Morgunblaðið - 12.12.1990, Blaðsíða 54

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 12. DESEMBER 1990
54
Minninff:
Jón Guðmundsson
frá Stóra Laugardal
Fæddur 30. nóvember 1895
Dáinn 5. desember 1990
Það var aðfaranótt 5. desember
sem hann afi minn, Jón Guðmunds-
son, kvaddi þetta líf, 5 dögum eftir
95. afmælisdag. sinn. Það er ein-
kennileg tilhugsun að hann sé ekki
lengur meðal okkar. Það er þó frek-
ar söknuður en sorg sem kemur
upp í huga manns því 95 ár er löng
'mannsævi og hvíldin þeim kærkom-
in sem farinn er að kröftum og
heilsu. Minningarnar streyma að.
Ég er nokkurra ára gömul og ligg
á gæruskinninu undir stofuborðinu
hjá afa og horfi á sjónvarpið. Afi
situr í stólnum sínum og sendir
öðru hveiju lítinn mola til mín með-
an á sjónvarpsdagskránni stendur.
Það er Þorláksmessa og við afi
sitjum í kjallaraíbúðinni hans á
Langholtsveginum og erum að
ganga frá jólagjöfum til allra barna,
barnabarna og barnabarnabarna
afa. Enginn fer í jólaköttinn, það
sér hann afi minn um. Afi kímir
og kallar sjálfan sig formann jóla-
gjafanefndar og otar að okkur
systrunum dósinni sinni frægu sem
aldrei tæmist. Verður síðan alvar-
legur eitt andartak og spyi' hvort
að við höfum nú örugglega munað
eftir öllum. Enginn gleymist.
Það var alltaf gott að koma til
afa. Þegar erfiðir tímar fóru í hönd
í skólanum, með tilheyrandi próf-
streitu og öðru, var oft gott að
láuma sér niður á Hrafnistu til afa.
Það var alltaf svo mikil rósemi í
kringum hann að maður gat ekki
annað en slakað á. Við röbbuðum
* um daginn og veginn, dósin fræga
tekín fram og japlað á konfekti.
Það er komið að leiðarlokum. Afi
heldur yfir í nýjan heim en við hin
sitjum eftir í minninfjunni um hann,
í minningunni um sterkan persónu-
leika sem aldrei mun gleymast.
Dóra
Höfðinginn Jón Guðmundsson
frá Stóra Laugardal í Tálknafírði,
afi minn, er látinn. Hann var,ern
og hress þangað til hann veiktist
fyrir hálfum mánuði. Við fráfall afa
míns kemur mikill söknuður og tóm
hjá okkur en við höfum allar góðu
minningarnar um hann til að ylja
-*• okkur og styrkja.
Ég ætla ekki að rekja æviferil
afa míns heldur skrifa nokkur minn-
ingabrot sem ég á um hann.
Bernskuminningar mínar eru flest-
ar tengdar afa mínum og frá því
ég man fyrst eftir mér er hann stór
þáttur í lífí mínu.
Ég man hvað mér fannst hann
stór, sterkur og skemmtilegur. Mér
fannst ég eiga besta og merkileg-
asta afann í heiminum og það finnst
mér enn.
■ Ég man hvað mér fannst gaman
að sniglast í kringum hann í
bílskúrnum í Gilhaganum. Hann
sístarfandi eins og hann var á með-
an heilsan leyfði. Ég man ekki eft-
ir að hafa verið fyrir honum, þvert
á móti þá amaðist hann aldrei við
okkur krökkunum heldur lét okkur
finna að við værum afskaplega
dugleg og merkilegar manneskjur.
Þegar ég var stelpukorn þekktist
lítið það sem kallað er laugardags-
gott en á hveijum laugardegi þegar
afi minn kom heim úr fiskbúðinni
færði hann mér kókflösku og
kóngasúkkulaði sem þótti í þá daga
mikið lostæti. Hann settist svo með
mér við eldhúsborðið meðan ég
gæddi mér á góðgætinu og við
töluðum saman. Þetta voru. helgi-
stundir í mínum huga.
