Morgunblaðið - 01.05.1991, Blaðsíða 52

52
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 1. MAÍ 1991
Benedikt Blöndal
hæstaréttardómari
í'i u-u„i_a’.;i/-n-iviv/i m., i
Við sviplegt andlát Benedikts
ÍTI-
er
á vissan hátt mitt annað heimili.
Tengsl okkar Benedikts urðu því
snemma náin. Má segja að þau
hafi einkennst í byijun af því sem
kalla mætti bróðurlega og jafnvel
föðuriega handleiðslu og er stundir
liðu fram breyst í góða vináttu.
Benedikt gat á stundum virst
hrjúfur í framkomu ef þannig lá á
honum, en undir var alltaf grunnt
á hlýju og tryggð. Til hans mátti
sækja holl ráð, hvort sem um var
að ræða fáfengileg vandamál eða
alvöru lífsins. Reyndi ég þá eigin-
leika ótal sinnum þegar „vanda-
mál“ unglingsáranna hvelfdust yflr
og ekki síður er um alvöru lífsins
var að ræða. Foreldrar mínir nutu
þess í ríkum mæli er aldur færðist
yfir, að eiga Benedikt og Guðrúnu
að. Heimili þeirra hefur alltaf stað-
ið mér og minni fjölskyldu opið.
Við Benedikt vorum stundum á
öndverðum meiði í ýmsum málum,
þar með talið stjórnmálum. Sett-
umst við oft niður til að ræða mis-
munandi afstöðu til mála. í þeim
samræðum komu gjaman fram
sérstakir eiginleikar Benedikts. Þar
var um að ræða sjálfstæðar skoðan-
ir, sanngirni í mati á mönnum og
málefnum, en um leið krafa um
samræmi orðs og æðis. Krafa sem
hann gerði ekki síður til sjálfs sín
en annarra. Jafnframt því var hann
alltaf reiðubúinn til að velta fyrir
sér aðstæðum og ástæðum fólks.
Eiginleikar sem svo sannarlega
verða að teljast mikilvægir hjá þeim
sem klæðast skikkju dómarans. Því
miður naut Hæstiréttur alltof
skamma stund starfa Benedikts
sem dómara. Starfs sem hann naut
mikils og þótti mikill heiður af að
gegna.
Með þessum fátæklegu orðum
vil ég kveðja góðan vin og bróður,
sem alltaf reyndist mér og mínu
fólki vel. Við Ragnheiður og börnin
sendum Guðrúnu, Karli, Lárusi og
Önnu einlægar samúðarkveðjur.
Einnig viljum við senda systkinum
og föður sömu kveðjur. Missir okk-
ar allra er mikill.
Kristinn Karlsson
Sá háttur hefur lengi viðgengist
í Lagadeild Háskóla íslands, að
nokkurra vikna námsdvöl á lög-
mannsstofu eða hjá dómstólum hef-
ur verið þáttur í námi stúdenta, sem
ekki verður undan vikist. Hvað
ræður því hvar menn lenda í vist
er einatt tilviljunum háð. Ein slík
leiddi til þess að leiðir okkar Bene-
dikts Blöndals, þá starfandi hæsta-
réttarlögmanns, lágu saman fyrir
rúmum tveimur áratugum. Með
öðrum orðum skipuðust mál svo,
að ég lenti „á kúrsus“ á Lögmanns-
stofu Fjeldsted og Blöndals við
Lækjargötu.
Stutt en ánægjuleg námsdvöl á
umsvifamikilli lögmannsstofu var
fljótt að baki. En leiðir okkar Bene-
dikts lágu saman aftur öfáum árum
síðar. Opinberir aðilar á íslandi
höfðu í upphafi skuttogaraaldar
keypt nokkur skip til landsins og
af þeim viðskiptum leiddu deilur við
hinn erlenda seljanda. Af hálfu
kaupenda var viðræðunefnd sett í
málið og fundir urðu margir, bæði
hér og erlendis. Það gerðist nánast
af sjálfu sér að Benedikt Blöndal
varð í forystu okkar megin borðs-
ins. Málið var erfitt og viðkvæmt
og það þurfti í senn lagni og festu
til að þoka málum fram. Þar var
Benedikt Blöndal réttur maður á
réttum stað.
