Morgunblaðið - 02.08.1991, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 2. ÁGÚST' 1991
Austurríki:
Viðræðumum
EB-aðild fagnað
Vínarborg. Reuter.
AUSTURRÍKISMENN fögnuðu í gær ákvörðun framkvæmdastjórnar
Evrópubandalagsins (EB) um að mæla með inngöngu þess í bandalag-
ið og gerðu um leið lítið úr því að hlutleysisstefna þjóðarinnar gæti
valdið erfiðleikum. Gagnrýnisraddir heyrðust aðeins úr röðum græn-
ingja.
Franz Vranitzky, kanslari Aust-
urríkis, sagði í útvarpsviðtali í gær
að hann væri sérlega ánægður með
að framkvæmdastjóm EB hefði
mælt með því við ráðherraráð EB
að taka upp formlegar viðræður við
Austurríkismenn um inngöngu
Austurríkis í bandalagið árið 1993.
Hann sagðist ekki hafa áhyggjur
af viðvörunum framkvæmdastjórn-
arinnar um að endurskoða þyrfti
hlutleysisstefnu Austurríkismanna
rækilega þannig að hún samræmd-
ist stjómmálalegu hlutverki banda-
lagsins í framtíðinni.
Nú er unnið að því að mynda
sameiginlega stefnu Evrópubanda-
lagsins í utanríkis- og öryggismál-
um en Frakkar, Þjóðveijar, ítalir
og fleiri þjóðir telja að hún verði
að ná til vamarmála einnig. Vran-
itzky sagði að laga yrði stöðu Aust-
urríkis að stefnu Evrópubandalags-
ins en minnti einnig á að hún væri
enn í smíðum.
Austurríkismenn sóttu formlega
um aðild að Evrópubandalaginu
árið 1989 en framkvæmdastjórn
þess mælti með því að samningavið-
ræður um aðild hæfust ekki fyrr
■ HELSINKI - I NÆSTU for-
setakosningum í Finnlandi, sem
verða að öllum Iíkindum snemma árs
1994, mun finnska þjóðin kjósa-for-
seta í beinum kosningum í fyrsta
skipti síðan landið varð sjálfstætt
árið 1917. Hingað til hefur sérstakur
kjörfundur sem skipaður hefur ver-
ið 301 manni kosið forseta lýðveldis-
ins. Mauno Koivisto Finnlandsfor-
seti undirritaði stjómarskrárbreyt-
ingu þessa efnis í síðustu viku. Sam-
kvæmt breyttri sjómarskrá Finna
verður valdsvið forseta mun minna
en áður. Hann getur ekki lengur
rofið þing nema að frumkvæði for-
sætisráðherra og endurkjör forseta
verður takmarkað þannig að sami
maður getur.ekki gegnt því embætti
nema tvö kjörtímabil, samtals tólf ár.
en árið 1993 til að núverandi aðild-
arlönd hefðu nægan tíma til að
vinna að efnahags-, mynt- og
stjómmálabandalagi sín á milli.
Austurrískir græningjar sögðu í
gær að með inngöngu í EB væru
Austurríkismenn að gefa eftir hlut-
leysi sitt, feia þjóðarhagsmuni í
hendur 16.000 skriffínnum í Bmss-
el og að hún myndi þýða að búskap-
ur legðist af á um 50.000 bændabýl-
um í Austurríki.
Serbnesk fjölskylda býr sig undir að flýja frá Króatíu yfir Dóná til Serbíu eftir að harðar bardagar
___________ blossuðu upp í landamærabænum Dalj.
Varnarmálaráðherra Króatíu leystur frá störfum:
Króatar ekki í stakk búnir fyr-
ir átök við sambandsherinn
- segir Franjo Tudman forseti landsins
Zagreb. Reuter.
FRANJO Tudman, forseti Króat íu, leysti í gær varnarmálaráðherra
landsins frá störfum. Ráðherrann hefur þótt fremur vígreifur í skoð-
unum um hvernig bregðast eigi við átökum Króata og Serba. Tu<(j-
man sagði í gær að Króatía væri ekki í stakk búin til að standa í
átökum við Serba og sambandsherinn. Væru hersveitir þeirra of illa
vopnum búnar og veikburða til þess. Króatar yrðu þó þrátt fyrir
það að vera undir það búnir að stríð gæti brotist út.
Sú stefna króatískra stjórnvalda
að reyna að forðast átök hefur
sætt nokkurri gagnrýni innanlands
en Krótar hafa átt í skæmm við
serbneskar sveitir og sambandsher
Júgóslavíu allt frá því lýðveldið lýsti
yfír sjálfstæði og sagði sig úr ríkja-
sambandinu þann 25. júní sl.