Ég man hvað mér þótti gaman
að fara í strætó niður á Granda og
heimsækja afa í Faxabúð sem hann
átti um tíma. Hann kom fram við
mig eins og ég væri útlærð búðar-
dama og treysti mér meira að segja
stundum fyrir kassanum meðan
hann skrapp í bankann. Hann
kynnti mig fyrir viðskiptavinunum
sem litlu búðardömuna sína.
Ég man öll jólin og jólaundirbún-
inginn með afa. Hann ■ fór alltaf
daginn fyrir Þorláksmessu og
keypti jólagjafir fyrir öll börnin,
barnabörnin og síðar barnabarna-
börnin. Allir urðu að fá eitthvað sem
hafði notagildi og litlu börnin fengu
gott í munninn með í pakkann sinn.
Þessu hélt afi fram á síðasta dag
og var farinn að undirbúa innkaup-
in fyrir þessi jól.
Ég man ferðirnar með honum
vestur á Patreksfjörð og Tálkna-
fjörð. Afa þótti vænt um fjörðinn
sinn og fór vestur á hveiju sumri
svo lengi sem heilsan leyfði. Það
var mikið tilstand og undirbúningur
þegar afi var að leggja í hann vest-
ur. Allt hafði sinn tíma og þegar
hann var tilbúinp lagði hann af stað
fyrri árin á gamla rauða Volvónum
en síðar á Fíatinum. Á Patró hélt
hann alltaf til hjá stórvinum sínum
Möggu og Kristni og þar var glatt
á hjalla þegar vinirnir hittust.
Ég man líka öll kvöldin þegar
systkini afa og ömmu og þeirra
makar hittust og spiluðu á spil í
Gilhaganum. Þá var mikið rökrætt
bæði um pólitík og spilamennskuna.
Ekki voru allir á eitt sáttir í þeim
málum og var of heitt í kolunum.
Ég stelpukornið fékk að sitja í
kjöltu afa og aðstoða hann við spila-
mennskuna og fannst þetta allt
vera óskaplega merkilegt og spenn-
andi.
Eftir að ég varð fullorðin man
ég afa með okkur barnabörnunum
en við hittumst öðru hvoru og
skemmtum okkur saman. Auðvitað
var afi með og hrókur alls fagnað-
ar, stjórnaði íjöldasöng og hélt
ræður. Ég held að hjá afa hafí ekki
þekkst neitt kynslóðabil. Hann kom
alltaf fram við okkur barnabörn sín
sem jafningja og hafði því einstakt
samband við okkur. Fram á síðasta
dag fylgdist hann með hópnum
sínum, skólagöngu barnanna og lffi
og starfí hinna fullorðnu.
Ég man mörg kvöldin á Langó
þegar afi sagði okkur frá gamla
tímanum. Seinni ár las hann upp á
snældur fyrir Örnefnastofnun Þjóð-
minjasafnsins. Var það aðallega um
gömul fiskimið og kennileiti fyrir
vestan en inn í þetta fléttaði hann
ævisögu sína. Þetta fengum við að
hlusta á með honum og eru þetta
ómetanlegar heimildir um_ gamla
tímann og hann sjálfan. Ég man
líka allar stundirnar sem við afi
sátum saman og hlýddum hvort
öðru yfir umferðarreglurnar, ég var
17 ara, hann 75 ára.
Ég man þegar afi og Hjalti
frændi komu og heimsóttu mig og
fjölskyldu mína til Oslóar en þá var
afí orðinn 87 ára gamall. Hann
hafði mjög gaman af ferðinni og
vildi skoða og sjá sem mest. Ekki
höfðum við minna gaman af heim-
sókninni og áttum við saman
ógleymanlegar stundir.
Afi var mikið snyrtimenni og
fram á síðasta dag var honum
umhugað um að vera vel til hafður
og snyrtilegur. Hann var alltaf með
bindi og í fínni skyrtu og bjó sig
upp á á hveijum sunnudegi og auð-
vitað þegar eitthvað stóð til.
