Morgunblaðið - 09.06.1991, Side 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. JÚNÍ 1991 C 11
brá og fýla grön. Já, menn eru ekki
allir séðir þar sem þeir eru staddir
um borð í víkingaskipum.
Það eru fleiri blaðamenn en einn
íslenskur, sem hafa gert sér ferð til
Björgvinjar í tilefni Gaia-leiðangurs-
ins. Allmargir amerískir og kanad-
ískir eru á svæðinu og um kvöldið
birtast þrír til viðbótar frá Japan.
Þeir hafa gert sér sérstaka ferð alla
þessa leið, en missa fyrir slysni af
blaðamannafundinum, þar sem farið
er yfir tilurð og tilgang leiðangursins
og fá því sérmeðferð.
Knut Kloster, eldsálin á bak við
Gaia-ævintýrið, leggur ríka áherslu
á að ekki sé verið að upphefja hetju-
dáðir forfeðranna í einhveiju fortíð-
armærðarkasti. Hitt sé meir um vert
að nota þetta tilefni, 1.000 ár eða
þar um bil frá Vínlandsfundi, til að
minna á þau mál sem brýnust hljóta
að teljast í dag: Hið uggvænlega
ástand í umhverfismálum Jarðar og
það hrun lífkerfisins, sem við blasir
verði ekki gripið til róttækra aðgerða
til úrbóta.
Hann notar nærtæka samlíkingu:
„Ef við lítum á Jörðina okkar eins
og skip, eru mörg okkar og kannski
við flest sammála um að það þurfí
að breyta stefnu skipsins. En það
þarf mikið afl til að hreyfa stýrið á
svo stóru skipi og leiðangurinn okk-
ar er aðeins örlítið lóð á stóra vogar-
skál.“
Ýmsir aðilar og samtök tengjast
leiðangrinum með ýmsum hætti. Til
hans er stofnað af íslenska og norska
ríkinu, NRK eða Norska Ríkisút-
varpinu og svo Word City Discovery,
fyrirtæki sem vinnur að hugðarefn-
um eigandans, Knuts Kloster, að
baráttunni fyrir betri heimi. Minnug-
ir þess að norskir landnámsmenn
léku skóga grátt á sínum tíma, senda
norskir skógræktarmenn þúsundir
tijáplantna til fyrstu viðkomustaða
Gaia, þar sem skólaæskan verður
virkjuð við gróðursetningu og um-
hirðu væntanlegs skógar.
Norskur bóndi gerir stormandi
lukku á fundinum þegar hann upp-
lýsir að Norska búnaðarsambandið
ætli að senda 27 skammta af úrvals
nautgripasæði til Færeyja. Hann
felur Ragnari Thorseth að afhenda
Páli Paturssyni í Færeyjum sæðis-
dunk einn gríðarmikinn og er það
auðsótt mál. Samtökin Barnahjálp
hyggjast vekja athygli á málefnum
barna í tengslum við siglinguna. Til
grundvallar eru lagðar 5.000 rit-
gerðir skólabama um framtíðina.
Rauður þráður í þessum ritgerðum
er ótti barna við sinnuleysi fullorð-
inna í umhverfismálum og mörg
þeirra eru meira en lítið svartsýn á
framtíð sína í þessum heimi. Gustav
Lorentzsen, heimsfrægur í Noregi
undir nafninu Ludvigsen, hefur sa-
mið lagið „Barn har rett“ og lagið
verður flutt af honum og börnum í
flestum þeim höfnum sem Gaia mun
heimsækja. Eitt erindið er meira að
segja á íslensku og það hlýjar okkur
löndum um hjartaræturnar.
AFS eða American Field Service,
sem flestir þekkja af hinum um-
fangsmiklu nemendaskiptum sam-
takanna um heim allan, eru líka
með. Þar á bæ hefur verið efnt til
mikillar ritgerðarsamkeppni og verð-
laun eru veitt á fundinum fyrir bestu
ritgerðirnar í Noregi. Samskonar
verðlaun verða svo veitt heima í
Reykjavík á 17. júní og það verður
fróðlegt að sjá hvort íslenskir ungl-
ingar séu öðruvísi þenkjandi en ann-
arra landa jafnaldrar. Eftir fundinn
skundar áhöfnin til starfa á ný. Á
morgun rennur upp stóri dagurinn.
