Morgunblaðið - 10.08.1991, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. AGUST 1991
Hækkun framfærsluvísitölu frá
mars 1990 til júlí 1991:
Mest hækkun hef-
ur orðið á ýms-
um þjónustuliðum
Á TÍMABILINU frá mars 1990'til júlí 1991 hefur framfærsluvísital-
an hækkað um 9,3%, en eins og greint var frá í frétt Morgunblaðsins
í gær hefur matvöruliður vísitölunnar á sama tímabili hækkað um
2,3%. Búvörur háðar verðlagsgrundvelli hafa hækkað um 4,8%,
aðrar innlendar mat- og drykkjarvörur hafa hækkað um 2,8%, en
innfluttar mat- og drykkjarvörur um 0,38%. Þeir liðir framfærsluvís-
itölunnar sem mest hafa hækkað eru ýmsir þjónustuliðir aðrir en
opinber þjónusta, en þeir hækkuðu um 17,7%. Innfluttir bílar, bens-
ín og varahlutir hafa hækkað um 11,4%, og aðrar innfluttar vörur
um 11%.

Aðrar vörur og þjónusta 15,7%
Ferðir og flutningar 15,7 %
Föt og skófatnaður
Húsgögn og heimilisbúnaður
Drykkjarvörur og tóbak
' 11,9%, önnur
útgjöld

Tómstundaiðkan 6,7%
og menntun
9,3%
1 8,6%, heilsuvernd
Húsnæði, 5,2
rafmagn og hiti %
un meginliða
framfærsluvísitölunnar
frá mars ’90 til júlí ’91
Heimild: Hagstofa ísl!
éðalvægi einstakra liða framfærsluvísitölunnar á tímabilinu
Mat- 2,9
vara %
Framfærsluvísitalan er samsett
úr 9 liðum sem hafa mismunandi
vægi í vísitölunni, en innan hvers
liðar er ákveðinn fjöldi undirliða. Á
umræddu tímabili hefur matvörul-
iðurinn hækkað um 2,9%, en meðal-
vægi hans í vísitölunni á tímabilinu
er 19,4%. Innan matvöruliðarins
hefur mest hækkun orðið á fiski
og fiskvörum, eða 9,1%. Kjöt og
kjötvörur hafa hækkað um 5,5%,
mjólk, rjómi, ostar og egg hafa
hækkað um 2,2% og sömuleiðis
hefur feitmeti og olíur hækkað um
2,2%. Þá hafa mjöl, gijón og bakað-
ar vörur hækkað um 3,4%. Sykur
hefur hins vegar lækkað um 21,1%,
kaffi, te, kakó og súkkulaði hefur
lækkað um 1,3%, grænmeti, ávext-
ir og ber hafa lækkað um 2,4% og
kartöflur og vörur unnar úr þeim
hafa lækkað um 12,7%. Það sem
skilgreint er sem aðrar matvörur
hefur hækkað um 5,4%.
Liðurinn drykkjarvörur og tóbak
hefur hækkað um 9,3%, en meðal-
vægi hans á tímabilinu er 4,4%.
Drykkjarvörur hafa hækkað um
9,5% og tóbak um 9,1%.
Föt og skófatnaður hefur hækk-
að um 12,2%, en sá liður vegur
8,0% í framfærsluvísitölunni. Fatn-
aður hefur hækkað um 13,6%,
vefnaðarvörur, garn, fataviðgerðir
o.fl. hefur hækkað um 4% og skó-
fatnaður hefur hækkað um 12,2%.
Liðurinn húsnæði, rafmagn og
hiti vegur að meðaltali 15,3% í
framfærsluvísitölunni á umræddu
tímabili og hefur hann hækkað um
5,2%. Húsnæðiskostnaður hefur
hækkað um 4% en rafmagns- og
hitunarkostnaður um 10,1%.
Hækkun á liðnum húsgögn og
heimilisbúnaður er 11%, en hann
vegur 7,9% í vísitölunni. Húsgögn,
gólfteppi o.fl. hafa hækkað um
9,9%, vefnaðarmunir og fleira til
heimilishalds hefur hækkað um
12,7%, kæliskápar og önnur raf-
0
0

magnsbúsáhöld hafa hækkað um
8,1%, borðbúnaður, glös, eldhús-
áhöld o.fl. hefur hækkað um 24,5%,
ýmsar vörur og þjónusta til heimil-
ishalds hafa hækkað um 9,8% og
barnaheimilisútgjöld, húshjálp
o.þ.h. hafa hækkað um 6%.