Eftir þetta þurftum við oft að
axla sama hlutskipti, þ.e. að gæta
sameiginlegra og þó oftar and-
stæðra hagsmuna, ýmist við samn-
ingaborð eða fyrir dómstólum. Sam-
starf varð að vináttu sem varð mér
æ meira virði eftir því sem á leið.
Hæfni Benedikts í vandasömum
störfum málflytjandans var óum-
deild. Það fór heldur ekkert á milli
mála, að hann naut óskoraðs
trausts í störfum sínum. Það er
ekkert ofsagt með því að Benedikt
hafi jafnan haldið málstað umbjóð-
enda sinna fram af mikilli rökfestu
en umfram allt heiðarleika og
drenglyndi.
„Þá kemur mér hann í hug er
ég heyri góðs manns getið“ var
sagt til foma. Benedikt var góður
maður í þess orðs fyllsta skilningi.
Það var þroskandi og þakkarvert
að vera samferðamaður hans á
Iífsleiðinni og ég sakna vinar í stað.
Við Guðrún sendum fjölskyldu
Bendedikts samúðarkveðjur og
honum sjálfum biðjum við líknar
og blessunar á eilífðarbrautinni.
Gunnlaugur Claessen
Við fráfall Benedikts Blöndals
rifjast upp margar minningar.
Á fimmta áratugnum var sú skip-
an ákveðin, að laganemar þurftu
að vinna um tveggja mánaða skeið
við dómstóla eða á skrifstofu lög-
manna til að kynnast lögfræðistörf-
um og lagaframkvæmd. Margir
komu til starfa við embætti saka-
dómara, þar sem ég vann. Þeir voru
gjaman ritarar í réttarhöldum og
var þeim fengur í þegar merkileg
mál lagalega séð vom til rannsókn-
ar og úrlausnar.
Haustið 1957 brann bærinn
Svartagil í Þingvallasveit til kaldra
kola. Gamla og góða rannsóknar-
dómarakerfið var þá í fullu gildi
og kom rannsókn málsins í minn
hlut. Efni rannsóknar reyndist
margþætt: ætluð íkveikja, eigna-
spjöll, röskun á húsfriði, líkams-
meiðing og auðgunarbrot. Grunur
féll á tvo menn. Laganeminn Bene-
dikt Blöndal kom til starfa við emb-
ætti sakadómara á þessum tíma.
Hann varð ritari minn og var það
upphaf kynna okkar. í hléum rædd-
um við efni rannsóknar, framburði
og öflun gagna. Ég spurði um álit
hans á einstökum atriðum og hann
svaraði og kom með margar skarp-
ar ábendingar. Raunin varð sú, að
hann var ekki aðeins ritari heldur
einnig aðstoðarmaður minn við
rannsóknina. Málið fór til Hæsta-
réttar og þar var kveðinn upp sögu-
legur dómur og stefnumarkandi.
Að lögfræðiprófi loknu starfaði
Benedikt lengstum við almenn lög-
fræðistörf og starfrækti lögmanns-
stofu í félagi við aðra. Hann fór til
London til framhaldsnáms í sjórétti
og í starfi að sjóréttar- og trygg-
ingamálum kynntist hann enskri
réttarskipan. Þar eru lögmenn
tvenns konar: „solicitors“ og „barr-
isters“. Hinir fyrrnefndu stunda
hefðbundin lögfræðistörf. Hinir
síðamefndu flytja mál fyrir dóm-
stólum og þykir vart annar starfi
göfugri. Dómarar eru valdir úr þeim
hópi. Hvergi verður málflutningur
rismeiri en í enskum dómsal. Flutn-
ingur máls þar er ekki aðeins íþrótt
tungu og hugans heldur einnig list-
grein. Englendingar tala um „the
fine art of advocacy". Þennan heim
þekkti Benedikt og það kom fram
í störfum hans.