17. maí
Ég hrekk upp með andfælum á
slaginu 7 við þórdrunu eina ógurlega
og fleiri fylgja í kjölfarið, ábyggilega
einar 16. Heimamenn taka daginn
snemma og skjóta úr kanónum til
að ræsa mannskapinn og minna á
þjóðhátíðarskapið. Veðrið er enn
fal.legra en í gær, ef eitthvað er,
þegar ég rölti mig af stað til að
kanna hvernig menn bera sig að við
hátíðarhaldið hér í bæ.
Þegar ég kem á Fiskitorgið, sem
margir þekkja, geng ég fram á gríð-
arlanga bílalest, sem samanstendur
af eingöngu rauðum og bláum bílum.
í bflunum, uppi á bílunum, utan á
bílunum, utan í bílunum og allt í
kringum bílana úir og grúir af rauð-
og blásamfestingsklæddum stúd-
entsefnum. Hér í landi kallast verð-
andi stúdentar Rússar. Ekki spyija
mig af hveiju. Rússarnir fara mik-
inn, hrópa slagorð og beija bamb-
usprikum í bílþökin af djöfulmóð.
Þó klukkan sé ekki nema rétt rúm-
lega 7 er margt fólk á ferli, uppá-
búið og spariklætt með hátíðar-
glampa í augum. Margir skarta þjóð-
búningum. Norðmenn eru duglegir
að nota þjóðbúning, sem má kannski
skýra að hluta til með því að yfir-
leitt eru þetta falleg föt. Ég fylgi
Rússunum eftir og hlýði andagtugur
á hávaðann og lætin í góða veðrinu.
Bílalestin nemur staðar við stórt
opið svæði. Þar stendur hátíðarsvið
Bergenbúa, gríðarmikið víkingaskip,
sem bráðlega fyllist af fólki sem
syngur, spilar og heldur hátíðarræð-
ur. Rauðrússi heldur ræðu og Blár-
ússi heldur ræðu, sem er næstum
því eins og ræðan, sem Rauðrússinn
hélt og sú ræða var aftur á móti
alveg nauðalík ræðunni sem einhver
eldri maður með pípuhatt á höfði
hélt rétt áður og svona á þetta líka
að vera. Á þjóðhátíð það er að segja.
Enda fjalla ræðurnar að stórum
hluta um að einmitt svona eigi þetta
að vera, svona hafi þetta alltaf verið
og verði vonandi um ókomna tíð.
Ég er hjartanlega sammála siðasta
ræðumanni því mér líður vel þarna
framan við víkingasviðið í Bergen á
þessum gullfagra morgni og geng i
hálfgerðri þjóðhátíðarvímu heim á
hótel að pakka ofan í þessa einu
tösku, sem ég má hafa með mér í
plássleysinu um borð í Gaia. Og svo
stekk ég um borð.
Lengsta skrúðganga á
N orðurlöndum?
Áhorfendum á bryggjunni fjölgar
stórlega rétt á meðan ég kem tösk-
unni minni fyrir í káetunni, sem er
svo þröng að það að koma 9 manns
fyrir í koju á ekki fleiri fermetrum
gæti gengið sem einn af betri brönd-
urum Spaugstofunnar.
Áhafnir skipanna eru í óða önn
að skrýðast nokkuð svona víkinga-
legum treyjum, sem verða harla vík-
ingalegar þegar leðurbelti vígalegu
er brugðið um mittið.
Tíðindamaður Morgunblaðsins er
umsvifalaust drifinn í mussu og
megingjörð því fyrir höndum, eða
öllu heldur fótum er þátttaka í 17.
maí-skrúðgöngu Bergenbúa.
Ragnar Thorseth og menn hans
skipa heiðurssess framarlega í fylk-
ingunni, á undan Skipstjórafélaginu
og rétt á eftir lúðrasveit í glæsilegum
búningum. Skært lúðrar hljóma og
við þrömmum af stað í þrefaldri röð.
