Morgunblaðið - 17.03.1991, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. MARZ 1991
SVAR
VIÐ JŒÖFIM
imrns
eftir Jóhönnu Ingvarsdóttur
mynd: Kristjón G. Arngrímsson.
Á AKRANESI er að verða til
eitt stærsta sjávarútvegsfyrir-
tæki á landinu. Forráðamenn
þriggja rótgróinna fyrirtækja
á Skaganum hafa ákveðið að
snúa bökum saman og ganga
í eina sæng. Hugmyndin er svo
sem ekki ný af nálinni. Það var
þó ekki fyrr en í byijun síð-
asta mánaðar að hafist var
handa af alvöru og var málið
einfaldlega afgreitt á tíu dög-
um. Athygli vekur að þrýsting-
ur er enginn frá bönkum eða
öðrum lánastofnunum, eins og
er algengur undanfari slíkra
aðgerða. Fyrirtækin standa á
traustum fjárhagslegum
grunni. Velta þeirra nam á síð-
asta ári tæpum tveimur mill-
jörðum króna.
Og það sem meira er. Ákveð-
ið hefur verið að opna hið nýja
fyrirtæki almenningi með því
að bjóða út hlutafé á almenn-
um verðbréfamarkaði, en þess
má geta að eitt þessara þriggja
fyrirtækja Haraldur Böðvars-
son og Co. hf. er elsta starf-
andi útgerðarfyrirtæki lands-
ins og hefur frá stofnun árið
1906 verið í eigu einnar fjöl-
skyldu á Akranesi.
Síldar- og fiskimjöls-
verksmiðja Akraness
hf. var stofnuð árið
1937 og er eitt elsta
almenningshlutafé-
lag í landinu
með um 150 hluthöfum, sem sjálf-
krafa munu gerast hluthafar í hinu
nýja sameinaða fyrirtæki. Saga
þriðja fyrirtækisins, Heimaskaga
hf., er einnig merkileg og nær
nokkra áratugi aftur í tímann. Það
var stofnað árið 1945 í framhaldi
af útgerð og umsvifum Þórðar Ás-
mundssonar, sem lengi gerði út frá
Sandgerði og síðar Akranesi. Heim-
askagi hf. hefur verið dótturfyrir-
tæki Síldar- og fískimjölsverksmiðju
Akraness hf. frá 1970, en þess skal
getið að Haraldur Böðvarsson og
Co. á 40% hlut í SFA og Heima-
skaga. Skeljungur á 24% hlut og
Olís á 17%.
í „sumarblíðu" fyrir skömmu lá
leiðin upp á Skaga. Ætlunin er að
leita uppi Harald Sturlaugsson,
framkvæmdastjóra Haraldar Böðv-
arssonar og Co. Við göflgum upp á
þriðju hæð og skoðum „sögu“ þessa
gróna fjölskyldufyrirtækis í mynd-
um á leiðinni upp, en fyrirtækið er
einmitt frægt fyrir myndasafn sitt
og vel geymda sögu. Frystihúsið er
á annarri hæð. Við kíkjum inn —
sjáum verkstjórann í búri og heilan
her af konum við snyrtingu og pökk-
un. Við göngum upp 'á þriðju hæð
og spyrjum um Harald. Við komum
okkur fyrir í þægilegu umhveríl
kaffistofunnar. Haraldur býður upp
á nýbakaðar kleinur með kaffínu
og ég spyr: „Af hveiju eru svona
rótgróin og fjárhagslega öflug fyrir-
tæki að sameinast?"
Stóra málið er framtíðin
„Þetta er svar við kröfum
tímans," segir Haraldur. „Við viljum
ganga til þessa verks á meðan fjár-
hagsstaða fyrirtækjanna er góð. Það
eru margir Skagamenn, en þeim fer
fækkandi, sem ekki skilja nauðsyn
sameiningar nú þegar allt leikur í
lyndi. Ég hef gjarnan svarað því til
að það sé nauðsynlegt að nota góða
daga til að stíga skrefín inn í fram-
tíðina. Það er ekkert „garantí" fyrir
því að góð staða loði við fyrirtækin
um aldur og ævi þó menn kvörtuðu
ekki í dag. Stóra málið er framtíðin.