Á þeim árum, er ég var sakflytj-
andi fyrir Hæstarétti, urðu sam-
skipti okkar Benedikts mikil, því
að hann var oft skipaður verjandi.
Að sjálfsögðu vorum við þá mót-
heijar. Gangur máls var oftast sá
hinn sami: Sakflytjandi sótti sök
og reyndi að sýna fram á að hún
væri sönnuð að lögum en veijandi
hélt fram sakleysi eða að sök væri
ósönnuð. Samskipti okkar voru
ávallt með miklum ágætum.
Benedikt þekkti gjörla lög og
lagareglur, tilurð þeirra og tilgang,
svo og lagaframkvæmd. Hann var
sterkur málflytjandi, skýr í máli og
gagnorður. Hann greindi vel aðalat-
riði frá aukaatriðum.. Hann var
drengskaparmaður og það var fjarri
honum að mæla um hug sér í flutn-
ingi máls.
Fyrir þremur árum var Benedikt
skipaður dómari í Hæstarétti. Hug-
ur hans stóð til þess starfs og hann
mat mikils að vera þangað kominn.
Hann bar ávallt lotningu fyrir æðsta
dómstóli þjóðarinnar og vildi veg
hans allan.
mikill harmur kveðinn að eftirlif-
andi konu hans, Guðrúnu Karlsdótt-
ur, og börnum þeirra. Við Guðfinna
vottum þeim svo og öldruðum föður
hans og bræðrum innilegustu hlut-
tekningu okkar.
Með Benedikt Blöndal er genginn
um aldur fram mætur maður og
mikilhæfur.
Þórður Björnsson
Um Njál á Bergþórshvoli var
sagt, að „hann væri lögmaður svo
mikill, að enginn fannst hans jafn-
ingi, vitur var hann og forspár,
heilráður og góðgjarn, og varð allt
að ráði, það er hann réð mönnum,
hógvær og drenglyndur, langsýnn
og langminnugur; hann leysti hvers
manns vandræði, er á hans fund
kom“.
Ég vil minnast Benedikts Blöndal
með ofangreindri tilvitnun, því þeg-
ar litið er yfir farinn veg stendur
drenglyndi og ráðvendni Benedikts
mér efst í huga. Hann var ætíð
reiðubúinn að hjálpa öðrum og var
það reyndar svo sjálfsagt mál, að
vandræðalegt gat verið að þakka
honum. Ég trúi að margir hafi átt
hauk í horni þar sem Benedikt var.
Okkar kynni hófust fyrir nær
tuttugu árum, er ég felldi hug til
Sólveigar dóttur Brynjólfs J. Brynj-
ólfssonar móðurbróður Guðrúnar
eiginkonu Benedikts. Við Sólveig
hófum búskap okkar á heimili
tengdaföður míns og bjuggu Guð-
rún og Benedikt þá í næsta húsi.
Mikill samgangur var á milli heimil-
anna, ekki síst vegna mikillar rækt-
arsemi þeirra hjóna við Brynjólf.
Ekki var það af skyldurækni einni,
heldur og vegna lifandi áhuga á
velferð annarra.
Benedikt varð strax kær Sólveigu
konu minni ekki síður en Guðrún
frænka hennar. Enda lét hann sér
annt um þessa iitlu frænku konu
sinnar og naut ég þess ríkulega.
Við Sólveig viljum þakka fyrir vin-
áttu og alla umhyggju Benedikts
og biðjum Guðrúnu og börnum allr-
ar blessunar.
Vigfús Ásgeirsson
Hinn 22. apríl sl. lést frændi
minn, Benedikt Blöndal, eftir stutt
en erfíð veikindi.
Benedikt var sonur hjónanna
Lárusar Blöndal, bókavarðar, og
Kristjönu Benediktsdóttur, móður-
systur minnar.
