Morgunblaðið - 26.02.1991, Page 30

30
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. FEBRÚAR 1991
Vegaáætlun fyrir
árin 1991-1994
TILLAGA til þingsályktunar um vegaáætlun fyrir 1991-1994 var lögð
fram á Alþingi í gær. Á þessum fjórum árum er ráðgert að veija 23
milljörðum og 740 milljónum samkvæmt áætluninni.
I athugasemdum með áætluninni
kemur m.a. fram að gert sé ráð fyr-
ir því að fjármagn til vegagerðar
samkvæmt áætluninni komi alfarið
frá mörkuðum tekjustofnum ef und-
t an sé skilið 350 milljóna króna fram-
lag úr ríkissjóð til framkvæmda við
'Vestfjarðagöng á árinu 1991. Mark-
aðir tekjustofnar eru bensíngjald,
þungaskattur annaðhvort eftir árs-
gjaldi eða eftir kílómetragjaldi. Á
árinu 1991 er gert ráð fyrir að veija
5540 milljónum eftir áætluninni en
á árinu 1994, 6280 milljónum.
Með vegaáætlunni er gefíð yfirlit
yfir skiptingu útgjalda. Þess má
geta að í yfirlitinu er liðurinn „stór-
verkefni" og eru ætlaðar til hans
alls 2975 milljónir á árabilinu. í at-
hugasemdum kemur fram að fjár-
veiting samkvæmt þessum lið skipt-
ist til fjármögnunar framkvæmda í
jarðgöngum, og til stórbrúa og fjarð-
arþverana. Við afgreiðslu gildandi
j vegaáætlunar var ákveðið að fjár-
veitingar til einstakra verkefna inn-
an þessa framkvæmdaflokks yrðu
utan þess kvóta sem hvert kjördæmi
fær úthlutað, enda stærð þessara
verkefna slík að þau yrðu vart leyst
með því móti. Þó var talið eðlilegt
að af kvótanum komi ákveðin fjár-
veiting á móti. Var við það miðað
að mótframlag þetta væri 20% fyrir
jarðgöng og 37,5% fyrir stórbrýr og
fjarðaþveranir. Lagt er til að þessum
hætti verði framhaldið. Gert er ráð
fyrir að frekari tilhögun fjárveitinga
til stórverkefna verði ákveðin við
meðferð málsins á þingi.
Til verkefnaflokksins „almenn
verkefni og bundin slitlög er ráðgert
að veija á þessum fjórum árum alls
3280 milljónum. í þessum verkefna-
flokki er öll almenn vegagerð á
stofnbrautum þar með talin bundið
slitlag. Fjárveitingar af þessum lið
geta einnig gengið til brúa, sem
bundnar eru vegaframkvæmdum.
Til endurnýjunar bundinna slitlaga
er áætlað að veija 1299 milljónum.
í athugasemdum er bent á að þessi
þáttur sé mjög þýðingamikill vegna
þeirra miklu verðmæta sem liggja í
bundnum slitlögum; frestun á yfir-
lögn geti á skömmum tíma valdið
eyðileggingu á öllu slitlaginu.
Þess má ennfremur geta á tímbil-
inu verður 30 milljónum varið til
reiðvega samkvæmt áætluninni.
Trúnaðarskjöl
send í póstfaxi
- segir Kristinn Pétursson
MEÐFERÐ trúnaðarskjala í forsætisráðuneytinu um málefni Seyð-
isfjarðar voru rædd utan dagskrár i sameinuðu þingi í gær. Krist-
inn Pétursson (S-Al) kvaddi sér hljóðs vegna „leka úr forsætisráðu-
neyti“. Trúnaðarskýrsla Byggðastofnunar um atvinnumál á Seyðis-
firði hefði verið send Svæðisútvarpinu á Austurlandi með póstfaxi.
Kristinn Pétursson sá sig til-
knúinn að ræða þann „mjög alvar-
lega atburð“ að merkt trúnaðar-
skjöl um atvinnumál Seyðisfjarðar
hefðu „lekið“ síðastliðinn föstu-
dag, það er að segja komist í hend-
ur og umfjöllun Svæðisútvarpsins
á Austurlandi. Vitað væri að út-
varpinu hefðu verið send þessi
plögg með póstfaxi frá forsætis-
ráðuneytinu.
