Morgunblaðið - 09.06.1991, Blaðsíða 6

V 3
~re
MORGUNBLAÐIÐ
MENNIIMGARSTRAÚMÁR
SUNNUDAGUR 9. JUNÍ 1991
SÍGILD TÓNLIST /Hvemiggeta
söngvarar haldib sér íþjálfunf
Exultate
Jubilate
íkvöld
SIGRÍÐI Gröndal sópransöng-
konu er óþarfi að kynna. Hún söng
sig inn í hjörtu landsmanna er hún
sigraði í Söngvarakeppni sjón-
varpsins fyrir u.þ.b. áratug. Það
hefur ekki farið mikið fyrir Sig-
ríði í fjölmiðlum að undanförnu
svo að ég hitti hana að máli til
að forvitnast um hvað hún væri
búin að vera að gera.
Fyrir utan mína föstu vinnu, en
ég vinn á Glaumbar við
Tryggvagötu og sé um bókhald og
íjármál, hef ég verið að kenna forfall-
akennslu í Leiklistarskólanum. Eg
hef lítið fengist við
kennslu áður. En
svo hef ég haldið
röddinni í formi.
Ég hef verið í
lausamennskunni
aigjörlega og sung-
eftir Jóhönnu ið mikið f kirkJu-
Þórhallsdóttur dagskrám. Röddtn
hentar best í Moz-
art og það var Sieglinde Kahmann
sem þrælaði mér fyrst í gegnum
hann.“
— Er það ekki rétt að þú syngir
Exultate Jubilate í dag, sem er ein-
mitt eftir Mozart?
„Jú, mikið rétt, ég syng á tónleik-
um Hafnarfjarðarkirkju í kvöld og
meðal annars þessa leikfimiæfingu,
eins og ég kalla Exultate Jubilate.“
— Já, það er víst betra að vera í
formi. Og þú stundar leikfimina?
„Já, elskan mín, ég fer í leikfimi
á morgnana. Annars samdi Mozart
Exultate Jubilate 1773 í Milano á
Italíu fyrir heimsfrægan kastrati,
Venahgio Rauzzini. Svo að þessi ein-
söngskantata var sungin af karl-
manni á þeim tíma. Það er alltaf
gaman að syngja Mozart. — En ég
kvarta ekki þótt ég þurfi að vinna
aðra vinnu með söngnum. Ég vissi
svosem að hveiju ég gekk þegar ég
Sigríður Gröndal — „Það er
vont að íslendingar kunna ekki að
byggja upp þá söngvara sem þeir
eiga.“
kom heim. Ég varð að gera það upp
við mig að ég vildi koma heim í stað
þess að vera útlendingur í útlöndun-
um áfram. Þó verð ég að viðurkenna
að stundum finnst mér að við „vinnu-
hestarnir" hér á Islandi stöndum í
skugganum af þeim sem eru í útl-
andinu og koma öðru hvoru tiljands-
ins að syngja. Það er vont að íslend-
ingar kunna ekki að byggja upp þá
söngvara sem þeir eiga. Því það er
nóg af þeim. En það er líka ástæðan
fyrir því að fólk flýr til útlanda.
Auðvitað halda margir að maður sé
sár og spældur. En ég hef aldrei
skilið þetta „að vera eitthvað". Ég
held að maður þurfi fyrst og fremst
að vera sáttur við sjálfan sig. Mér
finnst mjög gaman að fá að syngja
svona mikinn Mozart. Það er í raun
mjög blómlegt listalíf hér og hrær-
ingar og breytingar í leikhúsinu og
tónlistinni eru til góðs. Svo má mað-
ur ekki gleyma því að maður er að
syngja fyrir fólkið, og ég vildi gjarn-
an hafa meiri tíma til að ferðast um
landið."
— En að lokum Sigríður, ætlar
þú að vera með hatt eins og Kiri Te
Kanawa þegar hún söng þessa frægu
kantötu í brúðkaupi Karls og Díönu?
„Nei, því miður á ég engan hatt.“
— Ég þakka fyrir jarðarbeijateið
og kveð þessa ágætu sópransöng-
konu (sem býr reyndar hátt uppi, á
áttundu hæð) og hlakka svo sannar-
lega til að heyra hana syngja þessa
erfiðu kantötu í kvöld í Hafnarfirði.
lVIYNDLIST/£r hér komin heppilegasta uppbyggingin?
Listaliátíð í Hafnatfirði
Þegar sumarið loksins kemur hér á landi, langt á eftir almanak-
inu, dregur almennt úr sýningarhaldi íslenskra listamanna, og far-
fuglar af ýmsu þjóðerni taka að hreiðra um sig í sýningarsölum. A
þessu er ein mikilvæg undantekning — þegar haldin er listahátið.
