Morgunblaðið - 24.02.1991, Blaðsíða 12

MQRGUNBLAHIÐ J3UNNUPAGUR 24..FBBRÚAR 1991,
1<2;
BJENDIIR TAKIABYRGÐ...
stýit tneð því að ríkið greiði bændum
niðurgreiðslumar beint. Greiðslurn-
ar verði miðaðar við sölu á innan-
landsmarkaði. Þessi nýi réttur
bænda nefnist greiðslumark og er
mældur í kjötmagni. Miðað er við
að bændur fái tnánaðarlega tékka
frá ríkinu síðari hluta vetrar og fram
á haust, þannig að þeir verði búnir
að fá helming afurðaverðsins með
þessum hætti fljótlega eftir slát-
urtíð. Framlagið greiðist óskert þótt
framleiðslan sveiflist allt að 20%
undir eða 10% yfir greiðslumarkið.
Verði heildarframleiðsla umfram
sölu kemur mismunurinn til lækkun-
ar á greiðslumarki allra framleið-
enda og yrði ábyrgðin á sölu kinda-
kjötsins þar með flutt úr stjórnarráð-
inu til bænda. Bændum og afurða-
stöðvum þeirra verður frjálst að
framleiða að viid til útflutnings á
eigin ábyrgð, telji þeir það hag-
kvæmt. Ekki er gert ráð fyrir öðrum
útflutningi eftir 1. september 1992.
Gert er ráð fyrir að bændum verði
fijálst að eiga viðskipti með greiðslu-
mark enda er það einn mikilvægasti
þátturinn í hagræðingu innan grein-
arinnar.
20% verðlækkun
Breytingar á verðlagningarkerfi
búvara var viðkvæmasta málið í sjö-
mannanefndinni, samkvæmt heim-
ildum Morgunblaðsins. Niðurstaðan
varð sú að nefndin leggur til að
núverandi verðlagningarkerfi verði
viðhaldið næstu tvö ár, nema hvað
horfið verði frá ákvæðum um sjálf-
virkan framreikning búvöruverðsins,
en verði síðar endurskoðað. Opinber
verðlagsnefnd, svokölluð sexmanna-
nefnd, mun því enn um sinn ákveða
hvað afurðastöðvar mega greiða
bændum fyrir kjötinnleggið. Telur
sjömannanefndin að dilkakjöt þurfi
að lækka um að minnsta kosti 20%
á næstu 5-6 árum til að halda sam-
keppnisstöðu sinni. Miðað er við að
verðið lækki um 2% í haust og 4%
haustið 1992. Eftir það verði verð-
lagningarkerfið tekið til endurskoð-
unar og meðal annars kannaðir kost-
ir umboðsviðskipta sem komi í stað
núverandi kaupa afurðastöðvanna á
kjöti gegn „staðgreiðslu". Jafnframt
verði leitast við að lækka verð að-
fanga og stefnt að 4% raunlækkun
á verði sauðíjárafurða á hverju ári
út tímabilið. I nefndarálitinu er ekki
farið nánar út í það hvernig á að
ná þessari hagræðingu, án þess að
það lækki laun bænda, nema hvað
áður hefur verið bent á möguleika
til hagræðingar með tilfærslu innan
greinarinnar, það er fækkun bænda
og fjölgun fjár hjá snjallari sauðíjár-
bændunum sem hafa ónýtta aðstöðu.
Vitað er að einhver hlutfallslegur
spamaður verður við lækkun kinda-
kjötsverðs og vaxtakostnaður spar-
ast hjá bændum og afurðastöðvun
við beinar greiðslur ríkisins á afurða-
verði bænda.
Boðnar 6,6 milljónir fyrir að
hætta framleiðslu
Sjömannanefnd vill að tíminn frá
1. maí nk. og fram á haust 1992
verði notaður til að aðlaga sauðíjár-
framleiðsluna að nýja sex ára ramm-
anum og þar með að innlenda mark-
aðnum. Þeir peningar sem farið hafa
til útflutningsbóta verði í nokkur ár
notaðir til að auðvelda samdráttinn,
til að kaupa framleiðslurétt sem
svarar allt að 3.700 tonnum af kind-
akjöti, en það er sá munur sem er
á samanlögðum fullvirðisrétti bænda
(SJÁ BLS14)
Núverandi form niðurgreiðslna
Skattgreiðendur... greiða skatt
til ríkissjóðs...
og neytendur..
sem greiða
heildsöluverð til
greiða smá- afurðastöðva...
salanum vöruna...