Forsetinn varði þessa stefnu í
sjónvarspávarpi í gær. Hann sakaði
Serba um að vera að undirbúa alls-
heijarátök og sagði Króata myndu
beijast ef þeir yrðu til þess neydd-
ir. Þjóðvarðlið landsins og lögregla
væm hins vegar illa vopnum búin
og því auðveld bráð fyrir serbneska
skæmliða og sambandsherinn.
Vegna vopnasölubannsins sem flest
ríki hefðu sett á Júgóslavíu gætu
Króatar ekki orðið sér úti um vopn
og meðan svo væri ástatt væri tómt
mál að ætla að kalla.út fjölda manns
í herinn eins og kröfur væm uppi
um, sagði forsetinn.
Tudjman hefur lagt mikla
áherslu á friðarumleitanir undanf-
amar vikur og m.a. stungið upp á
því að serbnesk svæði í Króatíu
verði gerð að sjálfstjómarsvæðum.
Þá yrði skipuð samsteypustjórn í
Króatíu sem fulltrúar Serba ættu
einnig aðild að. Sime Djodan, varn-
armálaráðherrann, sem leystur var
frá störfum, hafði sett sig mjög upp
á móti þessum hugmyndum.
Til harðra átaka kom í gær í
bænum Dalj í Króatíu, skammt frá
landamæmnum að Serbíu. Serb-
neskir skæmliðar og króatískir lög-
reglumenn höfðu átt í bardögum
aðfaranótt fímmtudagsins en um
morguninn komu allt að fjörutíu
skriðdrekar sambandshersins ak-
andi frá Serbíu. Skutu þeir m.a. á
lögreglustöð bæjarins. Að minnsta
kosti fjórir létu Iífíð í bardögunum
og á þriðja tug manna særðust.
Þrír utanríkisráðherrar EB-ríkja,
Hollands, Lúxemborgar og Portúg-
als, halda til Króatíu í dag til að
reyna' að miðla málum. Ráðherram-
ir munu ræða við króatíska ráða-
menn en síðan halda til *Slóveníu
og Belgrad.
Stjómvöld í írak:
Ótímabærar yfirlýs-
ingar Irökum í óhag
Bagdad. Reuter.
ÍRAKAR sökuðu
kvæmdastjóra
í gær fram-
Alþjóðalqarn-
Sósíalísk skurðgoð er ekki bara að finna í götuheitum:
Heiðursborgarar A-Berlínar valda
borgaryfirvöldum heilabrotum
ÞAÐ ER EKKI auðveit að sameina á ný Berlín, höfuðborg Þýska-
lands, sem um áratuga skeið var skipt í tvær borgir í tveimur
ríkjum. Ekki nóg með að Eberhard Diepgen, fyrsti borgarsljóri
sameinaðrar Berlínar, þurfi að endurskíra aðra hverja götu og torg
í austurhlutanum, sem skirðar voru í höfuðið á einhveijum forystu-
mönnum sósíalismans, hann þarf einnnig að skera úr um hveijir
þeirra sem gerðir voru að heiðursborgurum austanmegin, frá því
borgin skiptist í austur og vestur árið 1948, eigi að fá að vera heið-
ursborgarar Berlínar áfram.
Allt frá árinu 1808, e_r borgarlög
voru sett um Berlín, hefur verið til
sérstök bók sem nöfn heiðursborg-
ara eru færð inn í. Borgaryfírvöld-
um er að sjálfsögðu ekki sama um
hveijir fá nöfn sín skráð í bókina
og velta menn nú vöngum yfír því
hveijir þeirra sem hin kommúnísku
stjómvöld Austur-Berlínar ákváðu
að heiðra eigi virkilega rétt á heið-
ursborgaratitlinum.
Bókin með nöfnum heiðursborg-
aranna var geymd í Vestur-Berlín
og hafa borgaryfirvöld vestanmeg-
in því alfarið tekið ákvarðanir um
skráningar í hana frá 1948. Með
allra fyrstu ákvörðunum þeirra, á
fundi 16. desember 1948, var að
strika út nöfn ýmissa forystu-
manna nasistaflokksins, þeirra
Hitlers, Göbbels, Görings og
Fricks. Þá var á sama fundi einnig
strikað út nafn Wilhelms Piecks,
eina heiðursborgarans sem sameig-
inleg stjóm borgarinnar hafði skip-
að frá stríðslokum. Pieck sem hafði
verið í forystu kommúnista fyrir
stríð var formaður austur-þýska
kommúnistaflokksins (SED) á ár-
unum 1946-1954 og á ámnum
1949-1960 fyrsti og síðasti forseti
Austur-Þýskalands.
