Morgunblaðið - 09.06.1991, Blaðsíða 16

16 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. JÚNÍ 1991
Bjöm Sigfús-
son - Minning
Fæddur 17. janúar 1905
Dáinn 10. maí 1991
Nýlega barst mér vestur um haf
sú fregn, að góður vinur minn og
lærifaðir, dr. Björn Sigfússon, fyrr-
um háskólabókavörður, væri látinn.
Mér fannst eitt augnablik, að þetta
gæti ekki verið rétt. Ég kynntist
Birni fyrst fyrir 26 árum. Geislandi
lífsþróttur og sívakandi áhugi á
mönnum og málefnum var auðkenni
hans alla tíð. Þótt aldurinn færðist
yfir, þá var andinn ávallt ungur og
fijór og umhugsun um dauðann var
ljarri í návist hans. Við slíkan mann
er samtali aldrei lokið.
Ég mun ekki rekja hér neina
atburðasögu eða ártöl er varða ævi
Björns Sigfússonar, því hafa aðrir
gert skil. Mig langar aðeins að iáta
hugann reika til liðinna daga og
tína upp af handahófi nokkur minn-
ingabrot.
Það var í Háskólabókasafni árið
1966, að ég átti fyrst orðaskipti við
dr. Björn Sigfússon. Ég sé enn svið-
ið fyrir mér og viðræður okkar þetta
fyrsta sinn eru mér jafn ljóslifandi
og þær hefðu átt sér stað í gær.
Hann var þá háskólabókavörður og
hafði gegnt því starfi í röska tvo
áratugi, en ég var í íslenskunámi í
Háskóla íslands. Fram til þess hafði
ég aðeins notað lestrarsal safnsins
en nú þurfti ég að fá rit til útláns.
Björn var einyrki á safninu um
þessar mundir, eins og hann var
raunar lengst af, þótt hann hefði
stundum tímabundna hjálp. Ég
gekk því rakleiðis til hans og bar
upp erindi mitt, mig vantaði grein-
ina „Um íslenskt skrifletur" eftir
Björn Karel Þórólfsson og ég hafði
ekki fundið neitt sem vísaði mér á
hana í skrám safnsins. Maðurinn
leit á mig, vatt sér snarlega inn
fyrir hálfopna stálhurð, og var á
samri stundu kominn fram aftur
með nokkur samanheft blöð í hönd-
um. Þetta var sérprent af greininni
sem ég hafði beðið um og seinna
komst ég að raun um, að innan við
stálhurðina var aðalhelgidómur
safnsins, Benediktssafn. Skráin um
það var í höfði Björns eins og svo
margar aðrar skrár og annar fróð-
leikur um allt milli himins og jarð-
ar. Eftir þetta notaði ég safnið
mikið. Ég sá, að margt var til, sem
skrárnar þögðu um. Viðmót Bjöms
og andsvör öll voru mér þau bók-
fræðigögn sem ég þurfti.
Bókasafnsfræði var á þessum
árum enn lítt þekkt grein á ís-
landi. Eftir að Björn tók við starfi
háskólabókavarðar árið 1945 leitaði
hann fanga víða erlendis til þess
að afla sér fræðslu um rekstur og
málefni bókasafna. Jafnframt sá
hann, að bókasafnsfræði yrði að
kenna í landinu, ef nokkru sinni
ætti að verða raunhæft framboð á
sérmenntuðu fólki til bókasafns-
starfa. Tímafrekt var að þjálfa upp
einn og einn starfsmann, enda gat
það engan veginn orðið nógu hnit-
miðað. Eftir talsverða fyrirhöfn
tókst honum að fá leyfí til þess að
taka upp kennslu í bókasafnsfræði
við Háskóla íslands og hefur grein-
in verið kennd þar síðan árið 1957.
Kennslubók í bókasafnsfræði, Bók-
asafnsrit 1, hafði Björn gefíð út
árið 1952 ásamt Ólafi F. Hjartar,
bókaverði, og var það helsta ís-
lenska ritið að styðjast við í kennsl-
unni. Bjöm var því fmmkvöðull í
kennslu bókasafnsfræði hér á landi
og var stundakennari í greininni
um langt árabil samhliða öðrum
störfum sínum. Umsjón allrar
kennslu í bókasafnsfræði var og
samfellt í höndum Björns megin-
hluta þess tíma er hann gegndi
stöðu háskólabókavarðar, en af því
embætti lét hann formlega árið
1974, þótt hann ynni á safninu enn
um eins árs skeið.
Þegar ég forðum daga innritaðist
i bókasafnsfræði varð Björn því einn
kennara minna og aðalráðunautur
í þeirri grein. Hann kenndi flokkun
samkvæmt DDC, þ.e. flokkunar-
kerfí því sem kennt er við Banda-
ríkjamanninn Melvil Dewey. Kerfið
er alþjóðlegt að sniði, hefur notið
síaukinnar útbreiðslu og er notað í
söfnum víða um heim. Tók Björn
það upp á Háskólabókasafni fljót-
lega eftir að hann gerðist háskóla-
bókavörður. í Bókasafnsriti 1 sem
áður getur um, er að finna stytta
þýðingu þess á íslensku.
