Morgunblaðið - 18.01.1991, Qupperneq 27

MORGCXBÍíMM) BÖSTUD'AGUR ) 81 ’JAWÚAR51139.1!«
m
Gosið færðist hratt í aukana að sögn sjónarvotta:
Feiknalegur strókur steig hratt
upp á loftið og bjarmaði neðan í
Eldurinn mestur á þremur stöðum -
hraunið rennur hraðar en í fyrri gosum
ELDGOSIÐ í Heklu byijaði tiltölulega skyndilega og var fljótt
að færast í aukana, að sögn sjónarvotta í nærsveitum eldfjalls-
ins, sem Morgunblaðið ræddi við í gærkvöldi. Mönnum kemur
saman um að gosið sé svipað gosinu 1980. Það gerði lítil boð á
undan sér og fæstir urðu varir við jarðhræringar. Hins vegar
fannst römm brennisteinslykt frá því um hádegi í gær. Sjónar-
vottum virtust eldarnir mestir nálægt tindi eldfjallsins, í Axl-
argíg og í suðvesturhlíð fjallsins.
„Við sáum feiknalega mikinn
strók stíga hratt upp á loftið, gífur-
lega sveran stólpa. Hann hækkaði
mjög ört en síðan hægði hann á sér
þegar vindurinn beygði hann. Það
kom eins og haus á hann, og svo
fór hann fljótlega að halla í norð-
ur,“ sagði Sigrún Runólfsdóttir í
Botnum í Meðallandi, sem varð vitni
að fyrstu.mínútum gossins. Heimil-
isfólk í Botnum varð gossins vart
klukkan fimm mínútur yfir fimm
síðdegis, og hefur það þá líkast til
verið alveg nýhafið. Botnar eru um
70 km í beina loftlínu frá Heklu.
„Það sást bjarmi neðan í stróknum
frá eldinum. Núna eftir að fór að
dimma sjáum við eldana vel, og það
er mikilfengleg sjón á milli élja,“
sagði Sigrún.
Eldingarleiftur um leið og
gosið sást
Bergur Pálsson, bóndi í Hólma-
hjáleigu í Austur-Landeyjum, var á
hestbaki um hálfsexleytið þegar
hann sá gosið hefjast. „Það var
dálítil þoka á Heklu, en léttskýjað
ofar. Ég tók fyrst eftir því að reykj-
armökkur var kominn upp fyrir
þokuna. Ég velti fyrir mér hvort
þetta væru ský eða gosmökkur.
Stuttu seinna sá ég svo roða slá á
skýin, og síðan birtist öll sprung-
an,“ sagði Bergur. „Nánast á sömu
mínútunni og ég varð var við þetta
fyrst, kom mikil elding, skær
blossi.“
Bergur sagði að sér hefði virzt
gossprungan liggja frá austri til
vesturs, þvert yfir fjallið að sunnan-
verðu. „Ég á erfitt með að skjóta
á hvað hún var löng í upphafi, enda
er ég í um 50 kflómetra fjarlægð
frá Heklu. Frá mínum bæjardyrum
sýndist hún hins vegar mun lengri
austan við fjallið en vestan við það,“
sagði hann.
Líkist gosinu 1980
Þeir Björn Jóhannsson, bóndi á
Skriðufelli, og Ásólfur Pálsson á
Ásólfsstöðum í Gnúpveijahreppi,
sem hafa orðið vitni að öllum Heklu-
gosum sfðan 1947, segja að gosið
jafnist hvergi nærri á við gosið
1947, en sé einna líkast gosinu
1980. Þó taki gosið yfir meira svæði
að því er virðist. „Við sáum ekki
til gossins í upphafi fyrir éljum, en
svo rofaði svolítið til og þá sáum
við að tveir miklir hrauntaumar
runnu glóandi niður fjallið. Það er
heilmikið af hrauni, s_em kemur upp
úr fjallinu," sagði Ásólfur. Hann
sagði að gosið hefði byijað með
drunum, en síðan hefði dregið úr
þeim. Síðar hefðu menn séð þriðja
hraunstrauminn, miðja vegu um
Ijallið, og gæti hann komið úr gíg
við tind Heklu. Annar hraunstraum-
urinn, sem fyrst sást, rynni niður
suðvesturhlíðar fjallsins, svipað og
verið hefði í gosinu 1947 og virtist
hann koma úr Axlargígnum. Hinn
væri neðar í fjallinu og virtjst
sprungan því ná neðar en hún gerði
1947. „Þar er mesta gosið, það
gjósa sífellt upp háir eldstrókar.
