Morgunblaðið - 10.08.1991, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. ÁGÚST 1991
15
ELLIN - ÆSKAN
- ALDAHVÖRF
eftir Svein Ólafsson
Undanfarin ár hafa umræður far-
ið vaxandi um það sem nefnist MÁL
ALDRAÐRA. Margt er vel um þetta
— en málið hefir margar hliðar —
sumar sem vekja ugg um andlega
heilbrigð áhrifamanna í þjóðfélaginu
— og spurningar um raunverulega
hreinskilni eða hreint fals og blekk-
ingar.
Stjórnmálaflokkar og ýms samtök
hafa á seinni árum stöðugt sótt í
sig veðrið útaf þessu — og allsstaðar
er látið í veðri vaka að bættur hagur
aldraðra sé æðsta skylda sem á sam-
félaginu hvílir — enda eru það orð
að sönnu. Margt virðingarvert fram-
takið hefir komið út af þessu — og
ber að þakka slíkt af alhug.
Það sem hinsvegar er áhyggju-
efni, er allt annað og stefnir í aðra
átt. — Hér er á ekki mörgum árum
orðin breyting á hugsunarhætti
yngri kynslóðarinnar í landinu, sér-
staklega þeirra, sem menntast vel,
og eru ungir að árum orðnir ráða-
menn í ýmsum fyrirtækjum, margir
hveijir menntaðir erlendis og komn-
ir heim með annarlegar hugmyndir
frá þjóðum — sem hafa sumpart
lent á villigötum — í manneskjulegu
tilliti.
Lög landsins og reglugerðir eftir-
launasjóða mæla svo fyrir að fólk
skuli fara á eftirlaun — hætta störf-
um 67 ára. — Skjóta má inn í að
margir eru fegnir slíku og hlakka
til. Aðrir kvíða fyrir, því þeir hafa
gert þá skyssu að „lifa til að vinna“
í stað þess að „vinna til að lifa“.
Þeir eiga ekkert eftir þegar starfinu
sleppir. — Þarna eru vandamál sem
þarf að leysa — kenna fólkinu að
eiga eitthvað fyrir sjálft sig — svo
hægt sé að hlakka til að hverfa að
slíku „einhveiju sínu eigin“ þegar
„stóra fríið“ kemur sem búið er vera
að vinna sér inn nánast alla ævina.
En, þótt þetta sé stórt vandamál
margra, þá er annað sem er miklu
verra, og það er það sem vekur ugg
„Hinir ungu, sem hafa
á seinni árum komist
beint úr t.d. háskóla —
innlendum eða erlend-
um — í háar stöður og
fengið mannaforráð,
hafa í mjög vaxandi
mæli tileinkað sér
stefnu í meðhöndlun
eldri starfsmanna, sem
eru e.t.v. að nálgast
starfslok — sem er svo
gjörsneydd hugsuninni
um að koma vel fram
gagnvart „öldruðum“
— að nánast verður vart
flokkað undir annað en
hreint mannúðarleysi.“
í bijóstum margra: Hinir ungu, sem
hafa á seinni árum komist beint úr
t.d. háskóla — innlendum eða erlend-
um — í háar stöður og fengið manna-
forráð, hafa í mjög vaxandi mæli
tileinkað sér stefnu í meðhöndlun
eldri starfsmanna, sem eru e.t.v. að
nálgast starfslok — sem er svo gjör-
sneydd hugsuninni um að koma vel
fram gagnvart „öldruðum“ — að
nánast verður vart flokkað undir
annað en hreint mannúðarleysi. Slíkt
er ástandið víða, að vart verður
flokkað undir annað en beina mann-
vonzku eða það sem sumir hefðu
jafnvel nefnt „helstefnu". — Menn
eru settir til hliðar í stöðum — laun
látin sitja eftir (í launaskriðinu) —
en hinir yngri hækka launin við
sjálfa sig — reynsla hinna eldri er
einskis metin, og þeir lítillækkaðir
af því að menntun hinna nýbökuðu
skólamanna er svo „fullkomin", að
reynsla þeirra sem áður unnu störfin
er einskis metin: oft með herfílegum
og afdrifaríkum afleiðingum fyrir
fyrirtækin.
Mönnum er svo gjarnan sagt upp
störfum — reknir — til að koma
öðrum yngri að — jafnvel þótt atutt
sé í að viðkomandi geti með lögleg-
um rétti farið á eftirlaun. — Mönnum
er hreinlega kastað „á öskuhaug-
ana“ — eða „út á gaddinn“ sem
kannski samsvarar því að kasta þeim
„í höfnina" — því það er líka að
verða „móðins“ að enginn vill „eldri
menn eða konur" í vinnu — jafnvel
þótt um mjög hæft og traust fólk —
með góða reynslu — sé að ræða: oft
betra en yngra fólk, sem oft er á
hlaupum á milli fyrirtækja í von um
hærri laun o.s.frv.
