Morgunblaðið - 09.06.1991, Blaðsíða 8

skólamAl/%* skólanemendur ad vinna í sumarfrtinu?
Sumamnna
EINN er sá unglingaskóli sem
hefst þegar öðrum skólum lýkur.
Það er vinnuskólinn sem starf-
ræktur er í mörgum bæjarfélög-
um. Með breyttum þjóðfélags-
háttum og búsetu í landinu varð
þörf fyrir að sjá bæjarbörnum
fyrir vinnu á sumrin.
Fyrrum þegar bændasamfélagið
var fjölmennara var meira
samband milli sveitamanna og bæj-
arbúa, ættartengslin nánari. Bæjar-
börnin dvöldust gjarnan hjá ætt-
ingjum í sveitinni
yfir sumarið. Þau
gátu gert þar tals-
vert gagn, sinnt
lambánum um
sauðburðinn, rak-
að dreif, sótt hesta
eftir Gylfa °& kýr- mokað flór
Pólsson °S teymt bagga-
lest. Þau töldust
matvinnungar og þegar best lét
fengu þau um haustið lamb að laun-
um, e.t.v. gimbur sem sett var á
vetur. Þeir sem verið höfðu nokkur
sumur á sama bæ gátu átt sér dálít-
inn fjárstofn og fengu með tímanum
greitt innlegg úr sláturhúsi þegar
kom fram á vetur.
Dugmiklir unglingar voru eftir-
sótt vinnuafl í sveitinni og veran
þar létti á heimilunum á „mölinni“
svo að sveitaveran var beggja hag-
ur. Bæjarfólkið annaðist líka ýmsa
fyrirgreiðslu fyrir sveitafólk sem
þá gat ekki skroppið í búð eða
banka fyrirvaralaust. Um sláturtíð-
ina gisti margur bóndinn hjá ætt-
ingjum í bænum og launaði fyrir
sig með innmat og slátri sem annað-
hvort var fryst eða súrsað til vetrar-
ins og þótti dijúg búbót. Algengt
var að bændasynir og -dætur sem
sóttu framhaldsskóla fengju hús-
næði og fæði hjá frændfólki í bæn-
um meðan á skólanámi stóð.
Mest var þó um vert að í sveit-
inni öðluðust börnin þroska og þrek
við lífræn störf og útiveru í eðlileg-
um tengslum við náttúruna, fengu
innsýn í annan heim en þau áttu
að venjast og víkkuðu þar með sjón-
deildarhring sinn. Gengu að alvöru-
vinnu með fullorðnum, lærðu verk-
lag og kynntust heimspeki bóndans
sem byggðist á fyrirhyggju að eiga
nóg til vetrarins og sjá sér og sínum
borgið. Að vísu voru til menn eins
og dalabóndinn sem taldi, er hann
leit yfir farinn veg, sig aldrei hafa
skort neitt á lífsleiðinni nema þá
helst hey, mat og eldivið! En hann
var nú Skagfirðingur og þeir hafa
aldrei verið taldir vílsamir.
Þá eru ótalin þau minningabrot
sem geymast í vitundinni alla ævi.
Kyrrðin þegar komið var út á
morgnana og enn rakt á, spóinn
vall á grundinni og lóan bíaði uppi
í hlíðinni. Léttskolað fljótið rakti sig
eins og mjólkurtaumur um svart
hraunið. Kolur gamli nuddaði sér
vinalega upp við legginn á þér og
vissi að þú áttir að fara að sækja
hestana. Það var búið að kveikja
upp í eldavélinni og birkiilminn lagði
út um bæjargöngin. Hafragrautur-
inn beið þín þegar þú komst aftur.
Sveitarómantíkin hefur sjálfsagt
breytt um svip með traktorum og
annarri vélvæðingu. Þó þurfa ungir
sveinar og meyjar enn að flýta vor-
prófum af því að þeirra er vænst
til yfirsetustarfa í sveitinni og er
það vel. Aðrir eru ekki svo heppnir
en þurfa þó ekki að vera aðgerðar-
lausir, vinnuskólinn sér þeim fyrir
verkefnum.
