Morgunblaðið - 20.02.1991, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 20. FEBRÚAR 1991
Flug-vél hefur samband við heimskautafara á
norðurpólnum.
Bjargað yfir íssprungu á norðurpólnum.
Hátíð bama frá norð-
lægnm löndum í Síberíu
„Brýr“ teygja sig yfir heimskautið milli landa, þegar harðsnúnir
heimskautafarar eru búnir að fara á skíðum eða á hundasleðum
yfir rekís, yfir opnar vakir - kannski í 50 stiga gaddi inni í
eilífri heimskautanótt. „Við þurfum fleiri brýr - til að brúa bil
tortryggni og vanþekkingar á milli norðlægra þjóða,“ segir
Dmitry. „Þess vegna bjóðum við „foreldrum morgundagsins"
börnum norðlægu landanna i ævintýraferð um norðurslóðir Sov-
étríkjanna.“
Dmitry Shparo með merki hátíðar heimskautabarna.
Heimskautaleiðangrar og
„perestroika“
Sovéski heim-
skautafarinn
Dmitry Shparo
ræðir um ævin-
týraferð æsku-
fólks til Síberíu
í mars nk.
Tilefni hátíðar
heimskautabarnanna
Hann er dökkhærður, hár og
vel á sig kominn, sovéski heim-
skautafarinn, enda hertur af úti-
veru á heimskautaslóðum. Dmitry
Shparo er formaður Ævintýra-
klúbbs sem stendur fyrir sérstæð-
um ferðum um norðurslóðir Sov-
étríkjanna. Hann kom til íslands
til að kynna hátíð heimskauta-
barna sem verður haldin 17-31.
mars nk. Um 300 böm á aldrinum
12-16 ára munu sækja hátíðina,
- um 10 börn, ásamt 2-3 fullorðn-
um frá _ hverju landi: Alaska,
Kanada, íslandi, Grænlandi, Dan-
mörku, Noregi, Svíþjóð, Finnlandi
og Sovétríkjunum.
„Þetta er í fyrsta skipti sem
böm frá heimskautalöndunum fá
tækifæri til að kynnast og sjá
hvort annað,“ segir Dmitry.
„Börn hafa gaman af að „tala
saman“ þó að þau tali ekki sama
tungumál. Og það er svo geysi-
mikilvægt að þau láti sér annt
um örlög heimskautasvæðisins -
standi saman um að varðveita og
vernda það.
Tvennskonar vandi ógnar
heimskautalöndunum; vistfræði-
leg mengun og vopnamagnið á
svæðinu. Við þurfum að losna við
þá tortryggni sem mengar út frá
sér og hleður upp vopnamúrum á
milli þjóða. Það væri gagnslaust
þó að ísland og Grænland tækju
sig saman, eða kannski Sovétrík-
in og Kanada - þetta hefst að-
eins með samstöðu allra heim-
skautaþjóðanna! Þess vegna er
hátíðin. Þess vegna biðjum við
alla þjóðarleiðtoga að senda
kveðjur á hátíðina og koma með
hugmyndir til úrlausnar. Ég er
búinn að tala við Steingrím Her-
mannsson og Svavar Gestsson,
sem báðir eru mjög jákvæðir og
forsætisráðherra ykkar ætlar að
senda kveðjur.
„Gúlagið“ opið safn
Sautjánda mars hittast hóparn-
ir í Moskvu, skoða Kreml, fara í
leikhús og sjá rússneska sirkus-
inn. En hátíðin verður í tveimur
Síberíubæjum, vestan og austan
Úralfjalla, Evrópu- og Asíumeg-
in. Það tekur l'/2 dag að fara
með lest til Vorkuta, sem er 3-400
þúsund manna námabær vestur
af Úralfjöllum. Þar eru dýpstu
kolanámur í Evrópu og „gúlagið"
(áður stærstu fangabúðir í Sov-
étríkjunum) er nú opið safn fyrir
alla. Fólk í norðurhlutanum er
mjög gestrisið. Krakkarnir verða
í heimagistingu, tveir á hveija
fjölskyldu. Vorkuda er ríkur bær
og íbúar almennt efnaðri en
Moskvubúar svo vel verður séð
fyrir þörfum barnanna.
í lestarferð yfir Úralfjöll er
staðnæmst við skil heimsálfanna
og við hátíðlega athöfn fá allir
áritað skjal til að minna á þetta
sögulega ferðalag. Náttúrufegurð
er einstök þarna; eins gott að
vera með góðar ljósmyndavélar!