Mikill samgangur var milli systr-
anna Kristjönu, Guðrúnar og Olaf-
ar. Aðalsamkomustaður fjölskyld-
unnar var heimili afa og ömmu á
Skólavörðustíg lla.
Ég hafði miklar mætur á honum
Bensa, stóra frænda mínum, sem
var sex árum eldri en ég og skipar
hann stóran sess í bernskuminning-
um mínum. Benedikt var elstur sjö
nafna afa okkar. Hann var tíður
gestur á Skólavörðustígnum. Oft
sagði amma: „Mundu það, Benedikt
minn, að þú berð nafn hans afa
þíns og verður að vera okkur til
sóma.“ Það mundi hann alla tíð.
Margar minningar koma fram í
hugann á þessari kveðjustundu. Á
annan í jólum fór ég stundum í boð
til Lárusar og Kristjönu. Fyrst var
spilað púkk og gætti Benedikt þess
vandlega að enginn hefði rangt við.
Fastur liður í þessum jólaboðum var
brúðuleikhús. Kristjana saumaði
brúður, búninga og leiktjöld og
smíðaði leiksvið og húsgögn, enda
lék allt í höndum hennar. Síðan
stjórnuðu hún og böm hennar leik-
sýningum.
Minnisstæðar eru afmælisveisl-
urnar á Laugavegi 66. Lengi fram-
an af stjómaði Benedikt veislunum
með þeim myndugleika og skör-
ungsskap, sem einkenndu hann alla
tíð.
Herbergi þeirra bræðra, Bene-
dikts og Halldórs, var líkast ævin-
týraheimi. Þar úði allt og grúði af
bókum, hnattlíkönum og landakort-
um, enda báðir miklir bókaormar
og grúskarar.
Benedikt ólst upp i glaðværam
systkinahópi. Hann varþeirra elstur
en hin systkinin eru: Halldór alþing-
ismaður, Kristín framhaldsskóla-
kennari, Haraldur hæstaréttarlög-
maður og Ragnhildur bókavörður.
Öll era systkinin hið mætasta fólk.
Benedikt var alltaf mikill fjöl-
skyldumaður. Þegar Kristjana móð-
ir hans lést, langt fyrir aldur fram,
stóð hann eins og klettur við hlið
föður síns. Ég hef oft dáðst að því,
hve samhent Lárus, böm hans og
fjölskyldur era.
Benedikt var um margt okkur
frændsystkinum sínum til fyrir-
myndar. Hann vandaði málfar sitt
þegar í bernsku. Hann var ætíð
hjálpsamur og las með mér á há-
skólaárum sínum. Honum tókst að
troða töluverðu inn í áhugalítinn
koll minn með einstakri seiglu og
þolinmæði, sem brást þó stöku sinn-
um og sagði hann þá við mig: „Þú
skalt læra þetta“ sem ég og gerði.
Alltaf var gott að leita ráða hjá
honum, því að Benedikt var hollráð-
ur, hlýr í viðmóti og gaf sér alltaf
tíma til að sinna frændfólkli sínu,
þótt hann væri störfum hlaðinn.
Benedikt hélt fjölskyldunni af
Skólavörðustígnum mjög saman.
Við systkinabörnin héldum upp á
aldarafmæli ömmu okkar á heimili
hans og Guðrúnar hinn 9. nóvem-
ber 1978. Hann fékk þá hugmynd
að gera niðjatal Benedikts Sveins-
sonar og Guðrúnar Pétursdóttur
handa fjölskyldunni og fékk nokkur
frændsystkini sín til liðs við sig. í
ársbyijun 1990 heimsottum við
Hjálmar Benedikt og Guðrúnu
vegna þessa og áttum með þeim
ánægjulega kvöldstund. Mér er
sérstaklega minnisstætt hvað
kvöldið var fagurt, stjörnubjart og
himininn leiftrandi af stjömuljós-
um. Þegar við kvöddumst á hlaðinu
hafði Benedikt orð á því að fólk
gerði allt of Iítið af því að heim-
sækja hvert annað.
