Morgunblaðið - 12.12.1990, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 12. DESEMBER 1990
37
Friðrik Sophusson í umræðum um bráðabirgðalög:
Rfldsstjónun er versti and-
stæðingnr þjóðarsáttar
Bráðabirgðalög og þjóðarsátt óaðskiljanleg, sagði forsætisráðherra
FRUMVARP til staðfestingar á bráðabirgðalögum sem kennd eru
við BHMR var 8. og siðasta mál á dagskrá neðri deildar í gær og
var það framhald 2. umræðu frá síðastliðnum fimmtudegi. Líklegt
þótti að ræðuhöld myndu dragast nokkuð á langinn og gekk það
eftir. Þegar þingmannafjöldi hafði skráð sig á mælendaskrá, sá
Arni Gunnarsson deildarforseti þann kost vænstan að boða kvöld-
fund og fresta atkvæðagreiðslu til næsta fundar sem haldinn verður
síðdegis í dag.
Friðrik Sophusson (S-Rv) hélt
áfram framsögu þar sem frá var
horfið síðastliðinn fimmtudag. Frið-
rik reifaði flesta ef ekki alla þætti
þessa máls og þótti flestir haldlitlir
fyrir ríkisstjórnina. M.a. gagnrýndi
hann að meirihluti fjárhags- og við-
skiptanefndar bæri fyrir sig grein-
argerð ríkislögmanns sem álitsgerð
væri. Lögmaður reyndi að gæta
hlutlægni og sanngirni dómara í
álitsgerð en greinargerð lögmanna
væri plagg til sóknar og varnar.
Einnig benti Friðrik á að þjóðhags-
stofnun slægi nokkra varnagla í
sínu áliti. Friðrik taldi einnig að
ráðherrar hefðu haft óeðlileg af-
skipti af störfum starfsmanna
Seðlabankans með símhringingum
og pöntun á nýju áliti, sannleikurinn
væri að ríkisstjórnin þyldi ekki að
fá álit sem byggðist á öðrum for-
sendum en hún sjálf vildi gefa. Hún
virti ekki sjálfstæði Seðlabankans
og bankinn hefði beðist afsökunar
og skrifað nýtt álit, „blessuð sé
minning sjálfstæðis hans“.
Friðrik sagði ríkisstjórnina vera
stærstan fjanda „þjóðarsáttarinn-
ar“ _með ráðslagi sínu og tíndi margt
til. í lok ræðunnar krafði hann ráð-
herra um svör við nokkrum spurn-
ingum um tildrög, framvindu og
framtíð þessa máls og um túlkun á
kjarasamningum í þjóðarsátt og
hvað ríkisstjórnin hugsaði sér að
við tæki.
Þorsteinn Pálsson (S-Sl) sagði
að ríkisstjórnin hefði staðið fyrir
einstöku pólitísku upphlaupi í
tengslum við þetta mál. Þegar
hennar eigin liðsmenn hefðu verið
að hlaupast á brott hefði hún fyrir-
hugað að ijúfa þing og setja önnur
bráðabirgðalög í stað þeirra sem
hún hefði ekki haft fylgi fyrir. Slíkt
væri gerræði gegn stjórnskipun
landsins. Þorsteinn sagði ásakanir
á hendur sjálfstæðismönnum um
að þeir vildu ekki beijast við verð-
bólguna, vegna þess að þeir vildu
ekki styðja bráðabirgðalögin, vera
alveg makalausar. Ríkisstjórnin
græfi undan þjóðarsáttinni með
skattahækkunum og safnaði vanda-
málum fyrir bæði í launa- og efna-
hagsmálum. Forsenda árangurs
væri að stjórnvöld færu að lögum
og virtu almennt siðferði og sið-
gæði. Þorsteinn rakti m.a. í nokkru
máli það sem hann nefndi „hrak-
fallabálk"; sögu þessa máls og
gjöminga ríkisstjórnarinnar, sér-
staklega forsætisráðherra og fjár-
málaráðherra. Ræðumaður sagði
að stjórnarliðar hefðu á orði að
verðbólgueldar kviknuðu ef bráða-
birgðalögin yrðu felld og samningar
BHMR tækju gildi. Þorsteinn spurði
hver væri brennuvargur annar en
sá sem hefði undirritað þennan
samning. Getur það skapað trúnað
og traust að sá sé slökkviliðsstjóri?
Upphlaup
Steingrímur Hermannsson for-
sætisráðherra sagði upphlaupin í
þessu máli vera sjálfstæðismanna.
