Morgunblaðið - 24.01.1991, Qupperneq 26

M
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. JANÚAR 1991
Ahrif hruns
loðnustofns-
ins á at-
vinnumál
verði könnuð
SEX þingismenn vilja að Alþingi
álykti um athugun atvinnumála
vegna hruns loðnustofnsins.
Flutningsmenn, Jón Sæmundur
Siguijónsson (Al-Nv), Valgerður
Sverrisdóttir (F-Ne), Matthías
Bjarnason (S-Vf), Árni Gunnarsson
(A-Ne), Kristinn Pétursson (S-Al)
og Jón Kristjánsson (F-Al) leggja
til að kosin verði fimm manna nefnd
til að gera úttekt á atvinnumálum
byggðarlaga þar sem loðnuvinnsla
hefur verið veruleg með hliðsjón af
þeim breyttu viðhorfum sem fyrir-
sjánlegt hrun loðnustofnsins komi
til með að valda. Niðurstöður nefnd-
arinnar ásamt tillögum um aðgerðir
skulu lagðar fyrir ríkisstjórnina svo
fljótt sem verða má og kynntar
Alþingismönnum. Kostnaður við
störf nefndarinnar skal greiddur úr
ríkissjóði.
Stuttar þingfréttir:
Skattaframtölin
Rannveig Guðmundsdóttir
(A-Rn) hefur lagt fram fyrir-
spum til fjármálaráðherra. Þing-
maðurinn spyr: 1. Hve stór hópur
skattgreiðenda fær áætlaðan
skatt sökum þess að ekki er skil-
að skattframtali eða framtal er
ófullnægjandi? 2. Að hvaða
marki er gengið fast eftir því að
skilað sé skattframtali? 3. Áð hve
miklu ieyti er um sömu skatt-
greiðendur að ræða ár eftir ár
sem ekki skila framtali? 4.
Hvernig er hópurinn samsettur
sem áætlað er á: a) launþegar
b) atvinnurekendur, skipt á
helstu atvinnugreinar? 5. Með
hvaða hætti áætla skattstjórar
skattstofn þegar skattframtali
er ekki skilað?
í greinargerð með fyrirspurn-
inni segir, að svo virðist sem
ástæðá sé til að ætla að ákveðinn
hópur skattgreiðenda skili ekki
skattframtali og að það sé hugs-
anlega ábatasamt þrátt fyrir álag
og sektargreiðslur. Sé þetta rétt
megi segja að skattframtal laun-
þega sé orðið eins konar siðferð-
is- eða reikningspróf samviskus-
amra einstaklinga, þar sem flest
allar upplýsingar, sem kallað er
eftir í framtali launþega, sé að
finna annars staðar í opinberum
gögnum.
Fangelsismál
Frumvarp til laga um fangelsi
og fangavist var afgreitt frá
neðri deild í gær. Breytingartil-
lögur minnihluta allsheijarnefnd-
ar voru felldar með 16 atkvæðum
gegn 10. Samþykkt var með 23
samhljóða atkvæðum að vísa
málinu til umfjöllunar í efri deild.
Bráðabirgðalögin á
BHMR samþykkt
Bráðabirgðalögin frá 3. ágúst
sem oft eru kennd við BHMR voru
samþykkt í gær í efri deild sem
lög frá Alþingi. Tveir fundir voru
haldnir í deildinni í gær svo þetta
frumvarp til laga um launamál
gæti orðið að lögum sem skjótast;
Áður en umræða um frumvarpið
gat hafist kvaddi Þorvaldur Garðar
Kristjánsson (S-Vf) sér hljóðs um
þingsköp. Hann saknaði þess að
þegar eitt af stærstu og umtöluð-
ustu málum þessa þings væri til
umræðu að enn hefðu þingmenn
deildarinnar ekki fengið tvö nefnd-
arálit i hendur. Þorvaldi Garðari
þótti flýtirinn við afgreiðslu þessa
máls fullmikil. Guðmundur H.
Garðarsson (S-Rv) tók undir þessa
gagnrýni, vildi að málinu yrði frest-
að. Deildarforseti, Jón Helgason,
sagði að ekki væri hægt að skylda
menn til að skila nefndarálitum á
tilsettum tíma. Guðmundur
Ágústsson (B-Rv) formaður fjár-
hags- og viðskiptanefndar efri deild-
ar sagði að fullt samkomulag hefði
verið í nefndinni um að málið yrði
á dagskrá í þessari viku, ekki ætti
að vera regla að menn gætu trassað
að skila nefndaráliti. Halldóri
Blöndal komu orð Guðmundar á
óvart, honum ætti að vera kunnugt
að nefndarálit 2. minnihluta sem
hann mælti fyrir hefði tafist vegna
þess að beðið hefði verið um ákveðn-
ar upplýsingar í fjármálaráðuneyt-
inu. Þær hefði hann fyrst fengið um
morguninn — að hiuta til. Nefndará-
litinu hefði verið skilað inn laust
fyrir kl. 13. Auk þessa vænti Halld-
ór þess að fá í hendur á næstu mínút-
um umbeðnar viðbótarupplýsingar.
