Morgunblaðið - 10.08.1991, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. ÁGÚST 1991
3
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Sprengingin í steypuskálanum varð þegar glóandi málmi var hellt í kerald og þeyttust 700 gráðu
heitar sletturnar fimm til sex metra yfir gólfið og á fimm starfsmenn. Vinnueftirlitið hefur ílátið nú
til rannsóknar en talið er fullvíst að raki í því hafi valdið sprengingunni.
Slysið í steypuskála álversins:
Mennirnir fimm hlutu
þriðja stigs brunasár
Gengust undir aðgerð á Landspítalanum í gær
MENNIRNIR fimm, sem slösuðust í sprengingu í steypuskála
álversins í Straumsvík á fimmtudag, gengust allir undir aðgerð
á lýtalækningadeild Landspítalans í gærdag og fyrrinótt. Að
sögn Olafs Einarssonar læknis eru mennirnir allir með þriðja
stigs brunasár, sem eru dreifð um Iíkamann en þeir eru þó
mismikið brenndir. Segir Ólafur að þeir verði að vera á deild-
inni í a.m.k. tvær vikur á meðan sár þeirra gróa og verði ekki
vinnufærir fyrr en eftir talsverðan tíma. Þrátt fyrir alvarleg
brunasár eru mennirnir ekki illa haldnir að sögn Ólafs.
„Brunasárin eru ekki stór á
yfirborði húðar en málmurinn er
svo heitur eða 700 til 800 gráður
að hann brennur strax inn úr
húðinni og það djúpt, að þeir
finna minna til en ef bruninn
hefði verið grynnri. Sá mannanna
sem var mest brenndur gekkst
undir aðgerð í fyrrinótt en hinir
í gær,“ segir Ólafur.
Ólafur sagði að sá sem brennd-
ist mest hefði fengið slettu á skó
og hún hefði farið í gegnum húð-
ina og inn í vöðva. „Það þarf að
taka skinn af óbrenndum stað
og græða upp brunastaðina þar
sem þriðju gráðu brunasár gróa
aldrei af sjálfu sér. Það skvettist
upp úr pottinum við sprenging-
una en mennimir hafa snúið sér
undan svo sárin eru mikið til
aftan á þeim og málmurinn hefur
svo lekið niður í skó. Auk þess
eru svo sár á hnakka og víðar á
skrokknum,“ sagði hann.
„Hitastig glóandi málms er
alltaf það hátt að ef hann kemst
í snertingu við húð er ömggt að
af hlýst þriðju gráðu bruni,“
sagði hann.
Ólafur sagði að viðbrögð á
slysstað hefðu verið hárrétt en
mennimir voru kældir í nokkrar
klukkustundir á staðnum skv.
ráðleggingu læknis. Tveir mann-
anna eru áberandi verr brunnir
en hinir en allir þurftu þeir þó
að gangast undir skurðaðgerð.
Olafur sagði að nokkuð hefði
verið um slettubruna í álverinu á
fyrstu áram starfseminnar en
ekkert á síðustu áram. „Þetta
hefur eitthvað lagast hjá þeim
því ég man ekki eftir brunaslys-
um í álverinu í nokkur undanfar-
in ár en þetta var óþægilega al-
gengt um tíma,“ sagði hann.
Sprengingin í Álverinu:
Ljótasta slys sem hér
hefur orðið í mörg ár
- segir Eiríkur Páll Einarsson öryggistrúnaðarmaður
UNNIÐ er að rannsókn á orsök sprengingarinnar sem varð í
steypuskála Álversins í Straumsvík á fimmtudag þegar glóandi
málmur slettist á fimm starfsmenn. Að sögn Eiríks Páls Einars-
sonar, öryggistrúnaðarmanns í steypuskálanum, eru starfsmenn-
irnir með fullar tryggingar gagnvart slysum af þessu tagi. Sagði
hann þetta ljótasta slys sem orðið hefði í Álverinu í mörg ár.
Eiríkur sagði að yfirmenn og
trúnaðarmaður myndu ræða
saman um öryggisþátt málsins
yfir helgina og vildu ekkert tjá
sig um málið fyrr en í næstu viku.
Erlingur Leifsson, deildarstjóri
í steypuskálanum, sagði í sam-
tali við Morgunblaðið, að nokkur
brunaslys hefðu orðið í álverinu,
þó ekki fjöldaslys frá því árið
1969 en þá hefði svipaður fjöldi
starfsmanna brennst í steypuská-
lanum.
„Við vinnum í kringum heitan
málm og annað slagið gerast
atburðir af þessu tagi sem eru
annaðhvort mannlegs eða vél-
ræns eðlis,“ sagði hann.