Ræðumaður taldi sig varla
þurfa að minna á að mikil erfíð-
leikar hefðu verið í atvinnumálum
á Seyðisfírði. Nýlega hefði verið
stofnað nýtt fiskvinnslufyrirtæki
þar. Kristinn taldi mjög óheppilegt
að allt í einu væru málefni þessa
fyrirtækis sett í fjölmiðla á mjög
svo óviðurkvæmilegan hátt.
Erindi frá þessu fyrirtæki hefðu
verið til umfjöllunar hjá ríkis-
stjórninni. Forsvarsmenn fyrir-
tækisins og þingmenn Austur-
landskjördæmisins hefðu beðið
eftir afgreiðslu ríkisstjórnarinnar.
Byggðastofnun hefði tekið saman
skýrslu sem hefði verið lögð fyrir
ráðherrana merkt sem trúnaðar-
mál. Síðdegis á föstudaginn hefði
það gerst að skýrslan hefði verið
send tilteknum fjölmiðli. Kristinn
Pétursson sagði íbúa Seyðisfjarðar
ættu skilið aðra framkomu af
hálfu forsætisráðuneytisins.
Guðmundur Bjarnason starf-
andi forsætisráðherra í fjarveru
Steingríms Hermannssonar taldi
nokkuð djúpt tekið í árinni að tala
um leka á trúnaðarskjölum. Þessi
skýrsla Byggðastofnunar um at-
vinnumál á Seyðisfirði hefði verið
til umfjöllunar á ríkisstjórnarfundi
22. febrúar og eftir það hefði ekki
verið litið á hana sem trúnaðar-
mál; íjölmiðlar hefðu getað fengið
eintak. Að ósk Svæðisútvarpsins
á Austurlandi hefði aðstoðarmað-
ur forsætisráðherra fallist á að
senda skýrsluna. Ráðherra lét þess
getið að jafnframt hefði Svæðisút-
varpinu verði send bréf Byggða-
stofnunar sem hefði fylgt skýrsl-
unni, en tii þess hefði ekki verið
ætlast af hálfu aðstoðarmanns
forsætisráðherra.
I ræðu Guðmundar kom einnig
fram að í einstaka tilviki væri tek-
in ákvörðun um að ræða málefni
ekki utan ríkisstjórnarfunda ef
mál væru á viðkvæmu stigi en svo
hefði ekki verið að þessu sinni.
Þótt gögn og skýrslu væru oft
merkt trúnaðarmál væri slíkri
leynd oft létt af eftir umfjöllun í
ríkisstjórninni og liti hann svo á
að það hefði einnig verið gert í
þessu tilviki.
Anna Ólafsdóttir Björnsson
(SK-Rn) taldi margt myndu vera
athygli- og umræðuvert í skýrsl-
unni ef marka mætti umfjöllun
fjölmiðla. Hún nefndi t.a.m. ágalla
á kvótakerfínu. Stefán Valgeirs-
son (SFJ-Ne) taldi að þessi skýrsla
hefði átt erindi í fjölmiðla og það
Kristinn Pétursson.
væri mál ríkisstjórnar hvenær
trúnaði væri aflétt.
Kristinn Pétursson (S-Al)
lagði áherslu á að skjöl merkttrún-
aðarmál — væru trúnaðarmál. Þau
vinnubrögð væru fyrir neðan allar
hellur að afhenda trúnaðarmál á
meðan erindi hefðu ekki verið af-
greidd. Þetta skaðaði viðkomandi
byggðalag og fyrirtæki. Hver hefði
létt þessum trúnaði af? Forsætis-
ráðherrann?
Skúli Alexandersson (Ab-Vl)
taldi gagnrýni Kristins Pétursson-
ar vera á rökum reista. Fjölmiðlar
útmáluðu gjarnan vandamál ein-
stakra byggða. Það væri mjög af
hinu verra að láta af hendi trúnað-
arplögg með þeim hætti sem nú
hefði verið gert og komið illa við
viðkomandi byggð.
Guðmundur Bjarnason starf-
andi forsætisráðherra ítrekaði það
að trúnaði hefði verið létt af þess-
ari skýrslu með því að engin
ákvörðun hefði verið tekin í ríkis-
stjórninni um að halda málinu lok-
uðu.