Þingmenn ræddu áfram nokkra
stund um afgreiðslu þessa máls,
Þorvaldur Garðar Krisljánsson
benti á að nefndarálit Halldórs væri
um 20 blaðsíður og hvorki honum
né öðrum þingmönnum hefði gefíst
tóm til að kynna sér það.
Þjóðarsátt og réttaröryggi
Guðmundur Ágústsson (B-Rv)
hafði framsögu fyrir áliti meirihluta
fjárhags- og viðskiptanefndar.
Ræðumaður mælti með að frum-
varpið yrði samþykkt. í máli hans
kom m.a. fram að hefði 4,5% launa-
hækkun til félagsmanna BHMR
umfram aðra launþega komið til
framkvæmda hefðu forsendur þjóð-
arsáttarinnar verið brostnar og
víxlhækkanir kaupgjalds og verðlags
verið fyrirsjáanlegar.
Guðmundur fór nokkrum orðum
um forsögu þessa máls, m.a. kom
fram' að kjarasamanburðarnefnd
hefði ekki getað skilað lokaáliti fyrir
1. júlí 1990 eins og kjarasamningur-
inn við BHMR hefði gert ráð fyrir.
Guðrún J. Halldórsdóttir
(SK-Rv) gerði grein fyrir áliti 1.
minnihluta. Hún rakti einnig nokkuð
forsögu þessa máls, m.a. þótti henni
vafasamt að einhverjir „þjóðarsátta-
raðilar" gætu fellt kjarasamninga
annarra úr gildi. Einnig þótti 1.
minnihluta það hæpið fyrir ábyrga
aðila að byggja ákvarðanir sínar svo
mjög á munnlegri ráðgjöf í svo við-
kvæmu og vafasömu máli. En sýnu
verst þótti Guðrúnu sú „óhæfa“ að
skjóta máli til úrskurðar dómstóls
en að honum fengnum væru undir-
stöður úrskurðarins afmáðar með
bráðabirgðalögum. Slíkt stefndi
réttaröryggi í hættu.
Halldór Blöndal (S-Ne) mælti
fyrir áliti 2. minnihluta. Forsaga
málsins var enn frekar rakin, Hall-
dóri þótti sýnt að fjármálaráðherra
og forsætisráðherra bæru mikla
ábyrgð í þessu máli. Þeir hefðu gert
kjarasamninginn við BMHR. Ræðu-
maður vitnaði til ýmissa varnaðar-
orða sem þá voru látin falla, hann
rakti einnig yfirlýsingar fjármála-
ráðherra.
Halldór minntist m.a. á þann sam-
anburð sem var samið um í samingn-
um við BHMR á kjörum háskóla-
menntaðra starfsmanna í þjónustu
ríkis við kjör sem tíðkuðust á al-
mennum vinnumarkaði. Hér væri
um mjög flókið mál að ræða en
Halldór Blöndal upplýsti að fulltrúar
fjármálaráðherra hefðu komið á
fund fjárhags- og viðskiptanefndar.
Aðstoðarmaður íjármálaráðherra
hefði sagt að samið hefði verið við
Gallup á íslandi um að afla upplýs-
inga um launakjör háskólamennt-
aðra manna á almennum vinnu-
markaði og í opinberri þjónustu.
Launamunur hefði ekki verið stað-
reyndur enn. Formaður BHMR hefði
hins vegar upplýst í símtali við sig
að þær upplýsingar sem lægju fyrir
hjá Gallup á íslandi staðfestu hið
gagnstæða; um verulegan launamun
væri að ræða. Einnig hefðu Ólafur
Örn Haraldsson ogTómas B. Björns-
son frá Gallup á íslandi upplýst á
fundi með nefndinni að niðurstöðum
hefði í grófum dráttum verið skilað
fyrir 1. júlí, sem hefðu gefið ótvíræð-
ar vísbendingar um launakjör há-
skólamenntaðra manna. Verkið væri
yfirgripsmikið og fyrirtækið hefði
átt góða samvinnu við báða málsað-
ila. Þeir hefðu óskað eftir því að
skýrsla Gallups yrði ekki birt.
Gagnasöfnun hefði lokið í júní en
úrvinnsla héldi enn áfram.