Afi varð 95 ára 30. nóvember
sl. Hann ætlaði að halda veisiu en
hann veiktist nokkrum dögum fyrir
afmælið svo ekki varð úr því. Ég
er sannfærð um að það eru miklir
fagnaðarfundir í nýjum heimi og
ég sé þau fyrir mér, afa og ömmu,
halda dýrlega gleði með. öllum
gömlu góðu vinunum sem famir eru
á undan. Þar er örugglega sungið:
„Hvað er svo glatt“ og „Island ögr-
um skorið“ eins og afi gerði alltaf
þegar mikið stóð til.
Gunna
Hann afi er dáinn, nýorðinn
níutíu og fimm ára gamall. Hann
var vel ern fram á það síðasta.
Hugurinn hvarflar til baka og er
margs að minnast. Afí fæddist að
Stóra-Laugardal í Tálknafirði.
Hann byijaði snemma að vinna eins
og venja var til sveita. Sautján ára
gamail var hann orðinn formaður á
árabát. Síðan eignaðist hann sinn
eigin árabát og seinna vélbát. Réri
hann frá Tálknafirði og síðan Pat-
reksfírði í 33 ár.
Fluttist hann þá til Reykjavíkur.
Byijaði hann þá fisksölu í Sörla-
skjóli 42, sem hann rak til 1961,
en stundaði síðan ýmis störf tengd
fiskveiðum þar til hann var orðinn
87 ára. Ömmu minni, Halldóru
Kristjánsdóttur, giftist afi 1921, en
hún lést 1958.
Ég man fyrst eftir afa og ömmu
á Laugavegi 18, en þar bjuggu þaú
lítinn tíma hjá foreldrum mínum.
Ég hændist strax mjög að þeim,
og var mikið hjá þeim.-Seinna fluttu
þau inn í Langholtshverfi þar sem
ég var tíður gestur.
Árið sem ég varð tíu ára fluttist
ég alveg til þeirra, og var þar næstu
fimm árin. Margar ferðir fórum við
afi saman á Fordsoninum, sem var
lítill sendiferðabíll, að sækja fisk
niður að höfn eða fiskmiðstöð, í
harðfiskkaup og í kartöflugárðinn
við Miklubraut, eða hvert sem hann
þurfti að fara, oftast var ég með.
Mikið þurfti ég að spyija, en alltgf
fann hann eitthvert svar.
Afi var mikill kappsmaður. Allt
sem hann tók sér fyrir hendur var
honum mikið ákafamál.
Hann var einn af stofnendflm
Fisksalafélags Reykjavíkur og
Hafnarfjarðar. Var þar mörg ár í
stjórn sem gjaldkeri og síðar for-
maður. Seinna var hann gerður að
heiðursfélaga. Hann var einnig einn
af stofnendum Fiskmiðstöðvarinn-
ar, og í stjórn þar.
Eftir að amma dó bjó afi með
dóttur sinni Sigurrós og hennar
manni, Eyjólfi Magnússyni, lengst
af á Langholtsvegi 168. Afí hlaut
sérstaklega góða umönnun og hlýju
hjá þeim. Síðustu fjögur árin var
afi á Hrafnistu.
Ég minnist afa með þakklæti,
og bið Guð að blessa hann í nýjum
heimi.
Halli
Horfinn er" af sviðinu vinur minn
og gamall sveitungi, Jón Guð-
mundsson frá Stóra-Laugardal í
Tálknafirði, réttra níutíu og fimm
ára að aldri. Hann var fæddur 30.
nóvember 1895 en lést 5. þessa
mánaðár.
Jón ólst upp í Tálknafirði og
starfaði þar uns hann fluttist til
Patreksfjarðar fertugur að aldri
árið 1935. Frá árinu 1945 var hann
síðan búsettur í Reykjavík.
Árið 1921 gekk Jón að eiga
Halldóru Kristjánsdóttur frá Sel-
látrum í Tálknafirði, en hún lést í
Reykjavík 18. desember 1958.
