Morgunblaðið - 18.08.1991, Qupperneq 14

leer TaOoÁ .8i auoAQimnug QiQAjanuoíioM
----MORGUNBLAÐIÐ 'SUNNUDAGUR 18. ÁGÚST 1991
LÍKFLUTNIN6UR
ALUARINNAR
Endurgreftrun Friðriks mikla
vekur deilur i Þýskalandi
eftir Karl Blöndal
Friðrik mikli, Bismarck og Hitl-
er. Þessi mynd var á korti, sem
nazistar gáfu út í áróðursskyni.
Helgríma Friðriks.
Tveimur árum síðar fundu Banda-
ríkjamenn þær í kalíumnámu í
Thiiringen og fluttu þær í Elísabet-
arkirkjuna í Marburg. í skjölum
Bandaríkjamanna kallaðist sú að-
gerð „Líkstuldur". Tilgangur henn-
ar var að koma í veg fyrir að kist-
urnar lentu í höndum Sovétmanna.
Áfið 1952 flutti Loðvík Ferdinand
prins, höfuð Hohenzollern-ættar-
innar, kistur feðganna til kastala
við Hechingen í Badén-Wiirttem-
berg. Sá kastali er í eigu afkom-
enda Friðriks mikla af Hohenzoll-
ern-ættinni.
Kisturnar voru síðan geymdar í
Hohenzollern-kastalanum vegna
þess að Potsdam og Sanssouci höfn-
uðu í Austur-Þýskalandi eftir
heimsstyijöldina síðari og því
óhægt um vik að flytja þær þangað.
Við sameiningu Þýskalands
breyttust aðstæður og Hohenzoll-
em-fjölskyldan fór að leita hófanna
um að flytja feðgana til Sanssouci.
Á föstudag hófst svo síðasti áfang-
inn í löngu ferðalagi kistnanna. í
Hechingen báru liðsforingjar kist-
urnar í skrauthlaðinn lestarvagn,
sem Vilhjálmur II Þýskalandskeis-
ari lét smíða árið 1905, að viðstödd-
um heiðursverði hermanna. Þegar
komið var til Potsdam lék lúðra-
sveit hersins. Því næst var farið
fetið með kisturnar í hestvögnum
til Sanssouci.
Harkalegar deilur
Miklar umræður hafa verið um
endurgreftrun Friðriks mikla í
Þýskalandi undanfarnar vikur. Það
hefur verið gagnrýnt að Kohl skyldi
þiggja boð Hohenzollern-fjölskyld-
unnar um að vera viðstaddur at-
höfnina og sömuleiðis þáttur hers-
ins í henni. Ummæli Loðvíks Ferd-
inands prins, um að efna eigi til
•þjóðaratkvæðagreiðslu til þess að
skera úr um það hvort koma skuli
á þingbundinni konungsstjórn í
Þýskalandi hafa ekki lægt öldurnar.
Útför Friðriks mikla hefur vakið úlfaþyt í Þýskalandi. Helmut
Kohl kanslara er legið á hálsi að kynda undir
þjóðernishyggju með þeirri ákvörðun sinni að vera
viðstaddur athöf nina. Raddir gagnrýni heyrast bæði úr
röðum andstæðinga og samherja kanslarans: hann sé að
gefa til kynna að Þjóðverjar hyggist sölsa undir sig öll völd
í Evrópu. Friðrik mikli hefur bæði verið kallaður menntaður
einvaldur og fánaberi hernaðarhyggju. Hann var fyrirmynd
bæði Ottós von Bismarcks og Adolfs Hitlers.
Amiðnætti laugardagsins
17. ágúst, nákvæm-
lega 205 árum eftir
andlát Friðriks mikla,
var hann lagður til
hinstu hvílu í konungs-
grafhýsi hallarinnar
Sanssouci, skammt frá
Potsdam. Um 250 aðals- og áhrifa-
menn, þeirra á meðal Kohl, voru
viðstaddir athöfnina. Fyrr um dag-
inn var níðþung pjáturskista Frið-
riks mikla höfð almenningi til sýnis
á meðan faðir hans, Friðrik Vil-
hjálmur, var borinn til grafar. Var
búist við að um 150 þúsund manns
myndu ganga hjá kistunni.
Vildi látlausa útför
Friðrik mæiti svo fyrir i erfða-
skrá sinni að hann yrði grafínn í
Sanssouci. Nú hefur honum orðið
að þeirri ósk sinni. En aðrar óskir
hans voru virtar vettugi. „Deyi ég
í Potsdam eða Berlín vil ég ekki
verða hégómlegri forvitni fólksins
til sýnis og skal ég grafinn á mið-
nætti þriðja dags. Eg skal fluttur
til Sanssouci við luktarljós án þess
að nokkur fylgi mér og grafinn við
látlausa athöfn." Þannig mælti
Friðrik í erfðaskrá sinni fyrir um
að útför sín yrði haldin. En það var
ekki farið að fyrirmælum hans,
hvorki árið 1786, 'né 1991.
Líkkistur Friðriks og föður hans
hafa farið víða á undanförnum 48
árum. Árið 1943 kom Hermann
Göring, ríkismarskálkur Hitlers,
kistunum fyrir í sprengjubyrgi sínu
í Berlín til að veija þær loftárásum.
Friðnk mikli hef-
ur vakið miklar
pólitískar deilur
205 árum eftir
ílnndíi sinn.