Eftir skamma stund, á að giska
hálfan kílómetra, tökum við 180
gráða beygju. Skipuleggjendur
göngunnar beita sumsé því snilldar-
bragði að láta göngumenn snúast á
hæli og því geta þátttakendur í
göngunni horft hveijir á aðra. Og
nú verður mér ljóst hversu gríðar-
legt mannvirki þessi skrúðganga er.
Fremst og í broddi fylkingar gengur
sjálf 17. maí-nefndin. Einkennisbún-
ingur nefndarinnar er pípuhattur og
þegar við víkingar mætum 17. maí-
nefndinni fæ ég það sterklega á til-
fínninguna að engum þyki meira
gaman í 17. maí-göngpnni í Bergen
en 17. maí-nefndarmönnunum. Þeir
bókstaflega stafa frá sér ólýsan-
legri, viðkunnanlegri sjálfumgleði
þarna í fararbroddinum, veifandi litl-
um norskum fánum og allt í kring
andagtug fólksmergðin. Því er hvísl-
að að mér svo enginn heyrir að
hærra sé varla hægt að komast í
bergenska mannvirðingastiganum
en í 17. maínefndina og ég trúi því
vel. Svo kemur slökkviliðið og lög-
reglan og herinn, bæði fyrrverandi
og núverandi hermenn og dátar og
þá Víkingasveit Ragnars Thorseth.
Mér svellur móður í bijósi, ég er
háleitur og harður á svip en þó
mannúðlegur og mildur og ég fínn
hvemig augnaráð þúsundanna leikur
um mig eins og sæla vindar þýðir.
Einstaka eldri kona hrópar: Hurra,
hurra, en ekki mjög hátt eða af
neinu offorsi og nú fer ég smámsam-
an að skilja hvað Ragnar Thorseth
skipar sérstakan sess í hugum landa
sinna. Hér í landi standa menn föst-
um fótum í hefð, arfleifð og fortíð.
Norðmenn eru sæfarar og landkönn-
uðir frá fornu fari og Ragnar er
arftaki víkinga, Amundsens og
Nansens. Fólk tekur viðbragð um
leið og hann birtist og allir keppast
um að ná athygli hans. Við hin erum
í aukahlutverkum og erum stolt af
því.
Og áfram heldur skrúðgangan og
áfram og áfram. Hún er endalaus
og lúðrasveitirnar eru óþijótandi.
Ég held ég geti fullyrt að hver
ein og einasta deild Haukeland-
sjúkrahússins hafi gengið undir sín-
um fána í göngunni miklu þennan
dag. Röntgenfræðingar, skurðstofu-
hjúkrunarfræðingar í fullum skrúða,
magasérfræðingar, gangastúlkur og
inn á milli rólfærir sjúklingar. Og
svo koma trúarsöfnuðir og sveitir
Hjálpræðishermanna og hvítasunnu-
menn og allskonar menn og konur,
sem ég kann ekki að nefna. Sumir
rogast með risavaxnar Biblíur, sem
ég vona heitt og innilega að séu úr
frauðplasti og það er með gleði-
bragði allt þetta trúaða fólk.
Nú birtast Rússarnir og Rússarn-
ir koma og Rússarnir fara, en áður
en Rússamir komu, komu sveitir
kennara og lögfræðinga og annarra
starfsstétta þjóðfélagsins og þetta
er bara rétt að byija, því börnin og
unglingarnir eru eftir. Állir skólarnir
og öll barnaheimilin. Að maður
gleymi nú ekki Bogasveitunum.
Bogasveitimar eru skipaðar ung-
um drengjum með dúskalpahúfur á
höfði og lásboga og eða trériffla
reidda um öxl. í hverri Bogasveit
er síðan hópur trumbuslagara sem
lemur flóknar göngustrófur og slær
saman trommukjuðunum af slíkri
einurð, listfengi og krafti að húsin
nötra. Og enn göngum við. Þegar
ég hef næstum gert mér grein fyrir
að helmingur bæjarbúa gengúr í
skrúðgöngunni og hinn helmingur-
inn horfir á, birtist allt í einu víkinga-
skipssviðið góða og von bráðar er
okkar þætti í göngunni miklu lokið.