Þetta er mjög lifandi gos, og ég tek
eftir því að hraunið færist anzi hratt
niður fjallið,“ sagði Ásólfur. sagði
að öskufall hefði virzt töluvert inn
undir Valafelli, innan til við Heklu.
Fundu brennisteinslykt um
hádegi
Helga Guðnadóttir á Skarði í
Landsveit sagðist hafa fundið
brennisteinslykt um hádegið í gær
og verið að furða sig á hvað ylli.
Þegar gosið síðan hófst, heyrði
heimilisfólk drunur til að byija
með, en síðan hljóðnaði gosið. „Það
var ótrúlegt hvað hún magnaði sig
á skömmum tíma,“ sagði Helga.
,„Mér fannst mökkurinn vera fljótur
að rísa. Hún virðist hafa verið að
bræða af sér austanmegin, þar sem
gosið byrjaði.“
Páll Siguijónsson, bóndi á Galta-
læk á Landi, sagði að gosið virtist
ekki mjög öflugt. „Það er engin
hreyfing á jörð, og það segir okkur
að gosið er minna en 1970 og hag-
ar sér öðru vísi. Þannig var það líka
1980,“ sagði hann.
Páll sagði að fólk hefði um klukk-
an hálftvö fundið stérka brenni-
steinslykt, en þar sem sunnanátt
hefði verið, hefðu menn frekar hald-
ið að hún kæmi frá Mýrdals- eða
Eyjafjallajökli en Heklu. Hún væri
ekki vön að gera vart við sig með
fýlu.
500-600 metra eldstólpar
Páll, sem býr um 10 km frá eld-
fjallinu, sagði að hraunrennslið
væri æði mikið og væri komið alveg
niður hlíðar fjallsins, er Morgun-
blaðið ræddi við hann um tíuleytið
í gærkvöldi. Þetta væri óvenju-
hratt, hraunið virðist þunnfljótandi
og öðruvísi en venjulega. Hann
sagði að um áttaleytið í gærkvöldi
hefðu sézt sprengibólstrar, sem
virtust vera að færast í suðurátt.
Eldsúlurnar hefðu'verið feiknaháar
á meðan gosið var öflugast. „Ég
gizka á að eldsúlumar hafi verið
500-600 metra háar, en það var
aðeins stuttan tíma. Síðan hefur
það verið lágt,“ sagði hann.
Snævi þakin Hekla 11. janúar síðastliðinn
Hrauneyjafoss;
Allt að 3 sentímetra vik-
urlag á virkjanasvæðinu
Kornin allt að sentímetri í þvermái
ÖSKUFALL var við Hrauneyjafossvirkjun í um tvo tíma skömmu
eftir að Heklugosið hófst í gær, að sögn Þrándar Rögnvaldssonar
vélfræðings í Hrauneyjafossstöð Landsvirkjunar. Jörð varð svört og
vikurlag kom á þök bíla og húsa. Vikurinn er mismunandi grófur,
hann er fremur fínn við stöðvarhúsin en lengra frá, þar sem öskulag-
ið var mest — 2 til 3 sentímetrar — var vikurinn grófari og fundust
korn sem voru allt að einum sentímetra í þvermál, að sögn Þránd-
ar. Gosmökkurinn náði norður í land og var öskufall í Mývatnssveit
og Bárðardal.
Gosmökkur yfir Hrauneyjafoss
Þrándur sagði að starfsmenn í
Hrauneyjum hefðu ekki séð eld-
bjarmann frá gosinu. Hann taldi
virkjunina ekki í neinni hættu.