Vinnuskólinn er merkilegt fyrir-
brigði og væntanlega óvíða til í
þeirri mynd sem sem hann er starf-
ræktur hér á landi. Framsýnir skól-
amenn í Reykjavík komu á fót svo-
nefndri unglingavinnu árið 1948.
Samfélagið hafði tekið stakkaskipt-
um eftir stríðið, íbúum fjölgaði í
bæjum en fækkaði að sama skapi
í dreiíbýli svo að erfitt var að koma
krökkum í sveit.
Tveir flokkar drengja unnu við
skurðgröft á vegum borgarinnar
fyrsta sumarið. Þessi tilraun tókst
svo vel að starfinu var haldið áfram
næstu tvö sumur. Vinnuskóli
Reykjavíkur var svo settur á lagg-
irnar árið 1951 og 340 unglingum
fengin verkefni við hæfi, aðallega
garðrækt, skógrækt, hreinsun á
opnum svæðum, gæslu á leikvöll-
um, málningarvinnu og þess háttar.
Auk þess fór fram ýmis fræðsla um
atvinnulífið í formi kynnisferða og
fyrirlestra. Stúlkum voru kennd
vinnubrögð í fiskvinnslu og meira
að segja var gert út skólaskip.
Varla þarf að taka fram að áhöfnin
var einvörðungu piltar! Veitt var á
handfæri en einnig sagt til um beit-
ingu og meðferð línu og hvernig
ætti að ísa fisk. Þá var jurtum safn-
að og þeim komið fyrir þurrkuðum
náttúrugripasöfnum skólanna.
Þessi aðferð borgar- og bæj-
arbúa til að skapa unglingum
viðfangsefni og atvinnu í löngu
sumarleyfi úr skólunum er
nú víða til fyrirmyndar og
vekur athygli og allt að því
öfund erlendra skóla-
manna. Forsenda þess að
vel takist til er að ungling-
unum séu fengin verðug
verkefni og þeim sé haldið
'13 að verki. Þá dettur engum í
hug að tengja þessa vinnu
p* sýndarmennsku og gervivinnu.
í sumumbæjarfélögumtaka flokk-
ar vinnuskólans að sér verkefni fyr-
ir fyrirtæki, stofnanir og einstakl-
inga, einkum garðavinnu og um-
hirðu lóða. Það sannar að vel er
að verki staðið.
MQRGUNBLAÐIÐ
MANNUFSSTRAUMAR sunnudagur 9. júní 1991

KYNORVANDI?
Starfsmannafélög - Einstaklingar
- Með Eyjaferðum
og Hótel Stykkishólmi -
Hörpuskelfiskur veiddur
0 g snæddur í réttu umhverfi.
Alltafsól í Hólminum,
jafnvel þó það rigni
Hittumst í Hólminum!
Hótel Stykkishólmur, simi 93-81330
Eyjaferóir - Egilshus, simi 93-81450
Hótel Eyjaferóir, simi 93-81450
SIÐTWEÐl/Hvemig eiga stjómmálamenn ad vera?
Stjómmúlamenn
f Ijósi siðfræðinnar
SIÐFRÆÐI og stjórnmál eru
frændsystkini. Þessi pistill fjallar
um stjórnmálamenn, markmið
þeirra, dyggðir, baráttumál og
innri rödd:
Stjórnmálamenn eru eins og
strætisvagnastjórar. Þeir
þurfa að fylgja umferðarreglunum,
aka á viðeigandi hraða, stöðva á
biðstöðvum, hleypa fólki út úr vagn-
inum og inn. Þeir
þurfa að koma far-
þegunum á rétta
staði og vagninum
á endastöðina á
tilteknum tíma.
Starfið er erfitt,
því hið óvænt er
sífellt á sveimi.
