Morgunblaðið - 01.12.1990, Qupperneq 23

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. DESEMBER 1990
23
spýtt eitthvað annað en á mig.
Þá herðir karlinn upp í sér anda-
giftina og segir: „Það er ekki ég,
það er vindurinn!" og heldur áfram
að spýta. Svo snýr hann sér að
mér og ávarpar mig eins og hvern
annan sauðaþjóf: „Hver er maður-
inn?“ spyr hann. „Ég heiti Eg-
gert,“ segi ég hvasst, „og er Stef-
ánsson.“ „Já, einmitt það,“ segir
karlinn, „ertu kannski sonur hans
Stefáns múrara?“ Þá opnaði ég
rúðuna og spýtti hraustlega út í
rokrassinn.
Um nóttina gistum við í Norð-
tungu.
Daginn eftir var farið ríðandi
norður í Hrútafjörð, en hestarnir
voru ekki af betri endanum og
þegar ég kom upp að Melstað var
rassgatið á mér orðið eins og upp-
rifið bænabókarkver. Þannig er
allt á sömu bókina lært í þessu
elskulega föðurlandi, og samt eru
íslendingar svo stórir upp á sig
að þeir halda að Cæsar hafi búið
í Grindavík og ekki haft annað
fyrir stafni en rífa í sig þorsk-
hausa. En loks komum við á eitt-
hvert prestsetur, sem ég man ekki
lengur hvað heitir. Þar voru alveg
yndisleg börn og ég hef hvergi
verið í eins mikilli stemningu, þar
sem ég hef sungið. Sérstaklega
var ég hrifinn af elskulegum
dreng, sem starði hugfanginn á
mig meðan ég söng í kirkjunni,
en þegar ég hafði lokið söngnum,
dundi ógæfan yfir mig á nýjan
leik eins og norðanbylur. Drengur-
inn sneri sér að föður sínum og
sagði: „Pabbi, sérðu járntönnina
sem er uppi í honum?“ Maður
getur ekki einu sinni verið óáreitt-
ur með sínar gullplúmbur fyrir
þessari margnefndu íslenzku gest-
risni.“
Aldrei hef ég kynnzt ólíkari
mönnum en Eggerti Stefánssyni
og Pétri Jónssyni, báðir góðir
söngvarar en áttu fátt sameigin-
legt.
Pétur var stórsöngvari, þegar
hann var upp á sitt bezta í óperu-
leikhusunum í Þýzkalandi. Þar
naut hann þess að vera undir góðri
stjórn og miklum aga. Röddin var
að vísu mjög góð og mikil, en hitt
mátti sín meir, festan og þjálfunin.
Eggert hafði listrænna temp-
erament. Hann var mjög góður
söngvari, þegar hann var upp á
sitt bezta, og röddin óvenju hreim-
fögur og það var alltaf mikil dýpt
í söng hans og tilfinningarnar
ósviknar. Hann hafði óbilandi trú
á sönghæfileikum sínum. Mér er
nær að halda, að hann hafi líkt
sér við sjálfan Sjaljapin. Hann var
staðráðinn í að komast í tölu beztu
söngvara og var harður við sjálfan
sig. Hann vissi af reynslunni hér
heima að hann varð að taka á öllu
sem hann átti, ef hann ætti ekki
að verða verrfeðrungur! En hann
varð fyrir óhöppum, fékk m.a.
taugaveiki og náði sér aldrei alveg
held ég. Annars hefði hann líklega
náð markinu og orðið heimsfrægur
söngvari. Hann hafði lagt grund-
völlinn með góðum konsertum víða
um heim. Samstarf þeirra bræðra,
Eggerts og Sigvalda Kaldalóns,
var mjög náið og til fyrirmyndar.
Eggert flutti flest lög Sigvalda í
fyrst skipti og oft með undirleik
tónskáldsins. Sigvaldi sagði mér
síðar, að enginn túlkaði lög sín
eins vel og Eggert og svo mikið
er víst, að hann lagði langmesta
tilfinningu í þau. Hitt var annað
mál, að síðustu árin sem hann
söng, naut röddin sín ekki sem
sky]di“ög þá var söngur hans ekki
eins hreinn og fágaður og áður.
En tilfinningin alltaf ósvikin.
Eggert gat .verið dyntóttur með
köflum og látið aflýsa konsertum
með litlum fyrirvara, ef honum
þótti veðrið ekki nógu gott. Einu
sinni varð Pétur Halldórsson, síðar
borgarstjóri, sem seldi aðgöngu-
miðana í bókaverzlun Eymunds-
sonar, allþungur í garð Eggerts
og fór heim til hans og spurði
óblíður á manninn, hvað þetta
ætti eiginlega að þýða að aflýsa
tónleikunum. „Fólkið verður að
beygja sig fyrir örlögunum,“ sagði
Eggert með stórsöngvarakvef í
röddinni. Og málið var útrætt.