Slíkar virðast fara fram á sumrin hér sem annars staðar, og byggj-
ast á því að flétta saman fjölda listviðburða í samfellda dagskrá,
þannig að úr nógu sé að velja. En listahátíðir bera alltaf merki
þess hver skipuleggjandinn er, og því rétt að skoða þá hlið nánar.
Listahátíð í Reykjavík hefur
verið haldin í júnímánuði ann-
að hvert ár, í samvinnu ríkis og
Reykjavíkurborgar. Sú hátíð hefur
margoft skilað landsmönnum mikl-
um listviðburð-
um, einkum á
tónlistarsviðinu,
og í gegnum árin
hafa merkar leik-
listar- og mynd-
listarsýningar
einnig verið
haldnar í tengsl-
um við listahát-
íðir, þó svo það hafi ekki endilega
verið á þeirra snærum. Sú stað-
reynd, að Listahátíðin í Reykjavík
er haldin á vegum opinberra aðila,
hefur nefnilega bæði reynst kostur
og galli; það er kostur að hafa fjár-
hagslegan styrk og ábyrgð á bak
við sig, en því virðist fylgja sá
galli að listafólkið sjáift hefur tak-
mörkuð áhrif á hvað gerist. Fyrir
vikið er stundum nokkur stofnana-
bragur á því sem gerist, og listvið-
burðimir ná ekki eins vel til hins
almenna listunnanda og vert væri.
Nú hefur Listahátíðin í Reykja-
vík fengið samkeppni, því Hafnfirð-
ingar hafa á þessu vori sett af stað
eigin listahátíð. Þarna er nokkuð
öðru vísi að málum staðið en í höf-
uðborginni, og minna lagt upp úr
umgjörðinni en innihaldinu. Undir-
búnings- og framkvæmdanefnd er
skipuð listamönnum og listunnend-
um, sem eru ráðandi um efnisval
hátíðarinnar, og bæjarfélagið styð-
ur verkið,_ en stjórnar ekki. Guð-
mundur Ami Stefánsson bæjar-
stjóri orðar sína skoðun á fram-
kvæmd menningarmála þannig í
viðtali í Fjarðarpóstinum: „... Lista-
hátíðin í Hafnarfirði er dæmi um
það hvemig æskilegast er að
standa að framgangi lista og menn-
ingar hér og raunar víðar. Það eru
listamennirnir sjálfir sem hafa
frumkvæðið, kraftinn og áhugann
og bærinn styður þessa einstakl-
inga — siðferðislega og flárhags-
lega. Við vildum ekki þurfa að vera
í þeirri stöðu að listsköpun í Hafn-
arfirði færi fram með tilskipunum
að ofan.
Hugmyndin mun vera að
skipta um áhersiur frá einni
hátíð til hinnar næstu, þann-
ig að tónlist, leiklist og
myndlist séu í forsæti til
skiptis. Að þessu sinni eru
það myndlist og tónlist sem
skjpa öndvegið, og það er
margt athyglisvert á dag-
skránni. Hér býðst almenn-
ingi að fylgjast með starfí
listamanna í alþjóðlegri vinn-
ustofu í Straumi, þar sem
14 myndhöggvarar, innlendir og
erlendir, vinna með aðstoð iðnaðar-
manna að gerð höggmynda, sem
síðan verða settar upp í Hafnar-
firði, og verða eign bæjarins. Er-
lendir listamenn á hátíðinni munu
halda opinn kynningarfund og
segja frá starfi sínu og sýna mynd-
ir af því. Fimm íslenskir listmálar-
ar halda sýningu í og við Hafnar-
borg, og verður boðið upp á leið-
sögn um sýningarnar á ákveðnum
dögum. Þannig mætti telja áfram
úr fjölbreyttri dagskrá.
Það sem verður hins vegar var-
anlegasta framlag Listahátíðarinn-
ar í Hafnarfirði til myndlistarinnar
í landinu verður sá höggmynda-
garður, sem komið verður upp á
Víðistaðatúni. Þetta verður fyrsti
garður sinnar tegundar hér á landi,
og færir Hafnarfjörð endanlega inn
á listalandakortið. Þau verk, sem
verið er að vinna í Straumi, verða
eign Hafnarfjarðar, og verða sett
upp á þessu svæði. Þetta er stór-
fengleg stofngjöf til bæjarins, og
það má leika sér með tölur um
peningavirði hennar, en þó er hin
alþjóðlega listræna fjölbreytni mik-
ilvægasti þátturinn í stofnun þessa
höggmyndagarðs. Síðan verður
bætt við svæðið smám saman eftir
því sem bænum áskotnast listaverk
og þau verða talin falla vel að því.
Þannig verður þessi hluti listahátíð-
arinnar ekki aðeins tímabundinn,
lieldur til frambúðar; staðsetning
hvers verks fyrir sig er ákveðin í
nánu samráði við skipulagsyfirvöld
Hafnarfjarðar.