... og loks
bóndinn
fær sitt
Breytt form niðurgreiðslna
Skattgreiðendur... 9reiða skatt
til ríkissjóðs... Niðurgreiðslur
fara beint
til bænda
sem greiða
. greiða smá- heildsöluverð til
og neytendur.. 53^^ vöruna... afurðastöðva...
■ • og
bóndinn
færsitt
Jón Baldvin Hannibalsson
formaður Alþýóuflokksins
Viðiirkeniiiiio á aú oilúanúi laaú-
búaaúaistetiia hafi mistekist
„ÞAÐ merkilegasta við þessa áfangaskýrslu um sauðfjárbúskap-
inn er að þar er viðurkennt undanbragðalaust að gildandi landbún-
aðarstefna hafi gersamlega mistekist. Það ætti að vera höfundum
og málsvarnarmönnum þessarar Iandbúnaðarstefnu umhugsunar-
efni, að frá 1986 til þessa árs hefur ríkissjóður greitt af hálfu
skattgreiðenda milli 18 og 20 milljarða króna, sem samkvæmt
skýrsluhöfundum hefur engum árangri skilað. Þetta hlýtur að
vekja ákveðna tortryggni gagnvart trúverðugleika fyrirliggjandi
tillagna, því að markmiðsset ningin og kerfið er eftir sem áður
mjög keimlíkt. Þessar tillögur eru ekki róttækar eins og höfund-
ar þeirra segja, vegna þess að þær byggja áfram á hugmyndinnu
um verð- og söluábyrgð ríkisins. Þær eru í raun og veru uppálöpp-
un á óbreyttu kerfi,“ sagði Jón Baldvin Hannibalsson, formaður
Alþýðuflokksins.
Jón Baldvin sagði að of snemmt
væri að taka afstöðu til til-
lagna sjömannanefndar
vegna þess að
þær fjölluðu að-
eins um hluta af
vanda sauðfjár-
búskaparíns.
„Hér er ekkert
fjaliað um einok-
unarkerfi afurð-
astöðva og dreif-
ingarkerfis, sem
óhjákvæmilega
verður að .taka
með inn í dæmið ef menn ætla
að gera sér vonir um verðlækkun
tii neytenda. Hér er ekkert fjaliað
um kjúklinga, svínaframleiðslu,
egg eða grænmeti, og hér er ekki
fjallað um mjólkurframleiðslu.
Þetta nefni ég til þess að menn
átti sig að því að hér er fjarri því
að kominn sé grundvöllur að nýj-
um búvörusamningi. Hér er held-
ur ekkert fjallað um þau vanda-
mál sem stafa af ofbeit og lan-
deyðingu. Þá er einn megingallinn
á þessum tillögum sá að þær gera
ráð fyrir verulegri fækkun bænda,
án þess að gera grein fyrir því
hvernig eigi að aðstoða þá bænd-
ur, sem hætta búskap til þess að
koma sér fyrir í nýjum störfum í
þjóðfélaginu, þannig að þeir gangi
ekki frá eignum sínum og ævi-
starfi slyppir og snauðir."
Jón Baldvin sagði að í áfanga-
skýrslu sjömannanefndar væri
iýst hugmyndum sem sumar
hverjar væru jákvæðar, og þar
væri einkum um að ræða tillögur
um að auka hagræðingu í kjöt-
framleiðslunni sjálfri með því að
gera framleiðsluréttinn framselj-
anlegan, og það að breyta niður-
greiðslum að hluta í beinar
greiðslur til bænda.
„Þessar hugmyndir eru báðar
sóttar í tillögur okka'r jafnaðar-
manna á undanförnum árum, og
þær eru góðar og gildar svo langt
sem þær ná, en þær duga hins
vegar ekki til. í fyrsta lagi miða
þessar tillögur við það að auka
útgjöld ríkisins í byijun um rúm-
lega þijá milljarða, og höfundar
gefa sér þá forsendu að skatt-
greiðendur verði að standa undir
óbreyttu útgjaldastigi út samn-
ingstímabilið. Vonin um árangur
er svo bundin við seinustu ár tíma-
bilsinS, 1996 og 1997. Það dugar
ekki þegar menn hafa í huga
gagnslausan fjáraustur fyrra
tímabils.
