolhreppnum, en var þó svo stolt-
ur af uppruna sínum úr Breiða-
fjarðareyjunum, og verður mér allt-
af minnisstæð síðasta ferð afa vest-
ur, er ég fór með honum síðastliðið
vor.
Um ieið og ég þakka afa allar
samverustundirnar bið ég algóðan
guð að styrkja ömmu mína.
Brynjar Ágúst
vera þar að minnsta kosti í nokkrar
vikur. Þá reyndi á gestrisni Sigurð-
ar en þar var aldrei komið að tóm-
um kofunum.
Á Brekastíg 18 var endalaust
sungið og spilað og á ég þaðan
margar skemmtilegar minningar.
Hjá þeim bræðrunum kynntist ég
fyrst hijóðfærum eins og píanói,
orgeli, harmonikku, fiðlu, saxófóni
og básúnu, að ógleymdum stórtón-
skáldum eins og Oddgeiri Kristjáns-
syni og Duke Ellington. Þetta var
skrýtinn undraheimur.
Það var ekki síst í gegnum tón-
listina sem maður kynntist því hvað
það var að vera Vestmannaeyingur.
Fyrir mér eru Eyjarnar ekki endi-
lega eldfjöll, spröngur eða fískur,
heldur helst af öllu tónlist og kveð-
skapur eftir hetjur eins og Oddgeir
Kristjánsson og Ása í Bæ að ótöld-
um mörgum öðrum ekki síðri sem
fengu kraftinn frá Vestmannaeyj-
um. Sigurður var verðugur fulltrúi
í þessum hópi.
Þegar hann kom í heimsókn til
móður minnar í Kópavoginum brást
ekki að það var sest við píanóið eða
tekin fram harmonikkan og sungið
og spilað af hjartans lyst fram eft-
ir öllu. Þau systkinin brölluðu margt
saman og það voru ófá lögin og
textarnir sem urðu til á meðan þess-
um heimsóknum stóð.
Ég hef núna misst frænda minn
og eina af stærstu fyrinnyndum
æsku minnar, en ég er ekki einn.
Sigurðar verður sárt saknað, af
barnahópnum sem nú er orðinn föð-
urlaus, af móður minni sem er allt
í einu orðin einkabarn og af öllum
hinum sem hafa misst góðan vin
og félaga. Við munum halda minn-
ingunni um hann lifandi.
Ríkharður H. Friðriksson