Eggert hefur alla tíð verið hug-
sjónamaður og lifað í draumheim-
um tilverunnar. Góður íslendingur
og sá eini, sem hefur fengið leyfi
til að vera föðurlandsvinur á fjár-
lögum.
HÚS Eggerts Stefánssonar Og Leliu í Schio. Ljósmynd/Friðrik Á. Brekkan
ekki. En Eggert er misjafn. í Húsi
málarans er Jóhannes Helgi skráði
eftir Jóni Engilberts segir Jón: „Og
hinn mikli dagur, konsertinn, nálg-
ast óðfluga, en það skildum við
Snorri (Hjartarson) ekki, að maður-
inn æfði sig aldrei, heldur lá alla
daga í Dorian Gray eftir Oscar
Wilde og talaði ekki um annað, virt-
ist bara fljóta sofandi að feigðar-
ósi. Við Snorri vorum svo gamal-
dags, að við héldum að söngvari
þyrfti að æfa sig. Við vissum ekki
þá, að Eggert söng á inspírasjón-
inni, sem er álíka tryggt fyrirbrigði
og veðrið."
En oft var sól og sumar'á tónleik-
um Eggerts einsog þegaf Kletta-
fjallaskáldið hlustaði á hann í Mark-
ei’ville og Kristján X í Iðnó. í Morg-
unblaðinu sagði: „Við Eggert Stef-
ánsson sagði 'hann (konungur) að
hann spáði honum mikillar framt-
íðar sem óperusöngvara." í sjálfsæ-
visögu sinni Lífið og ég segir Eg-
gert: „Þegar ég var búinn að syngja
gekk ég út og fór að skoða tjörn-
ina. Allt í einu er kallað og sagt:
„Konungur óskar að tala við þig,
flýttu þér.“ Ég fór inní salinn aft-
ur, og þar stóð konungurinn. Þegar
samtalið dróst á langinn, því ég
býst við að konungi hafi þótt gott
að tala við mann, sem var næstum
eins hár og hann sjálfur, fann ég
allt í einu að farið var að kippa í
kjólfötin mín að aftan. Varð ég
hlessa á þessu, en þóttist vita, að
nú þætti höfðin’gjum, „audiens“
minn orðinn nógu langur, og vildu
komast að sjálfir."
Þetta var árið 1930 og frá því
ári eru átta yngstu lög geisladisks-
ins með Eggerti, hljóðrituð í Berlín.
Upptökur þeirra laga eru með
ágætum og þó að á mörgum eldri
laganna megi heyra rispur er eitt
víst, að sá hlustandi sem setur and-
ans afrek ofar tækninnar gæðum
er fljótur til að flokka rispurnar
með niði umferðarinnar eða suði
flugnanna og endurskapa tónlistina
í sinni raunsönnu mynd í heilabú-
inu. Þessi glæsilega útgáfa Ríkisút-
vaipsins og Steina hf. sæmir minn-
ingu Eggerts Stefánssonar og væri
fengur að fá það af hljóðritunum
hans sem enn á eftir að gefa út
að nýju áður en öldin er liðin.
Vernharður Linnet
Ríkisstjórn Steingríms Her-
mannssonar er siðferðilega veik
eftir Halldór Blöndal
Nú liggur fyrir, að bráðabirgða-
lögin verða felld á Alþingi. Ástæð-
an er siðferðilegs eðlis. Alþingi
getur ekki gefið syndakvittun eins
og sakir standa: Ríkisstjórnin
sagði Alþingi ósatt. Hún gerði
kjarasamning við opinbera starfs-
menn, sem hún síðar lýsti yfir, að
hún ætlaði sér aldrei að standa
við. Ágreiningsefnið fór fyrir fé-
lagsdóm og ríkisstjórnin tapaði
málinu. Þá gaf hún út bráða-
birgðalög til að hnekkja dómnum.
Síðan sagði forsætisráðherra aftur
ósatt, þegar hann fullvissaði for-
seta lýðveldisins, Vigdísi Finn-
bogadóttur, um, að hann hefði
tryggt bráðabirgðalögunum
brautargengi á Alþingi.
Sú þjóðarsátt, sem tekist hefur
á hinum almenna vinnumarkaði,
stenst ekki til frambúðar, nema
hér sitji ríkisstjórn, sem er siðferði-
lega sterk. Það er ríkisstjórn
Steingríms Hermannssonar ekki.
Þar sem ég á sæti í nefnd, sem
vinnur að því að gera langtímaá-
ætlun um vegamal, hef ég tvíveg-
is átt fundi með Ásmundi Stefáns-
syni og Þórarni V. Þórarinssyni,
þar sem þeir hafa Iýst áhyggjum
sínum yfir skattgleði ríkisstjórnar-
innar, sem grafi undan trausti
launþega á þjóðarsáttinni.