Þau Halldóra og Jon eignuðust
fjórar dætur, en þær voru: Magnea
Guðrún, sem gift var Baldri Guð-
mundssyni. Hún lést árið 1981. Sig-
urrós, en eiginmaður hennar er
Eyjólfur Magnússon; Erna, gift
Theódór Jónssyni, og Gerða, sem
gift er Sveini Hálfdánarsyni. Jón
átti auk þess soninn Leif með
Kristínu Finnbogadóttur. Hann er
nú hafnarstjóri á Rifi.
Frá því ég var lítill pjakkur man
ég glöggt eftir Joni. Hann var þá
fulltíða maður og í hópi þeirra karla
sem ég leit upp til með hvað mestri
lotningu — formaður á eigin báti —
hafði reyndar verið formaður frá
sautján ára aldri.
Því miður var ég heldur seint á
ferðinni til að geta kynnst smábáta-
útgerð þessara kappa af eigin raun.
Þó sá ég sitthvað af tiltektum þeirra
og vinnubrögðum, og nóg til þess
að þeir hafa ætíð síðan skipað heið-
urssess í huga mínum.
Sannarlega virtist ekki árenni-
legt að sækja sjó við aðstæðurnar
sem þeim voru búnar — þá þessum
litlu veikburða fleytum: Hafnlaus
og löngum brimgirt ströndin — og
þetta stóra opna haf. En gifta þeirra
var í því fólgin að þar í byggðinni
var landlæg sú menning, sú þekking
á umhverfinu, landi, lofti og sjó,
sem útheimtist til að íifa við þennan
fjörð án þess lífsbjörgin kostaði
fleiri eða færri mannslíf.
Þeir fískuðu oft mikið þessir karl-
ar, enda fóru þeir ekki í grafgötur
um hvar hann hélt sig „sá guli“,
auk þess sem þá var ekki enn farið
að draga nót tortímingarinnar um
Flóa og Rif, né heldur telja mönnum
út aflafeng þeirra á reykvískum
kontórum. Kappið var líka mikið
og ríkur metnaðurinn. Stundum
slettist upp á vinskapinn — þ> sagði
skapið til sín og hækkaði rómurinn.
En þetta voru einungis trausta-
brestir í innviðum annars innilegrar
sambúðar — og krydd í lífsins sósu!
Og metnaðurinn elti þá í land. Ég
sá þá spiia „lomber" og tók eftir
hvernig þorskarígurinn var með í
hverju einasta spili! Það þótti mér
skemmtilegt.
Annars hef ég aldrei kynnst
elskulegri og dagfarsprúðari mönn-
um né skemmtilegri. I landi var fjör-
ugt mannlíf; heimilin mannmörg,
störfín fjölbreytt og óþijótandi. Líka
voru skemmtanir, og er ein allra
fyrsta minning mín bundin við eina
slíka, en þá var ég látinn í poka
og borinn ásamt öðru hafurtaski til
jólafagnaðar að Bakka í frosti og
snjó! Þá var ekki búið að fínna upp
kynslóðabilið en talið sjálfsagt að
allir aldursflokkar fæiyi saman út
að skemmta sér, ef ekki gangandi
þá í pokum ef illa viðraði.
Kirkja var að Stóra-Laugardal
og mér fannst mikið sport að fara
þangað. Var kirkja þessi vandað
hús og. fallegt, en hana hafði ein-
mitt afí Jóns, Guðmundur bóndi
Jonsson, látið byggja fyrir eigið fé,
eftir að kirkjusjóðurinn, sem til
byggingarinnar skyldi ganga, var
„farinn á flakk“. Jón tók miklu
ástfóstri við þessa kirkju og stofn-
aði m.a. sjóð henni til halds og
trausts — í minningu Halldóru,
sinnar yndislegu eiginkonu.
Ég hef freistað þessa að lýsa í
örfáum dráttum umhverfi því sem
fóstraði Jón Guðmundsson, mótaði
skaphöfn hans, efldi manndóm hans
og metnað, grundvallaði lífsviðhorf
hans og farsæld í störfum — og sem
einnig var starfsvettvangur hans á
blómaskeiði ævinnar. Tel ég mig
enda fara nærri um að ekki hafi
annað umhverfi né tímaskeið verið
honum hugstæðara eða kærara.