Halldór Blöndal taldi ekki fullt
samræmi milli orða og verka hjá
ríkisstjórninni, sér í lagi hjá forsætis-
ráðherra og fjármálaráðherra. í því
sambandi nefndi hann kjarasamn-
inga sem gerðir voru við flugumferð-
arstjóra sem væru ætlaðar umtals-
verðar launahækkanir. Framsögu-
maður 2. minnihluta sagði að lokum
að af siðferðislegum og pólitískum
ástæðum væri sjálfgert að greiða
atkvæði gegn frumvarpinu. Ekki
mætti rugla bráðabirgðalögunum
saman við þjóðarsáttina en framhald
hennar væri undir því komið að ríkis-
stjórn Steingríms Hermannssonar
væri velt úr sessi.
Eyjólfur Konráð Jónsson (S-Rv)
er 3. minnihluti ijárhags- og við-
skiptanefndar. Hann tók þá afstöðu
að taka ekki þátt í afgreiðslu máls-
ins. Hann sagði m.a. að ríkisstjórn-
inni hefði tekist með harðfylgi að
þröngva málinu í gegnum neðri
deild. Nú þegar væru aðstæður
þannig að þetta mál væri rekið af
mikilli hörku fyrir dómstólum og
óðum liði að kosningum og algjör
óvissa væri um framtíðina væri eðli-
legt að ríkisstjórnin bæri ein ábyrgð
á gjörðum sínum. Það kæmi svo í
hlut nýrrar stjórnar að ráða fram
úr þeim margháttaða vanda sem
hrannast hefur upp á ofstjórnar- og
óstjórnarárum ríkisstjórnar
Steingríms Hermannssonar.
Steingrímur Hermannsson for-
sætisráðherra taldi rétt að svara
nokkrum spurningum ög marghátt-
aðri gagnrýni sem fram hefði kom-
ið. Forsætisráðherra vildi leiðrétta
þá missögn að hann hefði gert ein-
hvers konar samkomulag við form-
ann Vinnuveitendasambands íslands
um að ekki kæmi til launahækkana
til félaga í BHMR. Hann hefði lýst
þeirri skoðun að þetta myndi ekki
leiða til víxlhækkanna vegna
ákvæða fyrstu greinar. Formaðurinn
hefði kosið að kalla það handsal.
Menn gætu kallað það hvað sem
væri.
Forsætisráðherra sagði einnig að
ef það væri munur á kjörum háskóla-
menntaðra starfsmanna í þjónustu
ríkis og þeirra sem unnu á fijálsum
markaði, þá ætti að leiðrétta hann.
Hann hefði lagt til að sú leiðrétting
hefðist eftir að þjóðarsátt lyki. Þá
lægi þessi samanburður fyrir svo
menn gætu skoðað hann og sann-
færst um að hann væri rétt unninn.
Forsætisráðherra sagði að samning-
ur við flugumferðarstjóra hefði verið
gerður við sérstakar aðstæður. Þess
hefði beinlínis verið krafist af alþjóð-
legum flugöryggisyfirvöldum að
vinnualdur flugumferðarstjóra yrði
styttur. Forsætisráðherra benti einn-
ig á að framkvæmd ákvæða þessa
samnings hefði verið frestað til að
varna því að einhver vandræði og
deilur hlytust af.
Forsætisráðherra þakkaði að lok-
um fyrir að efri deild hefði fallist á
að koma þessu máli fljótt í gegn,
þvi mikilvægt væri að Alþingi af-
greiddi bráðabirgðalög svo fljótt sem
frekast mætti verða.
Halldór Blöndal taldi sýnt að
gefin hefðu verið fyrirheit um að
laun flugumferðarstjóra hækkuðu
um 4,5% umfram almenna vinnu-
markaðinn. Halldór krafði íjármál-
ráðherra svara og gagnrýndi hann
einnig fyrir óstundvísi. Umræðum
lauk með nokkrum orðaskylmingum
þeirra í millum, m.a. um þingsköp.
Atkvæði voru greidd um frum-
varpið með nafnakalli. 4 þingmenn
voru Ijarstaddir. 4 þingmenn voru
andvígir frumvarpinu, 10 samþykk-
ir. Eyjólfur Konráð Jónsson (S-Rv),
Þorvaldur Garðar Kristjánsson
(S-Vf) og Guðmundur H. Garðarsson
(S-Rv) greiddu ekki atkvæði. Sam-
þykkt var að vísa málinu til 3. um-
ræðu með 13 samhljóða atkvæðum.
Jón Helgason deildarforseti sleit
fundi en boðaði samstundis til nýs
fundar.
Aukafundur
Samþykkt voru afbrigði frá þing-
sköpum svo taka mætti frumvarpið
til 3. umræðu. Umræðan varð stutt.