Liðurinn heilsuvemd vegur 2,3%
í framfærsluvísitölunni á umræddu
tímabili og hefur hann hækkað um
8,6%.
Ferðir og flutningar hafa hækk-
að um 15,7%, en sá liður vegur að
meðaltali 19,5% í vísitölunni. Und-
irliðurinn eigin flutningatæki hefur
hækkað um 16,7%, reksturskostn-
aður reiðhjóls og mótorhjóls hefur
hækkað um 16,5%, notkun al-
mennra flutningstækja hefur
hækkað um 21,4%, en undirliðurinn
póstur og sími hefur lækkað um
2,4%.
Hækkun á liðnum tómstundaiðk-
un og menntun nemur 6,7%, en
meðalvægi hans á tímabilinu er
11,2%. Tækjabúnaður hefur hækk-
að um 6,2%, opinberar sýningar,
þjónusta o.fl um 8,8%, bækur, blöð,
tímarit o.fl. hafa lækkað um 0,4%,
en skólaganga hefur hækkað um
12,1%.
Liðurinn aðrar vörur og þjónusta
hefur hækkað um 15,7%, en hann
vegur 10,4% í framfærsluvísi-
tölunni. Snyrtivörur og snyrting
hefur hækkað um 10,8%, ferðavör-
ur, úr, skartgripir o.fl. hefur hækk-
að um 11,8%, veitingahúsa- og
hótelþjónusta hefur hækkað um
18,6%, ólögbundnar tryggingar
o.fl. um 10,2% og önnur þjónusta,
ótalin annars staðar hefur hækkað
um 10,6%. Þá hefur sá liður í fram-
færsluvísitölunni sem nefnist önnur
útgjöld hækkað um 11,9%, en hann
vegur 1,6% í vísitölunni.
Verðlagsstjóri segir hugsanlegt að verðútreikningi mjólkurdufts verði breytt:
Ríkjandi sjónarmið að verð
miðist við framleiðslukostnað
GEORG Ólafsson verðlagsstjóri, formaður fimmmannanefndar, segir
að nefndin muni fyrir verðákvörðun sína um næstu mánaðamót ræða
verðlagningu mjólkurdufts og telur hugsanlegt að fyrri aðferðum við
verðútreikninga á þeirri afurð verði breytt, en eins og fram kom í
Morgunblaðinu í gær er heildsöluverð á þessu hráefni til sælgætis- og
kökugerðar nú rúmlega tífalt heimsmarkaðsverð og er mismunurinn
niðurgreiddur úr ríkissjóði. Georg segir það hafa verið ríkjandi sjón-
armið innan fimmmannanefndar að henni beri ekki að miða ákvarðan-
ir sínar við það hvort fyrirkomulag framleiðslu tiltekinnar afurðar sé
óhagkvæmt, og tilteknar breytingar á því geti skilað lægra verði, held-
ur einungis að heildsöluverð nægi fyrir kostnaði eins og framleiðslu
sé háttað og að byggja skyldi á kostnaðartölum framleiðenda.
Ingvi Harðarson hagfræðingur á mjólkurdufti síðan fyrir gerð febrú-
Félags íslenskra iðnrekenda segir að
verði niðurgreiðslur á mjólkurdufti
skertar muni iðnrekendur ekki una
því að þurfa að kaupa innlent mjólk-
urduft sem væri algjörlega ósam-
keppnishæft í verði við hráefni er-
lendra samkeppnisaðila.
Eins og fram kom í Morgunblaðinu
í gær hefur heildsöluverð mjólkur-
dufts hér á landi hækkað úr 375
krónum á kíló í byijun árs 1988 í
605 krónur nú en heimsmarkaðsverð
er 59 krónur. Hækkanirnar eru langt
umfram hækkanir á mjólkurverði.
Georg Ólafsson sagði að fimmmann-
anefnd hefði ekki heimilað hækkun
arsamnmganna á síðasta ári en
ákveðið hefði verið að heimila mikla
hækkun þar sem annartveggja fram-
leiðenda þessarar afurðar, Mjólkjur-
samlag Kaupfélags A-Húnvetninga
á Blönduósi, hefði átt í miklum
rekstrarerfiðleikum. Georg sagði að
lögum samkvæmt væri ákveðið eitt
ófrávíkjanlegt heildsöluverð fyrir
ákveðna afurð og í þessu tilviki hefði
verið tekið tillit til þess aðila sem
lakast stóð. Nú stæði yfir á ýmsum
vígstöðvum endurskoðun á uppbygg-
ingu þessa kerfis.