Ríkisstjórnin stefnir að því að
hækka tekjur vegasjóðs um ca.
10% umfram verðbólgu á næsta
ári og taka þannig til baka um
þriðjung þess litla kaupmáttar-
bata, sem launþegar geta vænst.
Halldór Blöndal
„Eins ogframkoma
hans og Olafs Ragnars
Grímssonar hefur verið
við háskólamenntaða
ríkisstarfsmenn, er
engin von til þess, að
samkomulag geti tekist
á grundvelli þjóðarsátt-
ar, sem leysi bráða-
birgðalögin af hólmi.
Að slíkum samningum
verða aðrir menn að
koma.“
Þessar hækkanir eru aðeins sýnis-
horn af þeim skattahækkunum,
sem r-íkisstjórnin hefur í pokahorn-
inu og allar skerða kjör þjóðarinn-
ar í heild. Það er ekki undarlegt,
þótt þeim félögum, Ásmundi og
Þórarni, lítist ekki á blikuna.
Ef það er rétt, að þingmeiri-
hluti sé ekki á bak við bráða-
birgðalögin, ber Steingrími Her-
mannssyni að biðjast lausnar fyrir
sig og ráðuneytið sitt, áður en lög-
in koma til atkvæða. Eins og fram-
koma hans og Ólafs Ragnars
Grímssonar hefur verið við há-
skólamenntaða ríkisstarfsmenn,
er engin von til þess, að samkomu-
lag geti tekist á grundvelli þjóðar-
sáttar, sem leysi bráðabirgðalögin
af hólmi. Að slíkum samningum
verða aðrir menn að koma. Ríkis-
stjórnin hefur unnið sér til óhelgi
á þeim vettvangi.
Enginn vill vekja verðbólgu-
drauginn upp að nýju. Mikil
ábyrgð hvílir á alþingismönnum
og ríkisstjórn, fulltrúum launþega
og vinnuveitenda að þeir haldi
sættina. Þar er forsætisráðherra
ekki undanskilinn. Ef hann hefur
sagt ósatt, verður að hann taka
afleiðingunum af því og segja af
sér þegar í stað. Nú dugir ekki
lengur að kenna öðrum um og
•láta skeika að sköpuðu um afleið-
ingar eigin verka. Það vita engir
betur en aðilar vinnumarkaðarins.
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins í
Norðurlandskjördæmi eystra.
Skáldsaga eftir
Tryggva Emilsson
BÓKAÚTGÁFAN Stofn hefur
gefið út bókina Blá augu og
biksvört hempa eftir Tryggva
Emilsson. Þetta er fyrsta skáld-
saga Tryggva en hann hefur
gefið út æviminningar sínar og
ennfremur ljóðabækur og smá-
sögur.
í káputexta segir m.a.: „Blá
augu og biksvört hempa er örlaga-
saga'einstaklinga og þjóðar. Raun-
sannir atburðir og þjóðsagna-
kenndir vefast saman í eina list-
ræna heild líkt og þær sögur sem
sprottið hafa úr þjóðardjúpinu og
lifað á vörum fólks sem höfundur-
inn hefur kynnst. Þó persónur sög-
unnar rísi ekki allar hátt á mæli-
kvarða þjóðfélagsins eru örlög
þeirra stórbrotin, skapferli þeirra
hetjulegt. Persónur og atburðir
eiga sér fyrirmyndir og stoð í raun-
veruleikanum en lúta í öllu lögmál-
um skáldsögunnar.
Ungur, fátækur prestur giftist
ríkri sýslumannsdóttur. En hugur
hans er ístöðulítill og leitar til
vinnukonu á bænum, til hennar
sem er með svo blá augu. Fyrir
hana fórnar hann öllu, fyrir ást
þeirra kastar hann frá sér hemp-
unni, eiginkonunni og auðnum.
Sagan fylgir síðan þessum hempu-
lausa presti á lífsgöngu hans á
einum mesta umbrotatímum
íslenskrar þjóðarsögu.
Frásagnalist Tryggva er ein-
stök, tungumálið fjölskrúðugt,
gaman og alvara haldast ávallt í
hendur. Innsæi í mannlegar til-
finningar, breiskleika og styrk,
skín af frásögninni svo persónurn-
ar spretta ljóslifandi upp af síðum
bókarinnar og hreiðra um sig í
hugarskoti lesandans.“
Tryggvi Emilsson
Blá augu og biksvört hempa er
240 blaðsíður að stærð. Kápumynd
gerði Jón Reykdal en Ritsmiðjan
sf. sá um hönnun kápu. Prent-
smiðjan Oddi hf. prentaði og ann-
aðist bókband. Vaka-Helgafell sér
um dreifingu bókarinnar.
fltargtiiiHftfrife
Metsölublaó á hverjum degi!