39. ÞING NORÐURLANDARAÐS
í yfírlýsingu Júríjs
Gremítskíkh, talsmanns utanrík-
isráðuneytisins í Moskvu, segir
að vissir stjórnmálamenn séu að
reyna að þrýsta á Norðurlandaráð
um að taka afstöðu, sem muni
hafa í för með sér afskipti af inn-
anríkismálum Sovétríkjanna. Fyr-
ir þingi Norðurlandaráðs liggja
þrettán tillögur um málefni
Eystrasaltsríkjanna, meðal ann-
ars um stuðning við sjálfstæðis-
baráttu og lýðræðisþróun í ríkjun-
um. Þessar tillögur verða ræddar
í sérstakri Eystrasaltsumræðu á
föstudag, og er þá jafnvel búist
við að ýmsir þingmenn muni verða
til þess að hvetja til að Norður-
löndin öll fylgi í fótspor íslendinga
og viðurkenni sjálfstæði Eystra-
saltsríkjanna.
í yfirlýsingu Sovétmanna er
bent á að Míkhaíl Gorbatsjov, for-
seti Sovétríkjanna, hafi fyrir
tveimur árum lagt til að komið
verði á samstarfi milli Norður-
landaráðs og þings Sovétríkjanna,
einnig milli Norðurlandaráðs og
þings norðurevrópskra Sovétlýð-
velda. „Við viljum gjarnan sjá við-
brögð frá Norðurlöndunum við
þessum hugmyndum og tillög-
um,“ segir í yfirlýsingunni.
Poul Schliiter, forsætisráðherra
Dana, vísaði hótunum Sovét-
manna á bug, og sagði að eitt-
hvað virtist vera að í röksemda-
færslu Sovétstjórnarinnar. Hann
sagði að samkvæmt Parísarsam-
komulaginu um öryggi og sam-
vinnu í Evrópu, sem Sovétmenn
hefðu undirritað, hefðu aðildarríki
samkomulagsins rétt til að benda
á vandamál í öðrum ríkjum. Sem
iýðræðisríkjum kæmi Norðurlönd-
unum við hvernig komið væri
fram við þjóðkjörin þing og lögleg-
ar ríkisstjórnir Eystrasaltsríkj-
anna. Forsætisráðherrarnir og
meðlimir forsætisnefndar Norður-
landaráðs létu á sér skilja að hót-
anir Sovétmanna myndu engu
breyta um þá umfjöllun, sem mál
Eystrasaltsríkjanna fengju á
þinginu.
Carl Bildt, formaður þing-
mannahóps íhaldsmanna í Norð-
urlandaráði, brást einnig hart við
viðvörun Sovétstjórnarinnar og
sendi frá sér fréttatilkynningu,
þar sem sagði að viðvörunin væri
aðeins enn eitt merkið um harðn-
andi stefnu Sovétstjórnarinnar
gagnvart sjálfstæðisbaráttu
Eystrasaltsríkjanna. „Viðvörunin
frá Moskvu gerir enn mikilvægara
að Norðurlandaráð lýsi skýrt og
greinilega yfír stuðningi við sjálf-
stæðisbaráttu Eistlands, Lett-
lands og Litháens," segir Bildt.
„Ef Norðurlöndin láta undan við-
vörun Sovétmanna, er búið að
opna frekari þrýstingi leið. Norð-
urlandaráð á að taka hugmyndum
um að tengja norrænt samstarf
Sovétríkjunum í heild með fyrir-
vara, en vera jafnopið fyrir sam-
starfi við Eystrasaltsríkin."
Sovétmenn mótmæla einnig því
að þingmenn frá Eystrasaltslönd-
unum hafi fengið að vera áheyrn-
arfulltrúar á Norðuflandaráðs-
þinginu. Þar virðist reyndar gæta
misskilnings, því að forsætisnefnd
ráðsins samþykkti á fundi sínum
á sunnudag að þingmennirnir
yrðu „gestir“, en ekki áheyrnar-
fulltrúar, sem þýðir að þeir hafa
ekki málfrelsi í almennum umræð-
um á þinginu. Fulltrúar Danmerk-
ur og íslands í forsætisnefndinni
munu hafa stutt að eistnesku, lit-
háísku og lettlensku fulltrúarnir
fengju málfrelsi, en Finnar og
Norðmenn tregðast við og vísað
til þess að þingsköp Norðurlanda-
ráðs leyfðu slíkt ekki. Samstaða
náðist í forsætisnefndinni um að
halda sérstakan fund í þingsal
ráðsins á miðvikudagskvöld, þar
sem fulltrúar Eystrasaltsríkjanna
fengju að koma sjónarmiðum
sínum á framfæri. Páll Pétursson,
forseti Norðurlandaráðs, sagði í
gær að þetta væri sögulegt skref
í sögu norræns samstarfs og hin-
ir erlendu gestir væru ákaflega
velkomnir. Steingrímur Her-
mannsson, forsætisráðherra,
sagði að mikilvægt væri að
Eystrasaltsríkjunum tækist að
mynda sameiginlegan þrýsting á
Sovétstjórnina um að heíja samn-
ingaviðræður um sjálfstæði land-
anna. Hann sagðist ekki hafa trú
á að Eystrasaltsríkin yrðu aðilar
að Norðurlandaráði í framtíðinni,
en hugmyndir um slíkt hafa
heyrst á fyrri þingum Norður-
landaráðs.