Borgaryfírvöld í Berlín líta nú
svo á að með þessari ákvörðun
hafí Pieck verið afgreiddur í eitt
skipti fyrir öll og þurfi því ekki að
taka nafn hans til skoðunar á ný
þó svo að hann sé enn fyrsti heið-
ursborgari Austur-Berlínar af alls
28. Þá þarf ekki heldur að hafa
áhyggjur af Erich Honecker, fyrr-
um leiðtoga Austur-Þýskalands, en
borgaryfírvöld í Austur-Berlín
sviptu hann heiðursborgaratitlinum
í desember 1989.
Enn em þó ýmis helstu skurðgoð
austur-þýsks sósíalisma á borð við
Walter Ulbricht og Friedrich Ebert
„heiðursborgarar Berlínar — höf-
uðborgar Þýska alþýðulýðveldis-
ins“ en engin hætta er á að þeir
muni njóta þess heiðurs áfram í
sameinaðri Berlín.
Töluverðar líkur em hins vegar
á því að rithöfundarnir Anna Seg-
hers og Wieland Herzfelde, leikar-
inn Wolfgang Heinz, málarinn Otto
Nagel og teiknarinn Heinrich Zille
verði áfram heiðursborgarar
Berlínar. Það sama gæti hugsan-
lega einnig orðið uppi á teningun-
um varðandi Sigmund Jáhn. Hann
var yfirmaður í austur-þýska hem-
um og fór fyrstur Þjóðveija í geim-
ferð með sovéska geimskipinu Soj-
us 31 árið 1978.
Langflóknast er málið varðandi
hina fjórtán Sovétmenn sem gerðir
vora að heiðursborguram austan-
megin. Á tíu ára afmæli falls
Berlínar, þann 7. maí 1945, voru
ellefu „framúrskarandi Sovét-
menn“, allt marskálkar og yfír-
menn í Rauða hemum, gerðir að
heiðursborguram Austur-Berlínar.
Meðal þeirra voru liðsforingjamir
Kantaríja og Jegorov sem 30. apríl
1945 drógu sovéska fánann að
húni á Reichstags-þinghúsinu í
Berlín. Opinberlega var útnefning
þeirra skýrð með því að þeir hefðu
í einum bardaganum bjargað lífí
þýsks bams og þar með orðið að
fyrirmyndunum að sovéska minn-
ingarmerkinu um sigurinn sem
reist var í Berlín.
Auk „frelsaranna" ellefu vora
síðar þrír Sovétmenn til viðbótar
útnefndir heiðursborgararar. Hvað
á að gera við þessa fjórtán Sovét-
menn?, spyija menn sig þessa dag-
ana. Að skrá þá alla sem heiðurs-
borgara sameinaðrar Berlínar væri
í hæsta máta óréttlátt gagnvart
öllum þeim Bandaríkjamönnum,
Bretum og Frökkum sem börðust
fyrir frelsi Berlínar á áranum
1945-1990 en að útiloka þá alla
hefði hins vegar mjög slæm áhrif
á samskiptin við Sovétríkin.
Byggt á Frankfurter Allge-
meine.Zeitung
orkumálastofminarinnar (IAEA),
Hans Blix, um að vera of fljótur
á sér að draga ályktanir sem
gætu verið notaðar sem átylla
fyrir hernaðaraðgerðir gegn ír-
ak. Samkvæmt vopnahlésskil-
málum ber IAEA ábyrgð á að
finna og hafa eftirlit með kjarn-
orkuvinnslustöðvum íraka til að
tryggja að þeir geti ekki búið til
kjarnorkuvopn í framtíðinni.
Blix segir óhugsandi að áætlun
Iraka um auðgun úrans, sem
þeir reyndu í fyrstu að leyna,
hafi verið gerð í friðsamlegum
tilgangi.
Opinbera íraska fréttastofan
hafði eftir ónefndum embættis-
manni innan IAEA að BIix væri of
fljótur á sér að gefa yfirlýsingar
og spá fyrir um hlutina áður en
niðurstöður eftirlitsnefnda Iægju
fyrir. „Við teljum að þessar mót-
sagnakenndu og ótímabæru álykt-
anir gefi þeim, sem bíða færis á
að valda írökum tjóni og gera árás
á írak, ástæðu og átyllu,“ sagði í
frétt fréttastofunnar.
Heimildarmaður fréttastofunnar
sagði að starfsmenn IAEA, sem
hafa fyrir hönd Sameinuðu þjóð-
anna (SÞ) eftirlit með að írakar
framfylgi vopnahlésskilmálunum
sem þeim voru settir, hefðu enn
ekki lokið störfum sínum. Hann
sagði að írakar ættu gott samstarf
við eftirlitsmennina.
David Kay, sem fer fyrir hópi
þeim sem síðast var sendur til eftir-
lits til Iraks, sagði á miðvikudaginn
að svo virtist sem breyting hefði
orðið á afstöðu og viðmóti íraka
6g væra þeir m mjög samsfyrfsfús-