Halldór Blöndal vildi fá svör frá
fjármálaráðherra en hann hafði yfir-
gefið þinghúsið. Halldór hafnaði þó
tilboði þingforseta um að fresta
umræðu þangað til tekist hefði að
ná í íjármálaráðherrann, Halldór
taldi það viðeigandi endi á þessu
máli að ráðherrar svöruðu ekki
spurningum um lykilatriði og hlyp-
ust á brott.
Frumvarpið var þessu næst sam-
þykkt sem lög frá Alþingi með 10
atkvæðum gegn þremur. 3 greiddu
ekki atkvæði.
Breytt frumvarp um sjóðshappdrætti
ÓLI Þ. Guðbjartsson dómsmálaráðherra mælti á 44. fundi efri deildar
á nýjan leik fyrir frumvarpi um sjóðshappdrætti til stuðnings og flug-
björgunarmálúm og skák. Dómsmálaráðherra leggur til umtalsverðar
breytingar. Eyjólfur Konráð Jónsson (S-Rv) ætlar að skoða málið vand-
lega og með velvild.
Frumvarpið var fyrst til umræðu
19. síðasta mánaðar en umræðum
var þá frestað að kröfu Eyjólfs Konr-
áðs Jónssonar (S-Rv). Þingmaðurinn
andmælti frumvarpinu, bæði vegna
flýtis í jólaönnum og ennfremur taldi
hann að verið væri að létta byrðum
af ríkissjóði með dulbúnum hætti.
Frumvarpið um sjóðshappdrætti
gerir m.a. ráð fyrir því að efna til
happdrættis þar sem þátttakendur
greiða ákveðna ijárhæð eða marg-
feldi þeirrar ijárhæðar í sérstakan
sjóð sem safnað er í um tiltekinn
tíma. Vinningar verða svo dregnir
út með tilviljunarkenndum hætti.
Ákveðið hlutfall, t.d. 50% þess fjár
sem inn kæmi, færi til greiðslu vinn-
inga sem yrðu í formi ríkisskulda-
bréfa.
Þegar frumvarpið var lagt fram
var ráð fyrir því gert, að 40% ágóð-
ans rynnu til Landssambands flug-
björgunarsveita og Skáksambands
íslands að jöfnu, en 60% skyldi
leggja í sérstakan þyrlu- og björgun-
arsjóð sem nota skyldi til kaupa á
björgunarþyrlu og/eða öðrum björg-
unartækjum fyrir Landhelgisgæslu
Islands.
í sínu upphaflega formi olli frum-
varpið verulegum óróa ýmissa sem
láta sig björgunarmál varða, m.a.
kom fram að ekki hefði verið haft
samráð við Slysavarnafélag íslands
og fleiri aðila.
Óli Þ. Guðbjartsson dómsmála-
ráðherra greindi frá því i síðari fram-
söguræðu sinni, að tíminn undan-
farnar vikur hefði verið nýttur til
viðræðna sem nú hefðu skilað þeim
árangri að samkomulag hefði tekist
með Landssambandi flugbjörgunar-
sveita, Slysavarnafélagi Islands,
Landssambandi hjálparsveita skáta,
Rauða krossi íslands og Skáksam-
bandi Islands um rekstur happdrætt-
is af þessu tagi.
Ráðherra gerði síðan grein fyrir
þeim breytingum sem hann leggur
til að gerðar verði. Nafn frumvarps-
ins breytist til samræmis við efnis-
breytingar í „frumvarp til laga um
sjóðshappdrætti til stuðnings björg-
unarmálum og skák“. Lagt er til að
tekið verði upp leyfisgjald af happ-
drættinu þannig að 20% af nettó-árs-
hagnaði renni til starfsemi Rann-
sóknaráðs ríkisins. Lagt er til að
37,5% af ágóða happdrættisins renni
til björgunarsamtakanna og 12,5%
til Skáksambands íslands. Það sem
eftir er, 50%, renni í þyrlu- og björg-
unarsjóðinn. Björgunarsamtökunum
er í sjálfsvald sett hvernig þeirra
hluti skiptist milli hinna einstöku
samtaka.
Eyjólfur Konráð Jónsson (S-Rv)
taldi enn sem fyrr að ráðherrann
væri að reyna að ná í peninga til
nytjaþarfa með óeðlilegum hætti.
Og hvað varðaði slysavarnir væri
það fyrst og síðast Landhelgisgæsl-
an og Slysavarnafélagið sem ætti
að styrkja. Allt þetta mál þyrfti að
skoða mjög rækilega. Frumvarpið
væri meingallað, líka í þessari út-
gáfu. En málið yrði skoðað af vel-
vild í allsheijarnefnd þar sem hann
ætti sæti.
Að tillögu dómsmálaráðherra var
samþykkt með 12 samhljóða at-
kvæðum að vísa málinu til allsheijar-
nefndar.