Það er skemmtilegt að fylgjast
með myndlistinnni eflast sem víð-
„Listahátíðin í Hafnarfirði
mun skila af sér fyrsta högg-
myndagarði á íslandi.
ast í landinu. Mismunandi form
listahátíða eru einnig sjálfsögð að-
lögun að mismunandi aðstæðum í
hinum ýmsu sveitarfélögum lands-
ins. Ef til vill er þetta stjórnarform
Hafnfirðinga á sinni listahátíð
nokkuð sem aðrir geta tekið sér
til fyrirmyndar, þegar séð verður
hvemig það reynist. Það má einnig
vona að þessi nýja iistahátíð verði
hvatning til annarra til að hefjast
handa; listin þrífst alls staðar, og
það þarf ekki endilega mikla fjár-
muni til að laða hana fram. Það
sem til þarf er framtak og kjarkur
einstaklinga, og aðstöðu til að láta
þessa þætti njóta sín, ekki aðeins
í þágu myndlistarinnar, heldur í
þágu alls menningarstarfs í
landinu.
eftir Eirík
Þorlóksson
'IÆXKJA.S'T/Vantar ástleitni í íslenskt leikhús?
Astleitin leiksmiöja
í KRAMHÚSINU við Bergstaðastræti hefur Leiksmiðja Reykjavíkur
að undanförnu sýnt litla athyglisverða sýningu, sem gengur undir
nafninu „Þjófur, fyrsta tilraun". Efni sýningarinnar byggist á saman-
tekt á ýmsum textum franska leikskáldsins Jeans Genets, en það eru
þau Árni Pétur Guðjónsson leikari og Sylvia von Kospoth dansari, sem
standa fyrir leikgerð og leikstjórn. Þau hafa einnig stýrt leiklistarná-
mskeiðum á vegum Kramhússins sl. tvö ár og upp úr námskeiðunum
fæddist áhugaleikhópurinn, sem kallar sig Leiksmiðju Reykjavíkur.
Leiksmiðjan starfar samkvæmt
lögum um áhugaleikfélög,
heldur aðalfund og kýs sér stjórn.
Þetta er þó fyrsta verkefni hópsins
eftir að hann var stofnaður og er
meiningin að fara
með sýninguna á
leiklistarhátíð í
Danmörku nú í
sumar. Fólkið í
hópnum er á öllum
aldri og úr öllum
, stéttum þjóðfélags-
ins. Sumir ætla sér
að halda áfram á
leiklistarbrautinni og stefna að því
„að verða atvinnuáhugaleikarar",
eins og Árni Pétur orðar það, með
frekara leikiistarnámi hér eða erlend-
is. Leiksmiðjan er opin öllum sem
hafa áhuga á leiklist, en þó eru gerð-
ar lágmarkskröfur til leikreynslu
þátttakenda af stjórn hópsins. Flestir
hafa verið með í tvö ár og tekið þátt
í námskeiðum þeirra Árna Péturs og
Sylvíu. Þau tvö vinna sem einn hug-
ur, eru svokallað „teymi“ og á milli
eftir Hlin
Agnarsdóttur
þeirra ríkir fullkomið jafnræði og
gagnkvæmt traust á öllum sviðum.
Þau þurfa því sjaldan að rata veg
málamiðiana í samstarfí sínu. Hug-
myndafræði og aðferðir við kennsl-
una eru af svipuðum toga hjá báðum
og leikhúsáhuginn sprottinn af sömu
rótum. Þau skammast sín ekki fyrir
að viðurkenna, að þau séu undir
áhrifum frá Grotowski, Barba, Pinu
Bausch og Mörtu Graham: „Dansinn
á stóran þátt í því „nýja“ sem er að
gerast innan leikhússins í Evrópu og
hefur brúað bilið á milli þessara
tveggja listforma," vill Árni Pétur
meina. Hann kemur með hugmyndir
að sýningum hópsins og er ábyrgur
fyrir allri textaúrvinnslu, á meðan
Sylvia, sem er Hollendingur, sér
meira um hið sjónræna og líkamlega
þjálfun hópsins. Þau segja sig þó
algeriega samábyrg fyrir heildar-
mynd sýningarinnar.