Hvorki náðist í Pál Svavarsson
mjólkursamlagsstjóra á Blönduósi né
Birgi Guðmundsson mjólkurbús-
stjóra í Mjólkurbúi Flóamanna á
Selfossi, en fyrirtæki þeirra eru einu
framleiðendur mjólkurdufts hér á
landi, til að fá upplýsingar þeirra um
umfang framleiðslunnar. Samkvæmt
skýrslu framleiðsluráðs landbúnað-
arins um framleiðslu, ráðstöfun og
birgðir búsafurða fyrir desember
1990 höfðu þá síðastliðna 12 mánuði
farið til framleiðslu á nýmjólkurdufti
rúmlega 1 milljón lítra, sem var inn-
an við 1% af innveginni mjólk. Talið
er að um 7 lítra af mjólk þurfi til
að framleiða 1 kíló af dufti.
Að sögn Gísla Karlssonar hjá
Framleiðsluráði landbúnaðarins eru
notaðir við framleiðsluna á Blöndu-
ósi valsaþurrkarar, sem komnir eru
til ára sinna, og eru að hans sögn
fullafskrifaðir. I Mjólkurbúi Flóa-
manna er duftið hins vegar framleitt
með nýrri búnaði sem úðaþurrkar.
Gísli kvaðst telja að mjólkurdufts-
framleiðsla væri að hluta til notuð
til að jafna árstíðasveiflur í fram-
leiðslu og mest væri þurrkað á sumr-
in. Hann kvaðst telja að við úða-
þurrkun, eins og á Selfossi, nýttist
Flugleiðaþoturnar:
Skipta þarf
um festingar
á handfarang-
urshólfum
„BOEING-verksmiðjurnar höfðu
samband við okkur í vikunni, og
nú er ljóst að skipta þarf um fest-
ingar á handfarangursliólfum í
öllum þotum okkar nema einni,“
sagði Margrét Hauksdóttir hjá
upplýsingadeild Flugleiða í sam-
tali við Morgunblaðið.
Líkt og Morgunblaðið hefur greint
frá tilkynntu Boeing-verksmiðjurnar
á mánudag að breyta þyrfti handfar-
angurshólfum á 1407 Boeing 757
og 737 þotum, þar sem þau upp-
fylltu ekki staðla bandaríska ioft-
ferðaeftirlitsins. Margrét sagði, að
Boeing myndi senda allt sem til
breytinganna þyrfti hingað til lands
á næstunni, og yrðu þær fram-
kvæmdar í næstu stóru skoðun.

hráefnið betur en taldi að allt að 10
lítra mjólkur þyrfti til framleiðslu á
einu kiiói af mjólkurdufti. Muninn á
framleiðslu á Blönduósi og á Selfossi
sagði Gísli meðal annars vera þann
að fyrir norðan væri lögð áhersla á
framleiðslu undanrennudufts, sem
væri aukaafurð frá smjör- og smjör-
vaframleiðslu á Norðurlandi, og væri
að hluta notuð í matvælaiðnaði en
aðallega við fóðurframleiðslu. Þorri
nýmjólkurframleiðslu til matvælaiðn-
aðar færi hins vegar fram í Mjólkur-
búi Flóamanna.
Viðskiptabók-
un undirrit-
uð í Moskvu
NÝ viðskiptabókun var undirrit-
uð í Moskvu milli íslands og Sov-
étríkjanna á fimmtudag um
gagnkvæmar vöruafgreiðslur á
árunum 1991 og 1992.
í frétt frá utanríkisráðuneytinu
segir að bókunin sé gerð á grund-
velli viðskipta- og greiðslusamnings
íslands og Sovétríkjanna frá 1953.
í bókuninni er miðað við að viðskipt-
in muni á áðumefndu tímabili eink-
um beinast að hefðbundnum vöru-
tegundum í viðskiptum landanna
eftir því sem um kann að semjast
milli íslenskra og sovéskra aðila
sem viðskiptin stunda. Þannig er
áfram gert ráð fyrir útflutningi
freðfisks, saltsíldar, niðursoðins og
niðurlagðs fiskmetis, ullarvara,
málningar, véla og tækja til fisk-
vinnslu o.fl. til Sovétríkjanna. Af
sovéskri hálfu er áréttaður vilji til
að selja íslendingum gasolíu, svart-
olíu, bensín, timbur, bifreiðar, vélar
og tæki m.a. til virkjana og vega-
gerðar o.fl.