Hann sagði að menn hefðu óttast
að aska og vikur settist á einangr-
ara háspennulína þannig að raf-
magnið leiddi út. Það hafði ekki
gerst í gær og engar rekstrartrufl-
anir orðið.
ELDGOS i HEKLU 1991
Þrándur sagði að gosmökkurinn
hefði Jegið yfir Hrauneyjafossvirkj-
un. Ur honum hefði fallið léttur
svartur vikur. Jörð hefði orðið svört
og vikurlag sest á þök bíla og húsa.
Hann hefði sest í hár manna sem
kíkt hefðu út eða fóru á milli húsa
og í föt þeirra. Slökkt var á loft-
ræstitækjum til að vikurinn bærist
ekki inn í hús, þangað barst hann
aðeins með umgangi manna. Þránd-
ur sagði að vikurinn hefði verið
mjög fínn við Hrauneyjar og þar
hefði öskulagið ekki orðið þykkt,
kannski hálfur annar sentímetri.
Þeir hefðu fundið allt að 2 til 3
sentímetra lag nokkuð frá virkjun-
inni og þar hefðu vikurkornin verið
allt að sentímetri í þvermál.
Sandur í lofti
Oskufallsgeirinn náði norður í
land. Morgunblaðið hafði spurnir
af öskufalli í gærkvöldi í Bárðardal
og Mývatnssveit. Kristján Þórhalls-
son, fréttaritari Morgunblaðsins í
Björk í Mývatnssveit, sagði að
nokkurs öskufalls hefði orðið vart
í Mývatnssveit í gærkvöldi og um
klukkan 22 var að sögn hans orðið
flekkótt í sveitinni, en þar er reynd-
ar nær autt. Greinileg óhreinindi,
aska eða sandur, voru í lofti og er
litið var til suðurs sárnaði mönnum
í augum. Mývatnssveit er í um 200
kílómetra fjarlægð í beinni loftlínu
frá.Heklu. .. . »..
Engin hætta í Búrfelli
Heklugosið sást lítið frá Búrfells-
virkjun í gær en drunurnar heyrð-
ust vel. Guðmundur Hermanníusson
verkstjóri taldi ekki að stöðinni
gæti stafað nein hætta af hraun-
rennsli. Hann fór í Gaukshöfða í
Þjórsárdal og sá gosið í stutta stund
þaðan á milli élja. Starfsmenn í
svokölluðu ísakoti, þar sem starfs-
menn virkjunarinnar vakta ís við
inntaksmannvirkin, sáu gosið á
milli élja.
Svarta él var þegar Morgunblað-
ið ræddi f gærkvöldi við Bjama
Tómasson vaktmann í ísakoti.
Hann sagði erfitt að átta sig á gos-
inu því fjallið skyggði svo mikið á
frá þeim séð. Taldi hann að gos-
mökkurinn væri 10 km norðan við
ísakot. Bjarni var við Búrfell í
Heklugosunum 1970,1980 og 1981
en sagðist ekki vera í aðstöðu til
að bera þetta gos saman við þau.
Eldhafið speglaðist í Þjórsánni
„Það var stórkostlegt að sjá eld-
hafið speglast í Þjórsánni, þar sem
við stóðum á Gaukshöfða. Þaðan
er stutt yfir í Heklu og við sáum
vel til gossins, þegar birti milli élja,“
segir Jón Ólafsson, bóndi í Eystra
Geldingaholti í Gnúpveijahreppi og
fréttaritari Morgunblaðsins.
Jón hefur séð öll gos í Heklu á
þessari öld og segir gosið 1947
þeirra langmest og hvergi sambæri-
legt við þau síðari. 1970 voru miklu
meiri læti við upphaf gossins að
sögn Jóns og því svipar gosinu nú
mest til gossins 1980, en hraun-
rennsli virðist mun meira. Ekkert
öskufall var á þessum slóðum. „Það
voru að minnsta kosti tveir eða
þrír breiðir hraunstraumar niður
Qallið og frá okkur séð virtist það
mikið til í ljósum logum. Þetta var
ógleymanleg sjón,“ segir Jón Ólafs-