Morgunblaðið - 08.12.1990, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. DÉSEMBER 1990
QUID MUTATUR?
eftir Hannes Hólm -
stein Gissurarson
Hugsandi menn eru allir sammála
um það, að of miklu sé kostað til
fiskveiða við strendur landsins. Allir
taka líka undir það, sem leiðir raun-
ar beint af hinu fyrra, að talsverður
gróði getur myndast, lækki sá til-
kostnaður. Um hitt stendur ágrein-
ingur, hvernig lækka megi tilkostn-
aðinn og skipta síðan gróðanum. Ég
hef verið eindreginn talsmaður þess
að lækka tilkostnað við veiðar með
því að úthluta varanlegum og fram-
seljanlegum kvótum endurgjalds-
laust til útgerðarmanna, eins og nú
hefur verið ákveðið. Þá takmarkast
aðgangur að fiskimiðum sjálfkrafa
við þá, sem skipulagt geta veiðar
sínar með hagkvæmustum hætti, því
að þeir geta keypt kvóta af Jiinum,
sem óhagkvæmari rekstur stunda.
Þá fljrtjast kvótar í fijálsum viðskipt-
um til hagsýnustu atvinnurekend-
anna, og um leið dreifist sá gróði
(sparnaður í lægri tilkostnaði), sem
smám saman myndast, á mjög
marga útgerðaraðila (eigendur hlut-
aljár í útgerðarfyrirtækjum). Þeir
Morgunblaðsmenn og margir aðrir
hafa andmælt þessari lausn. Þeir
vilja, að ríkið hirði hinn hugsanlega
gróða, annaðhvort með opinberu
uppboði veiðileyfa eða auðlinda-
skatti, enda séu fiskimiðin í sameign.
Ég hef margsinnis bent á það,
síðast í Morgunblaðinu 6. desember,
að þetta er krafa um þjóðnýtingu
fiskistofna, sósíalisma í sjávarút-
vegi. Látum liggja á milli hluta
margvíslega erfiðleika á slíkri þjóð-
nýtingu. (Hvernig á að reikna út
auðlindaskattinn, verði hann fyrir
valinu? Hvaða verð mun fást á opin-
beru uppboði með veiðileyfi, sé sá
kostur tekinn? Er uppboðið hugsað
í eitt skipti fyrir öll, á nokkurra ára
BÍLDUDALSKÓNGURINN
ATHAFNASAGA PÉTURS J. THORSTEINSSONAR
ÁSGEIR JAKOBSSON
Þetta er saga Péturs J. Thorsteinssonar, sem
var frumherji í atvinnulífi þjóðarinnar á
síðustu áratugum nítjándu aldar og fyrstu
áratugum þeirrar tuttugustu; saga manns,
sem vann það einstæða afrek að byggja upp
frá grunni öflugt sjávarpláss; hetjusaga
manns, sem þoldi mikil áföll og marga
þunga raun á athafnaferlinum og þó enn
meiri í einkalífinu.
SONUR SÓLAR
RITGERÐIR UM DULRÆN EFNI
ÆVAR R. KVARAN
Ævar segir hér frá faraónum Ekn-Aton,
sem dýrkaði sólarguðinn og var langt á
undan sinni samtíð. Meðal annarra rit-
gerða hér eru t.d.: Sveppurinn helgi; Haf-
steinn Björnsson miðill; Vandi miðilsstarfs-
ins; Bréf frá sjúklingi; Miðillinn Indriði
Indriðason; Máttur og mikilvægi hugsun-
ar; Er mótlæti f lífinu böl?; Himnesk tónlist;
Hefur þú lifað áður?
SKUGGSJÁ
I BÓKABÚÐ OLIVERS STEINS SF
MYNDIR ÚR LÍFI PÉTURS EGGERZ,
FYRRVERANDI SENDIHERRA
GAMAN OG ALVARA
PÉTUR EGGERZ
Pétur Eggerz segir hér fyrst frá lífi sínu sem
lftill drengur í Tjarnargötunni f Reykjavík,
þegar samfélagið ,var mótað af allt öðrum
viðhorfum en nú tíðkast. Síðan fjallar hann
um það, er hann vex úr grasi, ákveður að
nema lögfræði og fer til starfa f utanríkis-
þjónustunni og gerist sendiherra. Pétur
hefur kynnst miklum fjölda fólks, sem
hann segir frá í þessari bók.