Þótt horft sé nú framhjá þeirri
„helstefnu“ sem í þessu felst, þá er
sóunin af því að þeir, sem kallast
„aldraðir", eru bæði settir til hliðar
og reynslu þeirra hreinlega oft kast-
að á glæ — með þessum „nýmóðins"
hætti — og auk þess vegna þess,
að fólk er jafnvel nú — með bættu
heilsufari og lengra lífí — látið hætta
alltof snemma að vinna, þá felst í
þessu slík gegndarlaus sóun á verð-
mætum og starfskröftum þjóðfé-
lagsins, að við blasir, að innan ekki
margra -ára verði ein allsheijar
sprenging í eftirlaunakerfinu (sem
er allt í brotum og molum nú) —
þat' sem það hrökkvi ekki til að axla
þær byrðar sem þjóðfélagið gerði sér
vonir um — eins og ýmsir sem vit
hafa á hafa þegar bent á.
Ég vildi því í stað alls þessa „upp-
hlaups“ til að standa við bakið á
„öldruðum" — sem sumsstaðar er
gott, en líka sumsstaðar hálfkák —
sjá eftirlaunaaldurinn gerðan fijáls-
ari — þannig að menn megi og geti
eftir t.d. 70 ára aldur valið, hvort
þeir vilja hætta — eða vinna eitthvað
áfram — og — sem mér virðist vera
mannúðar- og um leið hagkvæmnis-
mál og mannréttindamál fyrir þjóð-
ina — að settar verði með einhveiju
móti skorður við misþyrmingu á al-
mennum mannréttindum með alls-
kona „kúnstum" — eins og nú eru
Sveinn Ólafsson
víða viðhafðar og nefnt var — og
nærtæk dæmi eru um úr blöðum
nýverið — auk annars.
Þannig vil ég sjá Sjálfstæðisflokk-
inn, sem í mínum huga er ennþá
almennt skoðaður sem veijandi al-
mennra mannréttinda, mannúðar og
réttlætis, beina kröftum sínum að
því, að hér verði tekið á málum af
viti, sanngirni ogyfirsýn til að koma
því til leiðar að viðhaldið sé réttlæti
gagnvart hinum „öldruðu“ — og
jafnframt, að reynt verði að fínna
leiðir til að sú sóun á hæfileikum
og mannafia og ljármunum samfé-
lagsins með starfslokum of fljótt,
sem nú stefnir í — verði útilokuð
og tekin verði upp hagkvæmari,
réttlátari og mannúðlegri stefna í
málefnum „aldraðra" en nú tíðkast
— bæði vegna rangra og gamaldags
lagasetninga og „nýmóðins kúnsta"
sem engum dyljast — og sem nefnd-
ar voru og ekki er hægt að nefna
annað en helstefnu í mannlegum
samskiptum og vítavert mannúðar-
leysi í því, sem við viljum nefna
menningarsamfélag á Islandi. —
Þarna vil ég sjá ALDAHVÖRF —
og til þess treysti ég Sjálfstæðis-
flokknum bezt.
Höfundur er fyrrverandi
verslunarmaður.
Frá afhendingu kistlanna, sem Umliyggja gaf Landspítalanum, Land-
akoti og barnadeildinni á Akureyri.
Ríkisspítalar;
Börnum færðar gjafir
UMHYGGJA, félag til stuðnings sjúkum börnum, færði barnadeildun-
um á Landspítalanum, Landakotsspítala og barnadeildinni á Akur-
eyri fyrir nokkru gjöf, sérútbúna kistla sem innihalda fræðsluefni
til undirbúnings börnum fyrir aðgerðir og rannsóknir.
Umhyggja er áhugamannafélag Syke barns hehov“ NOBAB.
fagfólks og foreldra. Markmið fé-
lagsins er að vinna að bættum að-
búnaði og aðstæðum sjúkra barna
jafnt innan sjúkrahúsa sem utan.
Félagið er aðili að norrænum
samtökum, „Nordisk förening for
Þessir kistlar voru keyptir fyrir
gjafafé sem ýmsir einstaklingar og
fyrirtæki gáfu félaginu.
Umhyggja vill þakka öllum þess-
um aðilum fyrir stuðninginn.