Benedikt kvæntist Guðrúnu
Karlsdóttur árið 1961. Þau eignuð-
ust þtjú myndarleg böm: Karl, Lár-
us og Önnu. Benedikt og Guðrún
vora glæsileg hjón og mjög sam-
rýnd. Sjaldan hef ég komið á fal-
legra heimili en þeirra. Guðrún
sýndi manni sínum einstaka um-
hyggju í veikindum hans sem og'
böm þeirra hjóna, faðir hans og
systkini.
Með þessum orðum kveð ég
þennan góða frænda minn. Við
Hjálmar og synir vottum Guðrúnu
og allri fjölskyldunni innilegustu
samúð okkar.
Guðrún Guðjónsdóttir
Réð sá, er ræður
rökum alda,
ástríkur faðir,
alls vitandi.
(J.H.)
Vinar er saknað. Á vordögum
árið 1966 bar forsjónin mig á fund
Benedikts Blöndal í leit að vinnu.
Benedikt rak þá lögfræðistofu í fé-
lagi við Ágúst Fjeldsted hrl. og
þekktumst við ekkert. Ég var ný-
kominn frá prófborði í lagadeild
Háskóla íslands og vildi spreyta
mig á lögmennsku. Hinn glæsilegi
lögmaður tók erindi mínu, sem bor-
ið var upp vafningalaust og víst
eilítið kynduglega, með þeirri kímni
og ljúfmennsku, er honum var svo
eiginleg og urðu fyrstu kynnin báð-
um minnisstæð. Rifjuðum við þau
oft upp á góðum stundum síðar.
Benedikt Blöndal tók mig í lög-
fræðilegt fóstur, sem ég hef búið
að æ síðan. Naut ég þar menntunar
til lögmannsstarfa, sem fæstir áttu
þá kost. Einnig varð ég aðnjótandi
einlægrar vináttu hans, sem aldrei
bar skugga á. Þó ég viti víst að
þessa vinar færa enginn komið í
stað lifir minning hans, orðstír hans
og andi, hýrleiki hans, sögumar og
allar samverustundirnar. Ógleym-
anleg utanlandsferð okkar hjóna
með honum og Guðrúnu. Ráðin
góðu, sem hann veitti okkur. Allt
það lifir. Okkur hjónunum var
Benedikt sem bróðir og það braut-
argengi, sem hann veitti mér á
lífsleiðinni, fæ ég seint þakkað.
Benedikt Blöndal var drengslund
í blóð borin og „brann í hjarta jafn-
leiks hugmynd fijáls“. Varð ég oft
vitni að því við rekstur hans á dóms-
málum, en þar vildi hann helst, að
menn kæmu til leiks jafnir að vígi.
Lögmannshæfileikar virtust honum
meðfæddir og hann hafði til að
bera ríkan metnað fyrir hönd lög-
mannastéttarinnar. „Beneficerede
sager“ voru honum sjálfsagður
hlutur og hann átti ekki síðri hlut
að núgildandi Codex Ethicus lög-
manna en þeir sem settu textann á
blað. Benedikt átti létt með að finna
kjamann í hveiju máli og sjá dóms-
mál frá báðum hliðum í senn. Hann
kenndi mér hina guilnu reglu kröfu-
gerðar í dómsmálum, að móta fyrst
þau dómsorð, sem maður vill sjá
dæmd og orða síðan kröfugerðina
í samræmi við það, en út fyrir kröfu-
gerð má dómari ekki fara í dómi
sínum. Það er stundum hægara
sagt en gert að fá þetta til að ríma
saman, en aldrei sá ég Benedikt
bregðast sú bogalist. Þurfti ég oftar
en einu sinni að leita á náðir hans
í þeim efnum. Benedikt var mennta-
maður í þess orðs fyllstu merkingu
og þekkti ekki síður til þjóðmála
og menningarmála en lögfræði sem
slíkrar. Hlutverk stjórnarskrárinnar
í réttarríkinu og þrískipting ríkis-
valds var honum hugleikin og þar
ekki síst vægi dómsvaldsins. Rædd-
um við oft þau efni síðustu árin
okkar á lögmannsstofunni í Ingólfs-
stræti 5. Fann ég þá, að hugur
Benedikts stóð til dómsstarfa í
Hæstarétti íslands. Var skipan hans
í stöðu hæstaréttardómara að verð-
leikum og jafnframt til mikils virð-
ingarauka fyrir lögmannastétt
landsins.