Götuljós bíla, fólk
hleypur á eftir vögnum og stundum
eru ólæti í vagninum. Einnig getur
verið freistandi að stoppa ekki á
biðstöðinni til að fylgja áætlun.
Götur lokast og svo framvegis.
Miklar kröfur eru gerðar til
stjórnmálamanna, enda er sífellt
verið að skamma þá. Það er vakað
yfir siðferði þeirra. Það er nefnilega
ábyrgðarhluti að vera stjórnmála-
maður og starfið krefst þroska.
Stjórnmálamaðurinn þarf að þekkja
eðli mannsins og nátttúru þjóðar
sinnar. Hann þarf á djúpum skiln-
ingi að halda til að skynja ósýnileg-
an þráð sem bindur alla saman,
veikustu mannveruna við sterkustu
þjóðina.
Hann þarf að hlusta á allar radd-
ir og framkvæma það sem kemur
öllum best í heildarsamhengi. Það
er því ekki létt verk að vera stjórn-
málamaður. Víðsýni er þörf, því það
er almannaheill sem stjórnar
ákvarðanatökum. Stjórnmálamað-
urinn spyr í hjarta sínu: Hvað er
best fyrir þjóðina? Og til að finna
svarið, þarf hann að þekkja ein-
staklinginn og þarfir hans. Starf
stjórnmálamannins er göfugt, því
hann á að vinna að hamingju og
heill þjóðar sinnar. Það er æðsta
takmark hans og tilgangur starf-
seminnar.
Þroski stjórnmálamannsins felst
í því að standast freistingar, láta
ekki undan þrýstingi og fylgja sinni
innri rödd. Hann þarfnast því
dyggðanna. Hófsemi til að selja
ekki sálu sína fyrir völd. Hugrekki
til að vera hann sjálfur. Skynsemi
til að vita hvað er best og draga
réttar ályktanir. Og réttlæti til að
stjórna viljanum. Þroskinn leiðir til
þess að hann lætur ekki stjórnast
af hagsmunum andartaksins andar-
taksins, heldur heildarinnar í ljósi
framtíðarinnar. Stjórnmálamenn
eiga að vera einskonar foreldrar
sem gera allt sem í þeirra valdi
stendur til að öllum líði vel á heimil-
inu. Og eins og foreldrum ber þeim
að sýna gott fordæmi í einu og öllu.
Hófsemi, hugrekki, skynsemi og
réttlæti eru höfuðdyggðir, en heið-
arleikinn er lykildyggð stjórnmála-
mannsins. Hann byggir tilveru sína
á honum. Ef stjórnmálamaðurinn
er heiðarlegur hefur hann ekkert
að fela og enginn hefur neitt á
hann, og því líður honum vel. Heið-
arleikinn gerir hann frjálsan. Hann
gerir honum kleift að vera hann
sjálfur og segja það sem samviskan
býður honum. Heiðarleiki felur
nefnilega í sér falsleysi, hreinskilni,
áreiðanleika og siðlæti. Þegar
stjórnmálamaður verður sekur um
óheiðarleika, missir hann allt sem
hann á, því heiðarleikinn er grund-
völlurinn. Ef grundvöllurinn brestur
þá verður stjórnmálamaðurinn
þræll annarra.
Það erfiðasta í stjórnmálum, eins
og í öllu öðrum málum er að fram-
tíðin er óvissan ein, og það er aldr-
ei hægt að sanna á vísindalegan
máta hvort ákvörðun sé rétt eður
ei. Allt gerist aðeins einu sinni og
aldrei meir. Tilraunir verða ekki
gerðar í lífinu. Tíminn líður óstöðv-
anlegur áfram. Heimurinn er á
hverfanda hveli og það eru loforð
stjórnmálamanna einnig. Loforð eru
viðkvæmt mál í stjórnmálum. Það
er tiltölulega auðvelt fyrir einstakl-
inga að halda sín loforð, og flestir
skilja að loforð ber að haida, því
þau eru hornsteinn mannlífsins.
Svikin loforð orsaka glundroða.
eftir Gunnar
Hersvein