Bjöm var skemmtilegur og eftir-
minnilegur kennari. Sumum þótti
hann torskilinn á stundum, en þá
sem höfðu raunverulega áhuga og
voru ekki einungis að safna stigum,
hreif hanp með sér. Hann var ný-
stárlegur í líkingum og því auðvelt
að muna þau dæmi sem hann kom
með. Hann var mildur yfirmaður
og sýndi oft mikið sálfræðilegt inn-
sæi í samskiptum við aðra. Ungt
fólk vann sér tiltrú hans ekkert síð-
ur „en þeir sem meiri höfðu reynsl-
una og aldrei fór hann í manngrein-
arálit. Fyrir honum stóð maðurinn
og féll með sjálfum sér. Björn var
góður hlustandi og skoðanir ann-
arra gátu verið honum áhugaverð-
ar, hvort sem hann var þeim sam-
mála eða ekki. Það var skemmtilegt
að ræða málin, fá sem flesta fleti
fram, láta fólk veija skoðanir sínar,
fá innsýn í hugsanagang annarra.
En burtséð frá öllum rökræðum var
hjarta Björns alltaf á réttum stað,
áhuginn og samkenndin með mann-
eskjunni var ávallt til staðar og
sveigjanleiki hans var mikill.
Víðsýnir stjómendur sem horfa
til framtíðar skila okkur fram á
veg. Framþróunin verður tafsam-
ari, ef staldrað er við í hveiju spori
til að skoða ágæti verka sinna.
Björn var maður framþróunar en
ekki kyrrstöðu. Hann var hóglátur
um sjálfan sig en sparaði ekki að
uppörva og hvetja samferðamenn
sína í öllu góðu sem þeir tóku sér
fyrir hendur. Hann hvatti m.a. mjög
þá sem fóru í framhaldsnám í bóka-
safnsfræði til útlanda, en það var
fátítt í þeirri grein framan af, og
hann fylgdist af áhuga með fram-
vindu í greininni, bæði af frásögn-
um þeirra sem heim komu úr námi
og lestri bóka og greina um þessi
mál. Ég var ráðin bókavörður við
Háskólabókasafn haustið 1970, þá
nýútskrifuð úr framhaldsnámi við
Strathclyde-háskóla í Glasgow. Þá
var umræða um tölvuvæðingu bók-
asafna í frumbernsku og talsvert
óljóst enn hvað í henni fælist og
hvaða breýtingar hún hefði í för
með sér fyrir safnrekstur og not-
endaþjónustu. Ég komst að því að
Björn átti þýska bók um þessi efni
og hafði þegar velt þeim talsvert
fyrir sér. Á síðasta ári, 1990, var
sett upp tölvukerfi á Háskólabóka-
safni, og fagna ég því að Björn gat
séð þá hugsjón rætast, áður en
hann dó.
Ég kynntist ekki aðeins Bimi
sjálfum vel heldur einnig Ijölskyldu
hans. Atvikin höguðu því svo haust-
ið 1970, að íbúðin undir húsi Björns
á Aragötu 1, stóð auð eftir eitt
barna hans sem var þá nýfarið utan
í framhaldsnám. Mér bauðst nú
íbúðin á leigu gegn vægu gjaldi,
en af því að ég ætlaði að reyna að
safna mér fé up í eigin íbúð eins
fljótt og kostur væri, þá spurði ég
þau Björn og hans ágætu konu,
Kristínu, hvort ég mætti leigja út
frá mér. Þá svaraði Kristín að
bragði, „já, þú mátt það, ef það er
almennileg manneskja og ef leigan
er í eðlilegu samræmi við það sem
þú borgar sjálf“. Vistin hjá Birni
og Kristínu var góð það rúma ár,
sem ég bjó hjá þeim. Sænski lækna-
neminn, sem kom inn sem leigjandi
minn, bjó hjá þeim áfram um hríð
eftir að ég fluttist í eigin íbúð og
varð hann ágætur vinur þeirra eins
og flestir sem kynntust þeim. Litla
kjallaraíbúðin reyndist mörgum
skjólgóður áningarstaður fyrr og
síðar.
Þegar ég bjó á Aragötunni voru
uppkomin og flutt að heiman öll
börn Björns og fyrri konu hans,
Droplaugar, sem hann missti frá
þeim ungum í blóma lífsins. Þau
voru því þijú á heimilinu, Kristín,
Björn og Hörður, sonur þeirra.
Heimilislífið var kærleiksríkt og
gott. Þau hjón voru samhent í upp-
eldinu sem og öðru þar heima fyr-
ir. Þannig gat ávallt annað svarað
fyrir hitt eins og í dæminu hér að
ofan.
Þeir sem kynntust Birni eiga um
hann góðar minningar. Við sem
kynntumst honum vel töldum okkur
öll eiga eitthvað í honum. Þegar
þessar línur eru ritaðar er ég að
/Eskilegur dagskammtur:
5-6 perlur
MHtt/kt d«»iki.T«rtu< af A-vlUmM e>
1000 pQogai D-vítamlni 101*3.
CMál i Iwnm 09 kadum suð I k*utam
Súrmjólkin er ein kalkríkasta fæða sem við neytum að jafnaði. Hún er einnig auðug af próteini, fosfóri, ýmsum B-vítamínum
»«'•» e-Sf*# * XM 9