Á skíðum, hunda- og
hreindýrasleðum
í Salekhard er dvalið hjá fjöl-
skyldum í 6 daga. Borgin er höf-
uðborg í stóru Asíufylki og íbúar
eru mjög líkir eskimóum. Þátttak-
endur ferðast á skíðum, hunda-
og hreindýrasleðum eða á hest-
baki um Yamal-skagann til að
heimsækja nents-, khanty- og
mansl-þjóðflokkana. Þjóðdansa-
hópar og listamenn munu kynna
þjóðlega list; krakkarnir keppa í
staðarleikjum og íþróttum; fara á
gönguskíðum yfír frosna Ob-ána.
Vandi heimskautasvæðisins verð-
ur kynntur á skólaráðstefnu þar
sem börnin eru virkir þátttakend-
ur. Diskótek og grímuball eru á
dagskrá áður en farið er frá Sal-
ekhard.
Framlög vel þegin
Ég er viss um að barnahátíðin
mun skapa nánari' tengsl milli
heimskautalandanna. Undirbún-
ingur hefur staðið lengi og for-
seti Sovétríkjanna Mikhaíl Gor-
batsjov lagði blessun sína yfir
hugmyndina strax í ágúst 1989
og mun senda kveðjur. Ég vonast
eftir góðri þátttöku. Nafnalisti er
kominn frá Alaska, Japan, Finn-
landi, Noregi, Kanada og Minne-
sota og klúbbar í Danmörku og
Svíþjóð eru að undirbúa þátttöku.
Reynt er að halda þátttökugjaldi
í lágmarki, sem er um 28.000 kr.
En vandinn er að fá niðurgreidd-
an ferðakostnað til Moskvu til að
ferðin verði ekki of dýr. Því eru
framlög til hátíðarinnar frá stofn-
unum og fyrirtækjum vel þegin.
Veðurfar, fatnaður, öryggi
Á þessum árstíma er um 20
stiga frost, en sólríkt og miklar
stillur. Auðvitað þarf að útbúa
sig vel fyrir útiveru á svo norð-
lægum slóðum. Við getum útveg-
að „valenki" (einskonar lappa-
skinnskó) sem halda mjög vel
hita; líka „shapka" (lappahúfu)
fyrir íslensku þátttakendurna.
„Þú spyrð um öryggi," segir
Dmitry og hlær við. „Hvergi er
öruggara ef miðað er við hættu-
ástand vegna Persaflóastríðsins.
Þingkosningar eru hjá okkur 17.
mars, en hinar 280 milljónir íbúa
í Sovétríkjunum skipta sér lítið
af stjórnmálum. Stærsta vanda-
mál sovéskrar fjölskyldu er að
ná sér í fæði og klæði. Öryggis
verður vandlega gætt. Lestarnar
verða í lögreglufyigd eins og allt-
af þegar um hópferðir er að
ræða.“
- Það er sagt að þú og félag-
ar þínir hafi varðað veginn í átt
til „perestroiku" með heim-
skautaleiðöngrunum. „Sjáðu til,“
segir Dmitry. „Margir ferðast í
skemmtiferðaskipum og margir
ganga á Everest - en ekki íbúar
Sovétríkjanna. Það var stór al-
þjóðlegur sigur, þegar okkur
tókst að vinna á sovéska skrif-
stofubákninu og við félagarnir
fengum loks Ieyfi 1979 til að
ganga á skíðum frá Sovétríkjun-
um á norðurpólinn. Við vorum
búnir að biðja um leyfi í sex ár
og þetta var á kyrrstöðuárum
Brezhnevs. Núna eru slík leyfí
auðfengin sem betur fer.
- Það var stór stund þegar
við, 7 sovéskir félagar, stóðum á
norðurpólnum 31. maí 1979.
-Auðvitað var þetta hættuför. Að
fara á skíðum yfir rekís og opnar
vakir. Við vorum með litla
gúmmíbáta í vasanum sem við
drógum hvorn annan í. Og ef við
duttum í opna vök, þá var ekki
hægt að skipta um nema peysu
og sokka. Þyngdin leyfði ekki
aukafatnað. Tjald var sett upp í
snatri. Sá blauti fékk heita mjólk
og reynt var að þurrka föt hans
yfir litlum prímus. Einn félagi
minn missti tá vegna kals.