Vonin um verðlækkun til neyt-
enda á að byggjast á annars veg-
ar hagræðingu í búskapnum eftir
fyrstu tvö árin, en hins vegar fyr-
irmælum um lækkun búvöru-
verðs, sem ákveðnar prósentur á
ári hveiju. Hér er einungis verið
að fjalla um verð til bænda, sem
er gróflega innan við þriðjungur
af verðinu til neytenda. Þetta skil-
ar ekki 20% verðlækkun til neyt-
enda nema jafnframt fylgi sam-
keppni vinnslustöðva, sem neyðir
þær til hagræðingar og verðlækk-
unar, en það getum við ekki gert
nema með því að standa við
GATT-tilboð okkar um takmark-
aðan innflutning á unnum mat-
vörum til þess að skapa sam-
keppni. Þeirri hugmynd hefur al-
gerlega verið varpað fyrir róða,
og það er strax megingalli á þess-
um tillögum. Takmarkaður inn-
flutningur er ekki ijandskapur við
bændur. Við myndum tolla hann
nokkuð hátt í byijun, en lækka
þá tolla síðan þegar fram í sækir,
og afla þannig fjár til að standa
undir búháttabreytingum. Þeirri
r
Olafur Ragnar Grímsson
formaður Alþýðubandalagsins
Sagnlew gmávöllur að saaia-
iagaai aia aýlaa búvörasaiaaiag
„AUÐVITAÐ er ekki hægt að ganga frá búvörusamningi
_nákvæmlega á þessum nótum, en umræðan og samningarnir
um búvörusamninginn eiga að taka mið af kjarnanum í þess-
um tillögum sjömannanefndar. Það þarf að útfæra tillögurn-
ar með ákveðnum hætti og kannski að einhverju leyti öðru-
vísi en gert er ráð fyrir í þessu áliti. Álitið sjálft er ekki nýr
búvörusamningur, en það er hins vegar gagnlegur grundvöll-
ur að samningum um nýjan búvörusamning og þeirri samfé-
lagssátt sem þarf að verða um slíkan búvörusamning,“ sagði
Ólafur Ragnar Grímsson, formaður Alþýðubandalagsins.
Olafur Ragnar sagðist telja
tillögur sjömannanefnd-
ar athyglisverðar
og að í þeim væri fólgin mjög
alvarleg og
heiðarleg til-
raun til þess áð
takast á við
vandamál sauð-
ijárræktarinn-
ar. Hann sagði
það vera mjög
mikilvægt að
forystumenh
samtaka launa-
fólks, bænda og
atvinnulífs hefðu skilað sameig-
inlegum tillögum, og hann telsi
það mikinn feng fyrir bændur
að forystumenn launafólks sérs-
taklega og einnig atvinnulífsins
skyldu vilja ganga í lið með
bændum og stjómvöldum að taka
á þessu vandamáli. Þá teldi hann
það einnig mikinn pólitískan
ávinning fyrir landbúnaðarráð-
herra að slík breiðfylking skyldi
hafa myndast á bak við jafn rót-
tækar tillögur um kerfisbreyt-
ingu eins og hér væra á ferðinni.
„Auðvitað fela þessar tillögur
í sér sársaukafullar aðgerðir.
Framkvæmd þeirra mun hafa í
för með sér afdrifaríkar breyt-
ingar fyrir stóran hóp einstakl-
inga í bændastétt og fyrir ýmis
byggðarlög. Kjarkurinn felst hins
vegar í því að horfast í augu við
þá erfiðleika. Ég veit að ýmsir í
bændastétt munu gagnrýna
landbúnaðarráðherra fyrir það
að vilja nálgast málið á grand-
velli þessarar tillögugerðar, en
ég tel landbúnaðarráðherra hins
vegar sýna mikla framsýni og
pólitískt þor að vilja ganga í verk-
ið með þeim hætti. Ég vona að
þeir forsvarsmenn bænda og ein-
stákir bændur, sem vilja gagn-
rýna hann eða aðra hart fyrir
það að taka það í mál að ræða
málin á grundvelli tillagna sjö-
mannanefndar, muni horfast í
augu við þá staðreynd að þetta
er erfítt vandamál, og það er
mikið fyrir það gefandi fyrir
bændur til lengdar að launafólk,
sem er 80-90% af íbúum suðvest-
urhornsins á landinu skuli vilja
ganga með í lausninni á þessum
vanda. Þar með er að minnsta
kosti verið að brúa þá gjá sem
þar hefur verið á milli, því fulltrú-
ar launafólks hafa í að minnsta
kosti 20 ár ekki starfað á þeim
stjómskipaða vettvangi landbún-
aðarmálanna, sem þeir áttu rétt
á að hafa fulltrúa. Þess vegna
er það afdrifaríkt fyrir bændur
að taka vel þeirri tillögugerð, sem
kemur fram sameiginlega frá
formanni Stéttarsambandsins^
formanni BSRB, formanni ASÍ
og fulltrúum atvinnulífsins,"
sagði Ólafur Ragnar.