Af íslands hálfu undirritaði Ólaf-
ur Egilsson, sendiherra, viðskipta-
bókunina í umboði Jóns Baldvins
Hannibalssonar, utanríkis- og ut-
anríkisviðskiptaráðherra, en fyrir
Sovétríkin Juri P. Ledentzov, skrif-
stofustjóri í sovéska utanríkisvið-
skiptaráðuneytinu. Auk fulltrúa ut-
anríkis- og viðskiptaráðuneytisins
tóku þátt í viðræðunum fulltrúar
banka og helstu fyrirtækja sem
stúndað hafa viðskipti við Sovétrík-
in undanfarin ár.
Afskipti af 20 nau ðgrinar málu m
STÍGAMÓT og Kvennaathvarfið segjast hafa haft afskipti af 20 nauðg-
unarmálum af öllu landinu um verslunarmannahelgina. Ingibjörg Guð-
mundsdóttir hjá Stígamótum segir að örfá þessara mála hafi verið
kærð vegna þess að konur treysti sér oft ekki til þess og taki stundum
á sig sökina vegna þess sem gerst hafi.
í fréttatilkynningu frá Stígamót- í tilkynningunni segir jafnframt,
um segir, að auk þeirra nauðgunar- að svo virðist sem herferðin sem
mála, sem samtökin hafi haft af-
skipti af um verslunarmannahelgina,
hafi fjöldi kvenna haft samband
vegna kynferðislegs ofbeldis, sem
þær hafi orðið fyrir áður. Reynslan
sýni, að margar konur leiti sér ekki
aðstoðar fyrr en löngu eftir að þær
hafi orðið fyrir ofbeldinu.
Stígamót hafi staðið að fyrir verslun-
armannahelgina hafi komið af stað
mikilli umræðu um nauðgunarmál
og þessi herferð, ásamt ráðgjöf sam-
takanna á tveimur útihátíðum og
öflugri gæslu, hafi haft einhver fyrir-
byggjandi áhrif.
I samtaii við Morgunblaðið sagði
Ingibjörg hjá Stígamótum, að sam-
tökin hafí ásamt Kvennaathvarfinu
haft afskipti af 20 nauðgunarmálum.
Fá þeirra hafi hins vegar verið kærð,
þótt ráðgjafar samtakanna hafi reynt
að styðja kopúrnar í því að kæra.
„Margar koiíur treysta sér ekki til
að kæra nauðganir, það er nógu er-
fitt fyrir þær að takast á við áfallið
sem þessu fylgir,“ segir hún. „Þær
eru hræddar og sumar þeirra taka
jafnvel á sig sökina á því, sem gerst
hefur. Þetta á til dæmis við um ungl-
ingstúikur, sem sumar hafa verið
ölvaðar þegar nauðgun átti sér stað.“
Norðlenskar þúfur
svartar af beijum
BERJASPRETTA er góð norðanlands, þúfur orðnar svartar þótt
ekki sé lengra Iiðið á mánuðinn. Húsfreyjum á bæjum sem haft
var samband við bar saman um að bláberin sæjust nú óvenju
snemma, en best væri að bíða nokkra daga með að tína þau í stór-
um stíl.
hafi verið í júní.
í Svarfaðardal er beijasprettan
góð, Olga Steingrímsdóttir á
Sökku segir allar þúfur bláar af
aðalbeijum, blábeijum og kræki-
berjum. „Þetta er heldur fyrr en
í meðalári," segir Olga, „það þyk-
ir býsna gott að geta tínt út á
skyr í miðjum mánuðinum. í fyrra
var mesta beijasumar sem elstu
menn muna og nú er aftur heil-
mikið af beijum. Fyrsta lyngið
sem blómstraði í yor dó reyndar
eftir þijár frostnætur í júní, en
heimamenn þekkja þá bletti og
hafa nóg að tína annars staðar.
Svona er þetta í snjóþungum sveit-
um, lyngið virðist verndað undir
breiðu á vetrum og sprettur dug-
lega þegar hlýnar."
Auður Ketilsdóttir í Lambanesi
í Fljótum segir óvenju mikið af
blábeijum í sinni sveit og þó
spretti þau oftast vel. „Berin eru
líklega ekki alveg fullþroskuð, en
frekar snemma á ferðinni. Það
hefur oft mátt fara að tína þau
kringum þann tuttugasta," segir
Auður. Hún segir heimamenn í
sveitinni jafnan duglega við ber-
jatínsluna, fólk komi af Siglufirði
og lengra að til að tína bláberin.
Auður segist bæði sulta þau og
frysta en krækiberin hafi hún í
hlaup.
Úlla Stefánsson á Ystabæ í
Hrísey tekur undir það að bláber-
in sjáist nú óvenju snemma. Hún
segir mestu furðu hve mikið sé
af beijum í eynni þar sem kait