Erlingur sagði sífellt unnið að
því að bæta öryggi á staðnum
en aldrei væri hægt að útiloka
slys með öllu. Vinnueftirlitið
vinnur að rannsókn sprengingar-
innar, sem varð þegar afgangs-
málmi úr rennu, sem málminum
er fleytt eftir úr ofni í mót, var
hellt í sérstakt ílát. „Það var
ekkert athugavert við vélbúnað-
inn sjálfan. Það var eingöngu
sprenging í þessu íláti sem olli
þessu og það er óyggjandi að
raki hefur valdið henni. Ekki eru
einhlítar skýringar á því hvernig
rakinn komst í þetta ílát,“ sagði
Erlingur.
Að sögn Guðmundar Eiríks-
sonar, umdæmisstjóra Vinnueft-
irlitsins, má ætla að við spreng-
inguna hafi glóandi málmurinn
slest 5-6 metra í kringum kerið
og í allt að 4-5 metra hæð. Sagði
hann að starfsmenn vissu vel
hvernig bregðast ætti við atvik-
um af þessu tagi og hefði mönn-
unum sem slösuðust verið komið
í kælingu innan tveggja mínútna
frá því að sprengingin átti sér
stað. Guðmundur sagðist ekki
eiga von á að auðvelt yrði að
upplýsa hvernig raki hefði komist
í ílátið sem sprengingin varð í
en hugsanlega hefði rakinn verið
falinn í ryði.
Atburðurinn hefur ekki raskað
starfsemi í steypuskálanum og
var full framleiðsla þar í gær.
Gunnar Þór Jónsson yfirlæknir slysadeildar:
Fjöldi slasaðra í um-
ferðinni fímmfalt
hærri en tölur segja
HÁLSÁVERKAR er algengasti
áverkaflokkurinn hjá þeim sem
lenda í umferðarslysum í bifreið-
um, eða 54% og virðist allstór
hluti sjúklinga sem fyrir þessum
áverka verða fara fram á slysa-
bætur vegna áverka sem erfitt er
að greina og mjög oft valda litlu
vinnutapi. Þetta kom fram í er-
indi sem Gunnar Þór Jónsson
prófessor í slysalækningum og
yfirlæknir á slysadeild Borgar-
spítalans flutti á norrænu þingi
um umferðalækningar.
Gunnar gerði
ásamt Þorvaldi
Ingvarssyni lækni
rannsókn á áverk-
um bílstjóra og far-
þega í umferðar-
slysum á höfuð-
borgarsvæðinu árið
1989. Alls hlaut
1.341 einstakling-
ur áverka, sem þýðir að tíðnin er 93
einstaklingar á 10 þúsund íbúa eða
um 1%. Miðað við opinberar tölur
Umferðarráðs byggðar á lögreglu-
skýrslum urðu 269 slys á þessu svæði
árið 1989, með 18,7% tíðni á 10
þúsund íbúa. Rannsókn Gunnars og
Þorvaldar sýnir að fjöldi slasaðra er
fimmfalt fleiri, en opinberar tölur
gefa til kynna og segir Gunnar að
tölur Umferðarráðs þar um séu
ómarktækar.
Nokkru fleiri konur en kariar slös-
uðust í umferðinni á höfuðborgar-
svæðinu, eða 51%, en 65% hinna slös-
uðu voru á aldrinum 10 til 29 ára.
Flest slysanna urðu við aftanákeyrsl-
ur og voru hálsáverkar stærsti áverk-
aflokkurinn eða 54%, en 7% slasaðra
voru lagðir inn á sjúkrahús. Fjarvist-
ir frá vinnu voru að meðaltali 26
dagar.
Áhætta íbúa á höfuðborgarsvæð-
inu hvað varðar að lenda í umferðar-
slysum er mismunandi eftir bæjarfé-
lögum, minnst er hún á Seitjarnar-
nesi eða 19,3 á 10 þúsund íbúa,
33,6% í Mosfellsbæ, Kjalarnesi og
Kjós og á milli 60 og 70% í Kópa-
vogi, Garðabæ og Hafnarfírði, en
langmest er áhættan í Reykjavík, eða
nær 111 af 10 þúsund íbúum geta
átt von á að slasast þar í umferð-
inni. Gunnar segir aðalástæðu þess
að umferðarmannvirki í borginni séu
illa hönnuð.
Vegna hárrar tíðni hálsáverka við
umferðarslys í bifreiðum var gerð
nánari könnun á ýmsum þáttum
þessa áverkaflokks. Hálsáverkar eft-
ir umferðarslys eru tvöfalt algengari
hér á landi en t.d. í Danmörku og
Noregi, þó aðstæður séu um margt
svipaðar. „Það er ekki innbyggt í
Reykjavíkursálina að aka aftan á,
svo leita verður annarra skýringa og
þá koma léleg umferðarmannvirki
upp í hugann. Hér er eðlileg umferð
alltaf að stoppa, þannig að ökumenn
eru ekki alltaf á vaktinni með þeim
afleiðingum að þeir aka aftan á
næsta bíl,“ sagði Gunnar.
Algengasta orsök hálsáverka eru
aftanákeyrslur eða í 56% tilvika og
eru algengastir hjá bílstjórum og
farþegum í framsæti. Um 85% þeirra
sem þennan áverka hlutu notuðu
öryggisbelti, en aðeins 0,5% voru
iagðir inn á sjúkrahús og nær 80%
voru ekki íjarverandi frá vinnu vegna
áverkans.
