Morgunblaðið - 17.03.1991, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. MARZ 1991
Sexmenningarnir frá Birmingham valda
gagngerri endurskoöun á bresku réttarkerfi
UNS SAKLEYSIER SANNAÐ
eftir Þór Jónsson
í LIÐLEGA sextán ár
sátu sex Irar saklausír í
bresku fangelsi, dæmdir
til ævilangrar
fangelsisvistar fyrir
morð og hryðjuverk,
sem þeir áttu engan þátt
í. A fimmtudag lét
breski áfrýjunar-
dómstóllinn þá lausa.
Sannanir voru
ófullnægjandi auk þess
sem ný tækni hafði leitt
í ljós að lögreglan hafði
falsað sönnunargögn og
knúið hina grunuðu til
viðurkenninga með
pyntingum. En
grimmilegast er þó að
lögreglan hefur í
fimmtán ár haft
vitneskju um aðra menn,
sem trúlega eru sekir
um verknaðinn, en
ekkert aðhafst. Sagan
um sexmenningana frá
E'rmingham fékk
farsælan endi, því að
fréttamenn dugðu,
þegar dómskerfið brást.
Birmingham-sexmenningamir fagna frelsinu ásamt þingmanninum sem barðist fyrir því að fá þá lausa öll árin. F.v. John Walker, Patrick
Hill, Hugh Callaghan, þingmaðurinn Chris Mullen með trefilinn, Richard Mcilkenny, Gerry Hunter og William Power.
Að kvöldi hins 21. nóvember árið
1974 sprengdi írski lýðveldisherinn
IRA tvær krár í Birmingham í Eng-
landi í loft upp. Tuttugu og einn lét
lífíð, hundrað sextíu og tveir slösuð-
ust, sumir svo alvarlega að þeir ná
sér aldrei. Þetta voru mestu fjölda-
morð í breskri sögu.
Fyrr þennan sama dag var lík
IRA-mannsins James McDade flutt
frá Englandi til Belfast á írlandi.
Hann fór sér að voða við að koma
sprengju fyrir í vikunni áður, en
IRA hafði um skeið látið óvenju
mikið að sér kveða. Alda sprengju-
tilræða hafði riðið yfir.
Margir Irar búsettir á Bretlandi
fóru til írlands til að fylgja McJDade
til grafar. Þar á meðal fimm þeirra,
sem síðar urðu heimsþekktir undir
heitinu „Birmingham six“. Hinn
sjötti kvaddi hina á lestarstöðinni,
en var sjálfur um kyrrt og fór
hvergi.
Félagarnir höfðu hist á lestar-
stöðinni í Birmingham um kvöldið,
en misst af lestinni, fóru þá á krá
og hresstu sig á bjór á meðan þeir
biðu næstu lestar. A meðan á lestar-
ferð þeirra stóð til Lancaster, en
þaðan hugðust þeir taka feijuna
yfir til írlands og halda svo áfram
til Belfast, spiluðu þeir á spil. Þeir
höfðu ekki hugboð um að samtímis
sprungu tvær öflugar sprengjur á
þeim stað sem þeir höfðu verið
skömmu áður. Né að ferð þeirra
yrði síðar túlkuð sem flótti af vett-
vangi glæps.
Maður hringdi og lét lögregluna
vita að sprengjurnar myndu
springa, sagði að þær væru í New
Street, en gaf ekki upp nákvæma
staðsetningu. Fáum mínútum síðar
sprungu þær á kránum The Tavern
in the Town og The Mulberry Bush.
Önnur sprengjan var í ferðatösku
sem skilin var eftir undir borði, hin
í tuðru á svipuðum stað. Krámar
lágu sín hvoru megin við strætið.
Viðvörunin kom of seint.
Það fór ekki á milli mála að IRA
væri að verki, jafnvel þótt Iýðveldis-
herinn lýsti ekki ábyrgð á hendur
sér. Maðurinn sem hringdi kunni
merkjakerfi IRA, hann gaf upp lyk-
ilorðið XX. Lögreglan gaf út fyrir-
skipun þegar eftir ódæðið að landa-
mæravarsla skyldi efld til muna.
Mennirnir fimm voru handteknir
á leið til Belfast, í Heysham port,
lítilli landamærastöð í Lancaster,
og fluttir á Morecambe-lögreglu-
stöðina; sá sjötti var tekinn höndum
í Birmingham nokkru síðar, grun-
aður um að vera sá, sem hringdi
til lögreglunnar. Þeir voru teknir
fyrir þá sök eina að vera írar ný-
komnir frá Birmingham.
Fjölmiðlarnir nefndu þá félaga
Billy Power, Gerry Hunter, Hugh
Callaghan, Johnny Walker, Paddy
Joe Hill og Richard Mcíllkenny
snarlega The Birmingham six. Þeir
áttu sér engrar undankomu auðið.
Upp frá þessu voru þeir sekir uns
þeir gætu sannað sakleysi sitt.
George Reade lögreglustjóri kom
frá Birmingham til að yfirheyra
hina grunuðu jafnskjótt og hann
spurði handtökuna. En áður tók dr.
Frank Skuse réttarlæknir sýni af
höndum hinna grunuðu og lagði í
sérstaka lausn með natríumlúti,
sem átti að litast rauð ef viðkom-
andi hafði handfjatlað sprengiefni.
Að þessum rannsóknum loknum
sagðist dr. Skuse vera 99 prósent
viss um að tveir hinna grunuðu,
Power og Hill, hefðu átt við sprengi-
deig stuttu áður.
Þessar upplýsingar nægðu Reade
lögreglustjóra, hann lét til skarar
skríða svo um munaði, því að til
þess var ætlast að morðingjarnir
næðust skjótt svo að mætti koma
lögum yfir þá. Aðeins þremur dög-
um síðar gat Reade friðað yfirboð-
ara sína með því að allir sex hefðu
játað aðild að hryðjuverkunum og
að rannsókn væri lokið.
Einu gilti þótt framburði þeirra
bæri ekki saman, hvorki hvers við
sögu annars né við veruleikann, um
hvar sprengjunum hefði nákvæm-
lega verið komið fyrir og hve marg-
ar þær væru.
Fyrir rétti taldi kviðdómur írana
sex seka af öllum ákæruatriðum,
tuttugu og einu að tölu; fyrir hvert
ákæruatriði fékk hver þeirra ævi-
langan dóm. Dómarinn taldi sann-
animar ótvírætt benda til sektar.
Hann byggði dómsúrskurð sinn
einkanlega á játningum hinna
ákærðu, þrátt fyrir að enginn þeirra
gat nærri um staðsetningu sprengj-
anna. En hann tók vissulega hlið-
sjón af því, að mennirnir höfðu
„sannanlega“ haft sprengiefni í fór-
um sínum.
Trúlega væri þessi aðferð við að
leita leifa af sprengiefni á höndum
grunaðra manna enn við lýði ef elju-
samir fréttamenn hefðu ekki komið
upp um galla hennar. Nær því allan
níunda áratuginn voru Chris Mullin,
blaðamaður og þingmaður Verka-
mannaflokksins, Charles Tremayne
og Ian McBride, rannsóknarfrétta-
menn, nánast í fullu starfi við að
komast til botns í þessu máli. Þeir
trúðu á sakleysi sexmenninganna
frá Birmingham og létu einskis óf-
reistað að komast að hinu sanna.
Tremayne og McBride einbeittu