KENNARI Á FARALDSFÆTI
MINNINGAR FRÁ KENNARASTARFI
AUÐUNN BRAGISVEINSSON
Auðunn Bragi segir hér frá 35 ára kennara-
starfi sínu í öllum hlutum landsins. Hann
greinir hér af hreinskilni frá miklum fjölda
fólks, sem hann kynntist á þessum tíma,
bæði til lofs og lasts. Hann segir hér frá
kennslu sinni og skólastjórn á fimmtán
stöðum, m.a. á Akranesi, Hellissandi, Bol-
ungarvík, Ólafsfirði, Skálholti, Kópavogi
og í Ballerup í Danmörku.
fresti eða jafnvel árlega? Mun auð-
lindaskatturinn eða andvirði veiði-
leyfa á uppboði nokkurn tíma ná
sömu upphæð og gróði sá, sem fengi
smám saman að myndast með lausn
minni?) Ég varpa hér aðeins fram
tveimur spurningum. Hvort er heppi-
legra, að hugsanlegur gróði af hag-
kvæmari fiskveiðum rati í hendur
nokkur þúsund útgerðaraðila eða
renni allur í einn sjóð, ríkissjóð, til
viðbótar við þá níutíu milljarða, sem
33 manna tímabundinn meirihluti á
Alþingi hefur nú þegar til ráðstöfun-
ar í atkvæðakaup sín, Stefánssjóði,
Kröfluvirkj anir, Krýsuvíkurskóla,
áfengiskaup og dagpeninga í utan-
ferðum? Hin spurningin er þessi: Ef
ríkið finnur nýja tekjulind, mun það
þá ekki slá því á frest að koma lagi
á ríkisfjármál? Jafngildir það því
ekki, að ofdrykkjumaður finni heila
bjórámu, eftir að annað öl þrýtur?
Þeim Morgunblaðsmönnum mis-
líkar, að ég skuli kalla hlutina réttum
nöfnum, og hnýta nokkrum háðs-
glósum aftan við grein mína 6. des-
ember. Sleppum því í bili, hversu
óvenjuleg slík vjnnubrögð eru: Gátu
þeir ekki svarað mér í ritstjórnar-
greinum í stað þess að nota svo
aðstöðu sína? En um þetta mál þurfa
þeir vitaskuld ekki annað en fletta
upp í orðabókum og alfræðiritum:
Þar er sósíalismi hvarvetna skil-
greindur sem ríkiseign á náttúruauð-
lindum og helstu framleiðslutækjum.
Síðan vitna þeir Morgunblaðsmenn
í ummæli Ólafs Bjömssonar prófess-
ors í Morgunblaðinu 11. ágúst 1979,
þar sem hann telur auðlindaskatt
skynsamlegri til að hefta sókn í fiski-
stofna en bein boð og bönn. Spyija
þeir drýgindalega, hvort ég telji Ölaf
sósíalista vegna þess. Nú er ég sam-
mála Ólafi um þetta: Auðvitað er
auðlindaskattur skynsamlegri til að
hefta sókn í fiskistofna en bein boð
og bönn á sama hátt og markaðs-
sósíalismi Óskars Langes er skyn-
samlegri en miðstýrður sósíalismi
Leníns og Stalíns. Hafa þeir Morg-
unblaðsmenn aldrei heyrt um hug-
takið „skref í rétta átt“? Ég tel raun-
ar líka, að gera verði greinarmun á
því að aðhyllast ríkiseign og ríkis-
rekstur á einhveiju einu sviði og
hinu að vera sósíalisti. Sums staðar
á ríkiseign eða ríkisrekstur við (til
dæmis í landvörnum og löggæslu),
sums staðar ekki.