Menn gætu deilt um sögu þessa
■máls en forsætisráðherra taldi sig
hafa fært fyrir því rök að vinnu-
brögð hefðu verið eðlileg og eins
og málum hafi verið komið hafi
þjóðarsátt og nauðsyn bráðabirgða-
laganna verið óaðskiljanleg.
Steingrímur sagði að ef eitthvað
jákvætt væri hægt að segja um
álitið frá hagdeild Seðlabankans
væri það að þar væri gert ráð fyrir
að kjarsamningum væri sagt upp
og spurði hvort lausir kjarasamn-
ingar og óvissa þætti gott ástand.
Forsætisráðherra sagði að ef þing
hefði verið rofið hefðu bráðabirgða-
lögin ekki verið endurnýjuð heldur
sett á almenn lög um launa- og
verðstöðvun sem gilt hefðu í 3
mánuði. Forsætisráðherra taldi
líkur benda til að fijálshyggjumenn
innan sjálfstæðisflokks væru and-
stæðir þjóðarsátt, hann vonaði að
annað en fijálshyggja tæki við eftir
að samningum um þjóðarsátt lyki.
Jón Sigurðsson viðskiptaráð-
herra vísaði því á bug að hann hefði
haft óeðlileg afskipti af störfum
FRAMTÍÐ og árangur af hinum
alþjóðlegu viðræðunum um tolla
og viðskipti, GATT, eru nú í mik-
illi óvissu. Þar af leiðandi eru af-
drif þess tilboðs sem íslendingar
hafa gert í þessum viðræðum einn-
ig óviss. En ýmislegt varðandi til-
boðið sjálft virðist sumum ekki
fullkomlega ljóst. Að hve miklu
leyti eru varnargarðar gegn þeirri
hættu sem felst í innflutningi er-
lendra landbúnaðarvara brostnir?
Óvissan hefur endurspeglast í
umræðum, t.a.m. þeim sem áttu
sér stað i síðasta fyrirspurnatíma
í sameinuðu þingi á fimmtudag-
itin.
Egill Jónsson (S-Al) spurði ut-
anríkisráðherra um hvað fælist í til-
boði ríkisstjórnarinnar í GATT-við-
ræðunum fyrir Islands hönd um
verslun með landbúnaðarvörur. Hann
óskaði sérstaklega eftir upplýsingum
um: 1. Breytingar á innra stuðningi
við landbúnaðinn. 2. Breytingar á
landamæravernd vegna verslunar
með landbúnaðai’vörur. 3. Breytingar
á útflutningsbótum. 4. Hve mikil
hlutdeild innfluttra landbúnaðarvara
yrði samkvæmt'tillögum ríkisstjórn-
arinnar í þeim markaði sem innlend
framleiðsla hefði fram til þessa full-
nægt, þegar aðlögunartíma lyki.
Egil sagði að svör við þremur
fyrstu spurningunum hefðu að
nokkru leyti komið fram í umræðum,
en minna hefði farið fyrir því hver
áform væru um innflutning landbún-
aðarafurða. Það væri grundvallarat-
riði að fá það á hreint. Þótt ríkis-
stjórnin og sérstaklega forsætisráð-
herrann reyndu að gera sem minnst
úr tilboðinu, fælust í því mikil tíma-
mót.
Minni heildarstuðningur
Jón Baldvin Ilannibalsson utanrík-
isráðherra sagði að í tilboðinu fælist
Seðlabanka íslands, það hefði verið
eðlilegt að leita álits, þegar vinnu-
plögg einstakra starfsmanna væru
kynnt sem álit stofnunarinnar. Jón
að stjórnvöld væru reiðubúin til að
draga úr hömlum á unnum kjöt- og
mjólkurvörum. Dregið yrði úr út-
flutningsbótum og stuðningur við
landbúnað lækkaður á fjárlögum.
Hins vegar yrðu áfram hömlur á inn-
flutningi lifandi dýra og hráu kjöti
af heilbrigðisástæðum. Einnig væri
tekið fram að tilboðið væri háð tilboð-
um annarra þátttakenda í viðræðun-
um. Utanríkisráðherra sagði m.a. að
ef viðræðurnar bæru árangur myndi
af tilboðinu leiða minni byrðar skatt-
greiðenda vegna stuðnings við land-
búnaðinn í heild. Eiiinig leiddi tilboð-
ið til aukinnar samkeppni sem mundi
knúa innlendar vinnslustöðvar til
aukinnar hagræðingar, neytendum
til hagsbóta.