Hann sagði að gallinn við síð-
asta búvörasamning hefði verið
sá að samtök atvinnulífs og iaun-
afólks hefðu ekki verið þar með
í ráðum, 0g samningurinn ekki
haft víðtækan þjóðfélagslegan
grundvöll. *
„Landbúnaðarráðherra hefur
hins vegar haldið þannig á mál-
um undanfarið að samningsgerð-
in um nýjan búvörasamning get-
ur haft víðtækan samfélagslegan
bakhjarl, og það er lykilatriði
málsins. Ef það tekst að ljúka
slíkri samningagerð á næstunn-
mi þá er það mín skoðun að það
eigi tvímælalaust að leggja það
fyrir þingið, en það á eftir ða
koma í ljós hvort sá áfangi næst.
Ég segj hins vegar, að þeir menn
sem vilja splundra þeirri víðtæku
þjóðfélagslegu samstöðu, sem
náðst hefur í þessu máli, þeir
bera mikla ábyrgð.“
hugmynd á að halda til haga.“
Hann sagði að eitt sem tillögu-
höfundar teldu kost væri að með
uppkaupum á offramleiðslu í upp-
hafi væri hægt að losna við út-
flutningsbætur, en það væri hins
vegar hálfsannleikur. „Ef þessi
markmið nást munum við að vísu
ekki þurfa að greiða útflutnings-
bætur, en sá hluti útflutnings-
bóta, sem rennur til Framleiðni-
sjóðs helst. Framleiðsnisjóður
landbúnaðarins er öfugmæli, og
minnir á nafn á jörð, sem stendur
á veðurbörðum rofahól innan um
gróðarlausa mela, og á að heita
Skógar, því að þessi sjóður hefur
gert allt sem hægt er að láta sér
detta í hug til þess að draga úr
framleiðni í hefðbundnum grein-
um og aukabúgreinum svo sem
minka- og refarækt. Gegnum
hann hefur verið mokað fé í hluti,
sem aldrei munu skila grænum
eyri til baka.“
Jón Baldvin sagði að hann teldi
það bæði löglaust siðlaust af þing-
meirihluta sem væri að skila af
sér, að ætla að binda hendur
tveggja næstu þinga með nýjum
búvörusamningi. Ut af fyrir sig
væri hann þó ekki að rengja rétt
Iandbúnaðarráðherra til þess að
standa að samningum við bænd-
ur, en sagði það hins vegar ekki
vera einkamál landbúnaðarráð-
herra þegar um væri að ræða
tugmilljóna útgjöld skattgreið-
enda tvö kjörtímabil fram í tím-
ann.
„Það varðar þjóðarhag, það
varðar verksvið annarra ráðherra,
og það er út í hött þegar gildandi
búvörusamningur gildir til hausts-
ins 1992 að núverandi þingmeiri-
hluti ætli sér slíkt vald. Hins veg-
ar er mjög gagnlegt að sem flest-
ar hugmyndir og tillögur liggi
fyrir og hafi verið ræddar, þannig
að ný ríkisstjórn geti með sem
minnstum fyrirvara tekið sínar
ákvarðanir í samræmi við þá
stefnu sem kjósendur gefa braut-
arfylgi í þessum kosningum. For-
sætisráðherra hefur tekið undir
það að það eigi ekki að gera bind-
andi búvörusamning nú í lok kjör-
tímabilsins, og um það getur ekki
tekist samkomulag innan þessar-
ar ríkisstjórnar þó að landbúnað-
arráðherra vilji. Hitt er annað mál
að til greina kemur að landbúnað-
arráðherra afli lagaheimilda á
þessu sumri, til dæmis fyrir kaup-
um á fullvirðisrétti í haust, því
það þarf aðdraganda. En lengra
á hann ekki að ganga," sagði Jón
Baldvin Hannibalsson.