Vissulega var hann vel undirbúinn
þegar hann hlaut mannaforráð á
sjónum, enda farnaðist honum vel.
Áldrei vissi ég til að nokkuð sér-
stakt kæmi fyrir hjá honum, eins
og sagt var — hann var m.ö.o. ekki
rómaður af hrakföllum né brotlend-
ingum. Aftur á móti aflaði hann
ætíð vel og stundum með ólíkindum.
Mikið kapp með forsjá — og vel
hefðu getað verið einkunnarorð
hans — glöggskyggni hans og síðast
en ekki síst valinn maður í hveiju
rúmi —’ skipaði honum í fremstu
röð fiskimanna við fjörðinn og þótt
víðar væri horft. Hann mun fyrstur
manna á þessum slóðum hafa sett
vél í bát sinn, en það jafngilti bylt-
ingu í aðbúð og möguleikum, því
auk þess að létfa af stritinu við
árarnar, gerði það kleift að færa
sig úr návíginu við brimið og fjölga
róðrardögunum.
Á Patreksfjarðarárunum stund-
aði Jon enn útgerðina af kappi. Þá
var ýmislegt orðið breytt, bátamir
stærri og allar aðstæður í landi að
ýmsu leyti hagfelldari.
Eftir að til Reykjavíkur kom
fékkst Jon við fiskverslun og sinnti
henni eins og öðru af elju og áhuga
meðan heilsa og kraftar leyfðu.
Ég hafði tækifæri til að fylgjast
með Jóni árin sem hann rak físk-
verslun hér í borginni — hvernig
hann valdist til forustu í samtökum
fisksala og hvemig hann rækti þann
trúnað af einbeitni, þrautseigju og
hreinlyndi eins og allt annað sem
hann lagði hug og hönd að. Einnig
vissi ég hvern hlut hann átti í fram-
farasporum sem stigin voru í mál-
efnum stéttar hans á þeim ámm.
Og enda þótt áframhaldið yrði því
miður öðruvísi en hann hugsaði sér
og hefði kosið, mun síst við hann
að sakast um það.
Margháttaðrar hamingju fékk
Jon notið um ævina og ber þar
auðvitað hæst samfylgdina með
Halldóm, og mikið barnalán.
Óvenjulegt þrek og heilbrigði gerði
athafnaþrá hans kleift að njóta sín
allt til hárrar elli. Og enda þótt
hann hlyti að lokum að láta undan
síga fyrir ofurvaldi áranna sinna
allra, þá bognaði hann aldrei, en
hélt með aðdáunarverðum hætti
geðró sinni og andlegri reisn allt
þar til líkamskraftana þraut skyndi-
lega og hann var allur.
Margir munu minnast Jons Guð-
mundssonar með þakklæti og virð-
ingu. Vammleysi hans, glaðværð
og rík þörf fyrir að blanda geði við
fólk aflaði honum virðingar og vin-
sælda meðal margra samferða-
manna. Hann var mikil kempa og
drengur góður.
Ég og fjölskylda mín þökkum
löng kynni og mikla tryggð.
Við sendum börnunum og öðrum
ástvinum innilegar samúðarkveðj-
ur.
Krislján Gíslason
t
Ástkær móðir okkar,
KRISTÍN EYSTEINSDÓTTIR
bóndi,
Snóksdal,
Miðdölum, Dalasýslu,
lést í Landspítalanum 10. desember.
Börnin.
t
Móðir mín,
STEINUNN SIGMUNDSDÓTTIR,
sjúkraþjálfari,
er látin.
Útförin hefur farið fram í kyrrþey að ósk hinnar látnu.
Ragnheiður Eggertsdóttir.
t
Útför móður okkar, tengdamóður, ömmu og langömmu,
JÓHÖNNU BÖÐVARSDÓTTUR AÐILS,
er lést 26. nóvember, hefur farið fram í kyrrþey að ósk hinnar látnu.
Sif Aðils,
JónAðils, Borghildur Aðils.
Inga Aðils,
barnabörn og barnabarnabörn.