Utanríkisráðherra sagði íslend-
inga skuldbinda sig til að draga úr
stuðningi við landbúnað innanlands
að raungildi allt að 25% miðað við
árið 1988, í árlegum áföngum fram
til 1996. Islendingar lýsa sig reiðu-
búna til að íýmka og draga úr magn-
takmörkunum á unnum mjólkur- og
kjötafurðum. Islendingar gerðu til-
lögu um að leggja breytilegt innflutn-
ingsgjald á þann innflutning sem
leyfður verður til að jafna muninn á
verði innlends landbúnaðarhráefnis
og heimsmarkaðsverðs. ísland lýsir
sig reiðubúið til að draga úr útflutn-
ingsbótum um allt að 65% til ársins
1996 í jöfnum árlegum áföngum,
miðað við meðaltal áranna 1989-90.
Eftir 1996 er ísland reiðubúið til að
halda áfram að draga úr útflutnings-
bótunum með það að markmiði að
þær verði felldar niður að fullu.
Utanríkisráðherra sagði ekki unnt
að svara því hver hlutdeild innfluttra
vara yrði, fyrr enn samningaviðræð-
um væri lokið. Hann benti þó á að
gæði íslenskra landbúnaðarvara
væru almennt talin mjög mikil.
Stefán Valgeirsson (SFH-Ne)
sagði þetta tilboð vera alveg furðu-
sagði einnig m.a. að afstaða og
framganga sjálfstæðismanna í mál-
inu einkenndist af tvískinnungi og
hræsni.
legt og ástæða væri til að framfylga
betur reglum um heilbrigðiseftirlit
með innflutningi. Pálmi Jónsson
(S-Nv) sagði að með því að bjóða
rýmkun á innflutningi unnra kjöt-
og mjólkurvara væri „rofið skarð í
þann varnargarð" sem íslensk stjórn-
völd vildu halda. Ríkisstjómin bæri
ábyrgð á að hann væri nú brostinn.
Einnig væri boðið upp á niðurskurð
á markaðs- og framleiðslutengdum
framlögum um 25-65% Pálmi taldi
það vafasaman málflutning að halda
því fram að unnt væri að veita þessi
framlög í öðru formi. Ennfremur
sagði hann tilboðið vera „rýmilegra"
af hálfu íslands og ýmissa EFTA-
landa en EB-þjóðanna.
Skynsemi og þjóðhollusta
Páll Pétursson (F-Ne) sagðist líta
svo á að GATT-tilboðið væri „sak-
laust í sjálfu sér“; tilboð um lítilshátt-
ar skipulagsbreytingu. Nægir fyrir-
varar fylgdu þessu tilboði til þess að
það „væri hættulaust“. Við yrðum
að treysta því að í ríkisstjórn sætu
„skynsamir og þjóðhollir menn sem
opnuðu ekki allt upp á gátt af óvita-
skap eða fólsku". Páll sagði utanrík-
isráðherra gera allt of mikið úr þeirri
skipulagsbreytingu sem boðið væri
uppi. Páll benti á að árangur GATT-
viðræðnanna væri óviss og hefði
hann trú á því að þær rynnu út í
sandinn.
Svavar Gestsson menntamálaráð-
herra er starfandi landbúnaðarráð-
herra í fjarveru Steingríms J. Sigfús-
sonar,- Ilann sagði landbúnarráð-
herra hafa reynt að leita jafnvægis
og taldi hann að það hefði tekist
miðað við allar aðstæður. Sum um-
mæli utanríkisráðherra hefðu þó ýtt
undir misskilning sem hefði verið
leiðréttur.
Egill Jónsson um Gatt-tilboð:
Stærra mál en stjórn-
arliðar vilja vera láta
Olafur Ragnar: Túlka Pálmi Jónsson og Egill Jónsson
skoðanir Sjálfstæðisflokksins?
Breytt afstaða
Hjörleifur Guttormsson gerði
grein fyrir því hvers vegna hann
hefði breytt sinni afstöðu, reyndar
hefði hann aldrei lýst ótvírætt yfir
afstöðu sinni þótt fjölmiðlar hefðu
eðlilega dregið þá ályktun að hann,
greiddi atkvæði gegn staðfestingu
bráðbirgðalaganna. Hann væri enn
efnislega andvígur þessum lögum
þótt hann myndi sitja hjá, m.a. til
að koma í veg fyrir að ríkisstjórnin
efndi til skyndikosninga og setti á
ný bráðabirgðalög. Hjörleifur taldi
ýmsa lærdóma mega draga af þessu
máli, t.d. að afnema bæri deilda-
skiptingu Alþingis og tryggja yrði
að stofnanir fengju að starfa án
þess að vera beittar óeðlilegum
þrýstingi og afskiptum.