Benedikt stóð á hátindi ferils síns
og þroska, þegar hann féll frá. Að
sjá honum á bak er þyngra en tá-
ram taki. En ég veit að í sorg vill
hann ekki að ég minnist sín og
gleðistundir áttum við margar.
Hann var stór en hlýr á sigurstund-
um og æðralaus, er á móti blés
enda karlmenni. Á erfiðum stund-
um mínum átti ég hjá honum at-
hvarf og hvarf þaðan jafnan með
bros á vör. Hann var leiðsögumaður
bæði í lögmennsku og lífsins list
og mótaði þar viðhorf meira en
margur hyggur. Hýrleiki og ein-
lægni einkenndi hann í öllum sam-
skiptum, jafnt faglegum sem per-
sónulegum, og ósjálfrátt virtum við
hann um leið og okkur þótti vænt
um hann. Hann greiddi götu fleiri
en mín og dæmdi engan í hjarta
sínu, þó kvæði upp dóma í réttar-
sal. En með lögum skal land byggja
og beita Iögum er hlutskipti dómar-
ans. Til þess hafði Benedikt bæði
áræði og vilja þó þungt hafi honum
þótt stundum að þurfa að fella dóm.
En rétt skal vera rétt og endir skal
allrar þrætu, og réttsýni var Bene-
dikt gæddur í ríkum mæli. Fórast
honum dómstörfin ekki síður úr
hendi en lögmannsstörfin áður.
Benedikt var einstaklega elju-
samur og átti jafnframt létt með
að vinna hvers konar lagastörf.
Afkastaði hann því miklu. Að starfa
með honum varð Ieikur, en jafnt
fann hann röksemd og svör, þegar
mig rak í vörðurnar. Verki, sem
ólokið var að loknum degi, lauk
hann heima að kveldi.
Og nú er lífsdagur Benedikts lið-
inn að kveldi. Réð sá, er öllu ræður
alls vitandi að sá dagur varð
skemmri en við höfðum vænst.
Leiðir lágu saman og leiðir hafa
skilist og þó. Heilsteyptur persónu-
leiki hans, hýrleiki hans og ljúf-
mennska lifír áfram. Mér er sem
hann horfi á mig kíminn á svip.
Hafi Benedikt þökk fyrir allt.
Hákon Árnason
Á morgun, fímmtudaginn 2.
maí, verður gerð frá Dómkirkjunni
í Reykjavík útför Benedikts Blön-
dal, hæstaréttardómara, en hann
lést 22. apríl sl. langt um aldur fram
aðeins 56 ára að aldri. Hafði Bene-
dikt átt við þungbæran, illkynja
sjúkdóm að stríða frá sl. hausti, er
dró hann til dauða.
Með Benedikt er genginn góður
drengur, sannkallaður öðlingur, og
er mikill harmur kveðinn að fjöl-
skyldu hans og ástvinum.
Ég minnist hans sem góðs vinar
og frænda, sem ætíð var gott að
leita til og vera samvistum við. Á
huga minn leita ljúfar minningar
um ánægjulegar samverustundir
jafnt í leik og í starfi. Eina slíka
gleðistund áttum við hjón með þeim
Benedikt og Guðrúnu við Hreðavatn
í október síðastliðnum. Ekki vissum
við þá, að það yrði sú síðasta, en