Enn em haldnar ræður og sungið
og síðastur á mælendaskránni er
höfðingi vor Ragnar Thorseth.
Ragnari mælist vel og skörulega og
hann segir okkur glottuleitur á eftir
að hann hafi skrúfað alveg frá sinni
sunnmærsku mállýsku, til að halda
Bergenserunum við efnið. Enda var
hlustað á Ragnar.
Nu skundum við til skips því brott-
fararstundin nálgast óðfluga. Áhorf-
endum fjölgar stöðugt og ekki bara
á þurru landi, því bátar af öllum
stærðum og gerðum taka, nú að
streyma út á höfnina og dóla í nám-
unda við seglskipin þijú.
Nu tekur við þriðja ræðuhrina
dagsins, en jafnframt hin stysta.
Borgarstjóri Björgvinjar og forseti
norska Stórþingsins flytja árnaðar-
óskir leiðangrinum til handa og mik-
ilúðlegur Leifur heppni Eiríksson
leggur Ragnari Thorseth línurnar.
Leifur veitir Ragnari sérstakt leyfi
til að nota viðurnefnið „heppni“, sem
ekki er að efa að gæti komið sér vel.
Gustav Lorentzen, alias Ludvigds-
en syngur „Böm hafa rétt“ með
aðstoð raddmikils barnakórs og
gömlu bryggjuhúsin enduróma söng-
inn. Fín stemmning! Og Erik Bye
kynnir allt saman með stæl. Kari
Thorseth, kona Ragnars, skírir að
því búnu „Oseberg" formlega uppúr
öli og nú er ekkert að vanbúnaði.
Knut Kloster og Einar Benedikts-
son sendiherra í Ósló veifa og allir
veifa og við veifum á móti. Gunnar
Eggertsson stendur í lyftingu, og
mundar stjórnvölinn, festar eru
leystar og við sígum út á höfnina,
sem er svo fleytifull af skipum og
bátum að erfítt er að athafna sig.
Ábúðarmikinn sunnudagsskipstjóra
með uppsnúið yfirskegg setur dreyr-
rauðan þegar hann álpast í veg fyr-
ir Gaia í viðleitni sinni til að missa
nú örugglega ekki af neinu. Snarráð-
ir áhafnarmeðlimir sjá hættuna fyr-
ir, óumflýjanlegur áreksturinn er
dempaður með fríholtum og áfram
höldum við, í átt til hafs.
Óskabyrjun langrar sjóferðar
Mér er ómögulegt að giska á
hversu margir hafa lagt leið sína
að höfninni til að kveðja Gaia, en
það mátti lesa í blöðum daginn eftir
að lögreglan hafi giskað á um 50.000
manns. Og nú taka skipin að flauta,
slökkviliðsbátar sprauta vatni og
yfir öllu þessu stórbrotna sjónar- og
heyrnarspili brosir sólin út að eyrum,
enda annað ekki hægt. Þeir sem
hafa verið til sjós þekkja tilfinning-
una, sem fylgir því að sigla úr og í
höfn og þýðingu þess að þeir sem í
landi eru kveðji og heilsi með virkt-
um. íbúar Björgvinjar standa svo
sannarlega undir merkjum þennan
dásamlega dag og skapa fordæmi,
sem erfitt verður að bæta.
Gaia kemur til Reykjvaíkur á
sjálfan 17. júní. Þá mun Vigdís Finn-
bogadóttir, forseti vor, skíra skipið
formlega og mikið verður um dýrðir.
Reykvíkingar og nærsveitungar
hafa oft sýnt og sannað að þeir
kunna að taka á móti góðum gest-
um. Á 17. júní skulum við taka á
móti Gaia og áhöfn hennar á þann
hátt að seint líði úr minni, enda
hæfir tilefninu ekkert annað en það,
að við gerum okkar besta!
Valgeir Guð-"
jónsson fór til
Björgvinjar tií að
munstra sig ó
víkingaskip til
Orkneyja og tók
virkan þótt í
þjóðhótíðar-
fagnaði Norð-
manna 1 7. maí