Hjörleifur sagði stöðu Sjálfstæð-
isflokksins raunalega og hörmulegt
að sjá sundrungu hans þegar hann
gerði upp afstöðu sína fyrir sjálfum
sér og þjóðinni. En hann mæti allan
stuðning — hvaðan sem hann kæmi
— við það að haldnar yrðu eðlilegar
leikreglur í samfélaginu.
Stefán Valgeirsson (SFJ-Ne)
taldi m.a. að reisa yrði skorður við
að mál gætu farið með svo ófarsæl-
um hætti og hér hefði reynst. Einn-
ig kom fram í hans máli að hann
væri andvígur kosningum um miðj-
an vetur og hefði haft í hyggju að
sitja hjá við afgreiðslu þessa máls
en breytt þeirri afstöðu eftir yfirlýs-
ingu Hjörleifs Guttormssonar.
Geir Gunnarsson (Ab-Rn) gerði
grein fyrir sinni andstöðu við þessa
lágasetningu, grundvallarleikreglur
lýðræðis og mannréttinda yrði að
virða. Nánar er sagt frá ræðu þing-
mannsins í frétt á blaðsíðu 2 í blað-
inu í dag.
Hver á að ráða?
Egill Jónsson (S-Al) sagði, óháð
því hvort viðræðurnar væru í strandi,
aðalatriðið vera ljóst: Leyfður yrði
innflutningur á landbúnaðarvörum.
Það kæmi fram í ummælum utanrík-
isráðherrans sem færi með forræði
þessara mála. Egil dró enga dul á,
að þessu væri hann andvígur og
þætti óskiljanlegt.
Ólafur Ragnar Grímsson fjár-
málaráðherra þótti það nauðsynlegt
að skýrt kæmi fram að landbúnaðar-
ráðherrann sæi um stefnumótun í
landbúnaðarmálum. Hins vegar ann-
aðist utanríkisráðherrann samninga
við erlend ríki á þessum sviðum sem
og öðrum. Ólafur Ragnar spurði hver
væri stefna Sjálfstæðisflokksins í
þessu máli, hvort Pálmi Jónsson og
Egill Jónsson hefðu túlkað skoðanir
flokksins.
Pálmi Jónsson (S-Ne) benti Ólafi
Ragnari á að lesa stefnuyfirlýsingar
landsfundar Sjálfstæðisflokksins.
Pálmi áréttaði að ríkisstjómin hefði
rofið þann varnargarð sem við vildum
halda varðandi innflutning á búvör-
um og yrði það erfíðara fyrir aðra
að fylla það skarð og halda uppi
þeim vörnum sém meirihluti flestra
flokka hefði viljað halda uppi.
Jón Baldvin Hannibalssyni þótti
ástæða til að árétta að hið alþjóðlega
samkomulag um tolla og viðskipti
heyrði undir utanríkisráðuneyti, um
það væru engar deilur. Tilboð ríkis-
stjórnarinnar væri skýrt hvað varð-
andi samdrátt í útflutningsbótum og
heildarstuðningi við landbúnað.
Hann áréttaði að jafnframt væri um
að ræða heimildir til að mæta inn-
flutningi með því að leggja á breyti-
leg jöfnunargjöld sem vægu upp
muninn á hráefniskostnaði innan-
lands og erlendis.
Stórar ákvarðanir
eða brotabrot
Egill Jónsson (S-Al) sagði að tekn-
ar hefðu verið miklu stærri ákvarð-
anir en stjórnarliðar vildu vera láta.
Svavar Gestsson vildi undirstrika að
landbúnarráðuneytið færi með þessi
mál — svo og innflutning landbúnað-
arvara. — Og ef um innflutning land-
búnaðarafurða yrði að ræða yrði um
brot eða brotabrot að ræða, „eitt, tvö
eða þijú prósent, eitthvað þvíumlíkt".
Ræðumaður sagði að endingu að til-
boð það sem hefði verið gert undir
forystu landbúnaðarráðherra væri
góður samnefnari fyrir þau viðhorf
sem væru á Alþingi.