Þau 20% sem voru frá vinnu vegna
hálsáverka eftir umferðarslys voru
að meðaltali 31-2 daga frá vinnu.
Gunnar sagði erfitt að fullyrða hvort
um tryggingasjúkdóm væri að ræða
eins og ýjað hefði verið að, en menn
yrðu mjög varir við mikla ásókn
manna í vottorð vegna þessa áverka.
Aðeins 34% þurftu vottorð til vinnu-
veitenda, en 55% fengu vottorð til
tryggingastofnunar og kom fram í
máli Gunnar að allstór hluti þessara
sjúklinga virtist fara fram á slysa-
bætur vegna áverka sem erfitt væri
að greina og mjög oft ylli litlu vinnu-
tapi.
Bílbeltanotkun
hefur dregið úr
höfuðáverkum
Kristinn Guð-
mundsson yfir-
læknir á heila- og
taugaskurðdeild
Borgarspítalans
kynnti á þinginu
rannsókn sem gerð
var á komum slas-
aðra á slysa- og
bráðavakt Borg-
arspítalans á árinum 1974 til 1990.
Á þessu tímabili komu 29 þúsund
manns, eða 1.700 að meðaltali á ári.
Á umræddum árum komu 6.800
vegna þessara áverka og voru 1.580
lagðir inn eða um 90 á ári að meðal-
tali. Meirihluti þeirra voru karlmenn,
’eða að tveimur þriðju allra. Kristinn
sagði að áberandi væri að karlmenn
lentu í hinum alvarlegri slysum.
Algengast er að ökumenn hljóti
höfuð- og andlitsáverka eftir umferð-
arslys, því næst farþegar í bílum,
þá hjólreiðamenn, fótgangandi og
ökumenn og farþegar bifhjóla.
Þó svo að umferðarslysum hafi
fjölgað á tímabilinu, hefur höfuð- og
andlitsáverkum fækkað á síðustu
þremur áram, eða um og eftir 1988,
en á þeim tíma jókst notkun bílbelta
hér á landi.
Fram kom í máli hans að einn
fjórði þeirra sem lenda í umferðar-
slysum og koma á slysavarðstofuna
höfðu höfuð- og andlitsáverka, um
helmingur þeirra sem lögðust inn á
sjúkrahús eftir umferðarslys höfðu
slíka áverka og um 27% þeirra sem
þessa áverka hlutu í umferðarslysum
á tímabilinu dóu, eða komu látnir inn
á sjúkrahús, en alls lést 31 af völdum
þessara áverka í umferðarslysum á
tímabilinu. Kristinn sagði að tvöfalda
mætti þá tölu, þar sem fólk hefði
látist af völdum áverkanna, en verið
skráð á öðrum deildum spítalans.
Mikilvægt að
almenningur kunni
skyndihjálp
Gríma Huld
Blængsdóttir
læknir og umsjón-
armaður neyð-
arbílsins fyrir hönd
lækna sagði frá þvi
að lífslíkur þeirra
sem fá fyrstu hjálp
vegfarenda eða
annarra áður en
sjúkrabíll kemur á vettvang séu
margfalt meiri en þeirra sem enga
slíka hjálp fá. Á árunum 1982 til
1986 var gerð könnun, sem leiddi í
ljós mikilvægi þess að hinn almenni
borgari kunni eitthvað fyrir sér í
skyndihjálp. Athuguð voru afdrif
allra þeirra sem fengu hjartastopp í
Reykjavík á umræddu tímabili og í
ljós kom að 29% þeirra sem fengu
fyrstu hjálp frá vegfaranda eða öðr-
um nærstöddum er atvikið gerðist
lifðu af og útskrifuðust, en sjaldgæft
var að fólk lifði, fengi það enga hjálp
áður en sjúkrabifreið kom 'að.
„Þetta sýnir hversu brýnt er að
fólk læri skyndihjálp og kunni eitt-
hvað fyrir sér er atvik sem þessi
koma upp,“ sagði Gríma.
Neyðarbíll hefur verið í gangi í
Reykjavík frá árinu 1982, fyrst til
reynslu yfir daginn en þörfin jókst
þannig að vakt var tekin upp á kvöld-
in og um helgar síðar og frá árinu
1989 er vakt allan sólarhringinn árið
um kring. Borgarspítalinn gerir bíl-
inn út í samvinnu við Rauða krossinn
og Slökkvistöð Reykjavíkur. Á síð-
asta ári voru útköll 3.556 eða um
30% af öllum sjúkraflutningum á
höfuðborgarsvæðinu og sagði Gríma
það alltof mikið. Bíllinn væri oft
kallaður út í minniháttar slys, m.a.
vegna óljósra upplýsinga í fyrstu, en
stefnt væri að því að fækka ferðum
bifreiðarinnar í slík útköll.