Óneitanlega hefði verið nærtæk-
ara fyrir þá Morgunblaðsmenn að
vitna til ritdóms Ólafs um bók mína
um fyrirkomulag fiskveiða við
landið, sem birtist í blaði þeirra 10.
júlí 1990. Þar segir Ólafur einmitt,
að ekkert sé athugavert við lausn
mína frá fræðilegu eða siðferðilegu
sjónarmiði séð, þótt hann telji upp-
boð eða auðlindaskatt geta.náð því
markmiði betur að mynda almennt
samkomulag um fijálsa verslun með
kvóta, sem hann telur (eins og ég)
aðalatriðið. Um þetta greinir okkur
Ólaf að vísu á, en sá ágreiningur
Hannes Hólmsteinn Gissurarson
„Þeim Morgunblaðs-
mönnum mislíkar, að
ég skuli kalla hlutina
réttum nöfnum, og
hnýta nokkrum háðs-
glósum aftan við grein
mína 6. desember.
Sleppum því í bili,
hversu óvenjuleg slík
vinnubrögð eru: Gátu
þeir ekki svarað mér í
ritstjórnargreinum í
stað þess að nota svo
aðstöðu sína?“
okkar er aðeins um það, hvernig
koma skuli á eignarétti á kvótum,
en ekki um hitt, hvort koma eigi
honum á. Úr því að þeir. Morgun-
blaðsmenn skora á mig í einhvers
konar spurningaleik, langar mig hins
vegar til að spyija þá einnar spurn-
ingar: Setjum svo, að Ólafur Björns-
son, sá fijálslyndi, frómi og spaki
maður, hafi þrátt fyrir allt reynst
sósíalisti. Quid mutatur? Hveiju
hefði það breytt um röksemdir mínar
og niðurstöður? Átti ef til vill að
þagga niður í mér með kennivaldi
annarra? Þótt þeir Morgunblaðs-
menn hafi oftsinnis vitnað í Ritgerð
um ríkisvald eftir John Locke og
Frelsið eftir John Stuart Mill, hafa
þeir greinilega ekki lært það af þeim,
að ein helsta undirstaða frelsisins
er, að enginn er óskeikull, hvort sem
hann er Ólafur Björnsson, þeir
Morgunblaðsmenn eða höfundur
þessa greinarstúfs. Það er ekki nafn
höfundar, sem skiptir máli, heldur
gildi röksemda hans og þeirrar
reynslu, sem þær styðjast við.
Höfundur er lektor í
stjórnmálafræði í Háskóla íslands.
Leiklestur í Borgarleikhúsinu:
Reynsluheimur dugnaðarmanns
RE YN SLUHEIMUR Dóra nefnist
nýtt leikrit eftir Jón Hjartarson
leikara og rithöfund sem leikles-
ið verður í Borgarleikhúsinu nk.
sunnudag kl. 16.00. Hlín Agnars-
dóttir stjórnar lestrinum, sem
verður í Litla sal Borgarleikhúss-
ins.
Leiklestrar hafa verið í Litla saln-
um undanfarna sunnudaga, þar af
ein útsending í samvinnu við
Ríkisútvarpið. Væntanlega verður
framhald á leiklestrinum eftir ára-
mótin.
ym helgina verður fertugasta
sýning á FIó á skinni og er uppselt
á þá sýningu. Næsta helgi er síðasta
sýningarhelgi í Borgarleikhúsinu
fyrir jól og er uppselt á Flóna, Sigr-
únu Ástrósu og Ég er meistarinn.
Föstudaginn 7. desember verður
allra síðasta sýning á Ég er hætt-
ur, farinn!
Næstu sýningar verða svo 27.,
28. og 30. desember á Ég er meist-
arinn og er uppselt á þær sýning-
ar. 29. desember verur frumsýndur
nýr söngleikur sem nefnist á Köld-
um klaka. Höfundar eru Gunnar
Þórðarson og Ólafur Haukur
Símonarson, leikstjóri er Pétur Ein-
arsson. Uppselt er á frumsýning-
una.
(Úr frcttatilkynningu)
plamarkáður Miðbæjarms
Austurstræti 10a (áður Penninn)
OPIÐ ALLA HELGINA OG ALLA AÐRA DAGA
Hér fæst allt
mllll himins ogjarðar
Laugardag Sunnudag
frákl. 10-20 frákl. 12-18
h e i m i lisverslun
me ð stíl
LAUGAVEGI 1 3
S f MI625870