í heimskautanótt milli
rekís-stöðva
Sjö árum seinna fengum við
leyfi til næsta leiðangurs frá
Kanadastjórn, sem var heldur
ekki auðfengið. Frá 29. janúar
til 8. mars 1986 gengum við í
700 km þvert yfir heimskautið
milli tveggja rekís-stöðva. Frostið
var a.m.k. 50 gráður og heim-
skautanóttin var ríkjandi. í 2 vik-
ur lentum við í mjög slæmu veðri
og myrkvun, hvorki var tunglsljós
né stjörnuskin! Þá komu fjarskipt-
astöðvarnar á rekísnum sér vel.
Rekís-stöðvarnar eru misjafnlega
langlífar. Ef þær ganga í hringi
á pólnum geta þær enst í mörg
ár. En ef þær taka stefnu á milli
Grænlands og íslands, endast
þær í um tvö ár.
Heimskautabrýr
Tveimur árum síðar var ég
fyrirliði fyrir hóp Kanada- og
Sovétmanna, sem fór á skíðum
þvert yfir norðurskautið frá Arkt-
itséský-höfða á norðurströnd
Sovétríkjanna til Ward Hunt eyjar
nyrst í Kanada. Með þessari
fyrstu skíðaferð yfir íshafið var
„Heimskautabrúin" lögð. Og þeg-
ar sovésk-amerískur leiðangur fór
á skíðum og hundasleðum eftir
Chukotka, yfír Bering-sund til
Alaska, og endurnýjaði með því
vináttutengsl íbúa sitt hvoru
megin við sundið, varð „Bering-
brúin“ til.
Ævintýraklúbbur
heimskautafaranna
í kjölfar heimskautaleiðangr-
anna var Ævintýraklúbburinn
stofnaður, sem er hluti af „Sputn-
ik“, alþjóðlegri ferðaskrifstofu
unga fólksins. „Við sem þekkjum
best heimskautasvæðið viljum
leiðbeina ferðamönnum í einstæð-
um ævintýraferðum um þennan
lítt þekkta heimshluta,“ segir
Dmitry. „Hátíð heimskautabarna
er liður í því.
í sumar stöndum við fyrir 1000
km maraþonhlaupi í hjólastólum
frá Moskvu til Kíev. Það er hræði-
legt hvað fatlað fólk í Sovét-
ríkjunum hefur lítil réttindi og
er bundið við heimili sín. Hátíð
fatlaðra í Kíev gefur fötluðum
tækifæri til að sýna getu sína.
Ævintýraklúbburinn rekur líka
skóla fyrir börn í Moskvu, sem
kennir á tölvur og ijarskipti um
gervitungl. Einnig er mikið lagt
upp úr landafræði- og umhverfis-
kennslu.
Við í Ævintýraklúbbnum erum
allir útvarps-áhugamenn, en út-
varpsfjarskipti eru geysilega mik-
ilvæg fyrir alla starfsemi okkar.
Aðalmaður klúbbsins er Leonid
Labutin, sem er sérfræðingur í
nútíma útvarpsfjarskiptum og
heimsþekktur meðal útvarps-
áhugamanna. Segja má að út-
varpsáhugamenn um allan heim
séu ein samhent fjölskylda. -
Fyrsti maðurinn sem hringdi ■ til
mín, þegar ég kom til íslands var
vinur Labutins og hafði frétt af
ferðalagi mínu í fjarskiptasam-
bandi við Labutin!
Skandinavíubrú eða
íslandsbrú?
- Segðu íslendingum að
Dmitry langi til að byggja nýja
heimskautabrú, milli Islands,
Grænlands og Sovétríkjanna. Ég
sé samt ekki hvernig það er hægt;
hafís og hafstraumar þarna eru
svo erfiðir, en kannski með því
að nota lítil skip. Og þá er nauð-
synlegt að eiga góða samstarfs-
menn. Við erum búin að láta
stjórnmálamennina tala of lengi.
- Hvernig væri að láta okkur,
fólkið í landinu fara að hafa orðið?
Fjarskiptanúmer Dmitry Sh-
paro er: ÚA3AJH. Heimilisfang:
Adventure Club 15, Kosygin stre-
et, Moscow, 117946, USSR. Fax-
númer: 938 20 56.
O.Sv.B.