Árangurinn af samstarfi þeirra skilar
sér á spennandi og oft framúrskar-
andi hátt hjá þátttakendunum í
„Þjófnum“ og er greinilegt að miklu
hefur verið fórnað til þess að ná
þeim sterku áhrifum sem sýningin
miðlar áhorfendum. Athygli vekur
að áhugamenn sýna okkur áþreifan-
lega í mislöngum atriðum margar
hliðar af mannlegu eðli og ástríðum
sem svo sjaldgæft er að sjá á íslensku
leiksviði. Þar má nefna t.d. marg-
breytileika ástar og kynhvatar, þrá-
hyggju árásarhneigðarinnar og
grimmdina. Uppsprettu þessara ástr-
íðna má svo finna í verkum Jeans
Genets, sem iiggja til grundvallar
sýningunni. Hann var utangarðs-
maður í frönsku samfélagi, skrifaði
um lífið í ræsinu, iýsti þjófum, morð-
ingjum og hórum og sýndi okkur
hvernig ástin getur blómstrað í
rennusteininum og rósin nærst á
skítnum. Hann skrifaði nokkurs kon-
ar sjálfsævisögu, sem hann nefndi
„Dagbók þjófsins“ og í hana hefur
hefur Ámi Pétur sótt texta, sem
hann leggur leikurunum í munn,
ásamt nokkrum senum úr leikritun-
um „Svalirnar" og „Vinnukonurnar".
Sjálfur var Genet hluti af þeirri
glæpa- og fangelsisveröld, sem hann
lýsir svo vel í verkum sínum og hrifn-
ing hans af utangarðsmenningunni
var taumlaus. Hjá honum finnum við
mjög skýrt fyrir öðrum lögmálum í
mannlegum samskiptum en þeim
sem gilda dagsdaglega hjá þorra
fólks. Hann lýsir vel lífi og tilfinning-
um þeirra sem eru á botni samfélags-
ins,þar sem traustið og samstaðan
er jafnvel tærari og sterkari en við,
sem teljum okkur eðlileg eigum að
venjast.
Érótíkin eða ástleitnin er afar
minnisstæður og vel útfærður þáttur
í sýningu Leiksmiðjunnar og að sögn
Árna Péturs nota þau Sylvía hana
mikið sem tæki í kennslunni. „Ástin
á fólkinu og viðfangsefninu situr ailt-
af í fyrirrúmi í hjá okkur. Erótíkin
er eitt sterkasta aflið í mannlegu
eðli og ef hægt er að virkja það hjá
leikurunum, þá ertu komin langleið-
ina með að bijóta niður hömlur og
múra og fá fólk til að skapa. Sú vinna
fer aðallega fram í þeirri líkamlegu
þjálfun, sem á sér stað á æfingat-
ímanum. Við það leysist einhver
frumkraftur úr læðingi, sem leikar-
inn fer smátt og smátt að líta á sem
eðlilegan hlut og ræður því betur við
að setja hann í leikrænt form.“ En
hvað er þá erótík í augum þeirra
Árna og Syivíu? „Hér á landi hefur
hún gjarnan miðast við sjáif kynfær-
in, og oft á tíðum gera leikarar of
mikið úr því á leiksviði og fjarlægj-
ast þannig sjálfa sig og þar með
hrynur erótíkin oft af þeim. Þannig
getur leikari, sem úti í lífinu hefur
vissa erótíska eiginleika, glatað þeim
þegar á leiksvið kemur og jafnvel
orðið fráhrindandi í atriðum, sem
eiga að virka ástleitin og spennandi.
Þegar leikari fer að „leika“ sig ást-
leitinn er hann það sjaldnast. Fyrir
mér er erótík eitthvað annað og
meira, hún er ein allsheijar snerting,
hún er leit að einhvetju, sem þú veist
ekki alveg hvað er og þegar fólk
virkar ástleitið á aðra, hefur það
sjaldnast hugmynd um það. Um leið
og þú biður leikara um að vera dáld-
ið erótískur er eins víst að það hafi
þveröfug áhrif.
í sýningu Leiksmiðjunnar taka 12
manns þátt og vinnan hefur örugg-
lega kostað svita og tár. Það er eng-
in sérstök saga sem sögð er á svið-
inu, heldur nýtur hver einstaklingur
sín vel og framlag hvers og eins
verður mjög minnisstætt að sýningu
lokinni. Samt leika þau ekki mikið
þessa klukkustund sem hún tekur,
heldur streymir frá þeim orka, sem
smitast yfir til áhorfenda. „Ein al-
gengasta „nóta“, sem við gefum leik-
urunum er: „ekki leika, ekki dansa“.
Við reynum alls ekki að breyta ein-
staklingnum eða móta liann í ein-
hverja eina ákveðna átt eða farveg.
Við forðumst að segja „verið dálítið
opnari", því það er eins og að skella
í lás. Hinsvegar notum við hreyfi-
munstur hvers og eins og þá mann-
gerð eða „týpu“ sem allir hafa að
geyma og útfrá þessum þáttum leið-
um við leikarana inn í ákveðið ferli
og þannig finnst okkur fram- setn-
ingin geta orðið heiðarleg. Og við
hrósum fólkinu mikið, því það er eins
með menn og hunda að þeir vaxa
með hveiju hrósi sem þeir fá.“