Ákvörðun forsætisnefndarinn-
ar hefur vakið neikvæð viðbrögð
hjá sumum þingfulltrúum, til
dæmis sagði Lars P. Gammelga-
ard, varaformaður dönsku sendi-
nefndarinnar og þingflokksfor-
maður íhaldsflokksins, að hann
hefði orðið fyrir vonbrigðum. „Ég
hafði vonað að leiðtogar Eystra-
saltsríkjanna myndu verða
áheyrnarfulltrúar, líkt og þekkist
í Evrópuráðinu," sagði Gamm-
elgaard í samtali við Ritzau-
fréttastofuna í gær. „Ég tel að
Norðurlandaráð hefði átt að gera
það sama.“ Gammelgaard bætti
því við, að þessi ákvörðun væri
ágætt dæmi um að þegar Norður-
landaráð stæði frammi fyrir mikil-
vægum viðfangsefnum, og gæti
sýnt lífskraft sinn, gætu menn
aldrei ákveðið sig.
Fulltrúar Eystrasaltsríkjanna á
Norðurlandaráðsþinginu verða
meðal annarra Arnold Riiútel, for-
seti Eistlands, Anatolijs Gorb-
unovs, forseti Lettlands, Bron-
islovas Kuzmickas, varaforseti
Litháens, og Emmanuelis Zinger-
is, formaður utanríkismálanefnd-
ar litháíska þingsins, sem heim-
sótti íslendinga fyrir skömmu.
Poul Schluter tók á móti sendi-
nefndum Eystrasaltsríkjanna er
þær komu til Kaupmannahafnar
í gær.
Önnur mál falla í skuggann af
málefnum Eystrasaltsríkjanna á
þingi Norðurlandaráðs. Þó má
búast við að mikið verði rætt um
samskiptin við Evrópubandalagið.
Forsætisráðherrar Norðurland-
anna lýstu því sameiginlega yfir
í gær að þeir teldu afar mikilvægt
að viðræðum EB og EFTA um
evrópskt efnahagssvæði lyki fyrir
mitt ár, og að jákvæð niðurstaða
fengist í þeim.
Málefni Eystrasaltsríkjanna efst á baugi:
Sovétstjórnin varar Norðurlönd
við að blanda sér í innanríkismál
^ Kaupmaiinahöfn, frá Ólafi Þ. Stephensen, blaðamanni Morgunblaðsins.
ÁSTANDIÐ í Eystrasaltsríkjunum, Eistlandi, Lettlandi og Lithá-
en, verður mál málanna á 39. þingi Norðurlandaráðs, sem hefst
formlega í Kaupmannahöfn í dag. Það olli nokkrum titringi með-
al þingfulltrúa, sem þegar eru farnir að koma sér fyrir í þinghús-
inu í Kristjánsborgarhöll, er talsmaður sovéska utanríkisráðuneyt-
isins gaf út yfirlýsingu í gær um að Norðurlandaráð skyldi ekki
blanda sér um of í innanríkismál Sovétríkjanna, það kynni að hafa
,í för með sér versnandi samskipti Norðurlandanna og Sovétríkj-
anna. Forsætisráðherrar Norðurlandanna lýstu því yfir á blaða-
mannafundi síðar í gær að norrænar ríkisstjórnir styddu friðsam-
lega sjálfstæðisbaráttu Eystrasaltsríkjanna og hvettu til þess að
teknar yrðu upp viðræður milli Sovétstjórnarinnar og löglegra
ríkisstjórna landanna þriggja.