Við sjáum fyrir okkur framtíð, sem
kallar á samnýtingu á sama tíma
og markmiðin í sjávarútvegi eru
skýr. Þjóðfélagið krefst hagræðing-
ar. Fækka þarf skipum og nýta
þarf betur hvert það skip, sem hald -
ið er úti. Fækka þarf jafnframt
vinnslustöðvum til þess að nýting
þeirra framleiðslutækja, sem eftir
yerða í rekstri, verði sem mest og
best. í Morgunblaðinu um daginn
höfðu nokkrir Akurnesingar uppi
efasemdir um sameininguna og
nefndu að við hefðum ákveðið að
selja loðnuskipið Rauðsey kvóta-
laust. Þetta sýnir að sumir menn
skilja ekki ennþá hvað minnkandi
kvóti þýðir. Loðnukvóti Rauðseyjar
hefur verið veiddur af Höfrungi og
hefur mannskapurinn á Höfrungi
vitanlega haft hag af því. Þá seldi
Síldar- og fiskimjölsverksmiðjan
loðnuskipið Skarðsvíkina kvótalaust
sl. haust og fær Víkingur því að
veiða kvóta þess. Á þennan hátt er
hægt að nýta hvert skip betur. Eng-
inn hefur hag af því að hafa skip
verkefnalaus við bryggju. í nútíma-
þjóðfélagi láta skipshafnir ekki
bjóða sér að vera á skipi hluta úr
ári. En það eru ótalmargir „sérfræð-
ingar“ til á þessu sviði sem og öðr-
um sem þurfa ekki að lokum að
standa reikningsskil. Við megum
ekki loka augunum fyrir því að í
ört vaxandi og dýrri tækni getum
við samnýtt svo ótal þætti til að
reksturinn megi verða sem hag-
kvæmastur. Við erum með mikil
verðmæti í höndunum. Okkur er
trúað fyrir afkomu ótal margra
heimila. Við verðum að fara þær
leiðir, sem við trúum að tryggi at-
vínnu fólksins til lengri tíma litið.
Ég sé fyrir mér að þeir, sem ekki
bregðast við þeim tímum sem fram-
undan eru, munu verða undir í bar-
áttunni."
Önnur byggðarlög
„Einstaklingshyggjan er svo rík
í okkur Islendingum enda erum við
í eðli okkar veiðimenn. Manni hefur
verið kennt að það sé ekki hægt að
eiga eða reka neitt með öðrum. En
ég held að forráðamenn fyrirtækja
í öðrum byggðarlögum í kringum
landið hljóti að standa líka frammi
fyrir svipuðum ákvörðunum og við
höfum tekið hér á Akranesi. Og á
mörgum stöðum er hægt að stíga
svipuð ef ekki sömu skref. Því er
ekki að neita að sameining fyrir-
tækja getur verið afar erfið og oft
koma fram ýmsir viðkvæmir fylgik-
villar. Þrátt fyrir þá hlýtur mark-
miðið að vera eitt — efling atvinnu-
tækifæra og þar með byggðarlags-
ins í heild. Það verður vissulega að
breyta í takt við tímann og hjá minni
Ijölskyldu átti kvótaumræðan stór-
an þátt í því að við ákváðum að
opna fyrirtækið almenningi. Ef það
yrði ekki gert, lægi fyrir að 70-80%
kvótans á Akranesi gæti orðið í
höndum fjölskyldunnar. Ég teldi
nær útilokað að reka stórt ijölskyl-
dufyrirtæki undir þeirri gagnrýni
sem því myndi fylgja. Og ég er þess
fullviss að sú umræða yrði óþol-
andi, bæði fyrir Jjölskylduna og
byggðarlagið."
Áhugi verðbréfafyrirtækja
Hluthafafundur hins nýja félags
verður að öllum líkindum haldinn í
næsta mánuði og þ4 verður jafn-
framt kosin fímm manna stjórn.
Gert er ráð fyrir þremur fulltrúum
frá fjölskyldunni til að byija með.
Þegar fram líða stundir má búast
við að hlutur fjölskyldunnar minnki
hlutfallslega þegar búið verður að
bjóða út nýtt hlutafé, en í umræð-
unni hefur verið rætt um að fá inn
nýtt hlutafé seinni hluta ársins.
„Enn sem komið er höfum við ekki
falið neinu einu verðþréfafyrirtæki
að annast söluna, en því er ekki að
neita að við höfum fundið frá þeim
mikinn áhuga á að fá að annast
söluna fyrir okkar hönd. Þessi áhugi
væri ekki fyrir hendi nema af því
að verðbréfasalar telja eininguna
áhugaverða, en það verðum við
Skagamenn að sýna fram á. Við
vitum til þess að Ákurnesingar hafa
verið að kaupa hlutabréf í fyrirtækj-
um á borð við Granda, Útgerðarfé-
lag Akureyringa og Síldarvinnsluna
í Neskaupstað. Við teljum það mjög
rangt að fleiri ár líði án þess að
fólk eigi þess kost að festa ijármagn
í fyrirtæki í eigin heimabyggð.
Verðbréfamarkaðirnir hafa sýnt
fram á að hlutabréfakaup sé mjög
ákjósanleg ijárfesting fyrir almenn-
ing. Eftir sem áður höfum við áhuga
á því að vera í forystusveit sjávarút-
vegsins og með opnun fyrirtækisins
eigum við möguleika á því að flytja
ijármagn til Akraness sem er okkar
markmið. Satt að segja kom það
mér mjög á óvart hvað stór hópur
fólks var opið og jákvætt gagnvart
þessum breytingum. Það sýnir hvað
fólk fylgist orðið vel með og veit
greinilega hvað þarf til að hlutirnir
geti gengið upp. Það hefur ótrúleg-
asta fólk talað við okkur alla, sem
að sameiningunni stöndum, og sýnt
henni mikinn áhuga. Ég er þakklát-
ur fyrir slíka strauma. Áuðvitað
hefur maður hugsað mikið síðustu
dagana til frumkvöðla fyrirtækj-