Morgunblaðið - 04.09.1991, Blaðsíða 20

20
ieei F3ffM3Ti3?. ,i jrjr>A(j'jy[Yam aiaAjav5ö»>aGM
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 4. SEPTEMBER 1991
Eistneskir sérfræðingar um krabbamein í heimsókn hérlendis:
Höfum séð fyrirmyndar heil-
brigðisþjónustu og snúm
heim með nýjar hugmyndir
í Eistlandi vantar peninga til að bæta menntun, kaupa tæki og lyf
MENNTUN og tæki, þetta eru erfiðu orðin þegar rætt er um
heilbrigðismál heima þjá okkur. Peningar er lykilorðið, en þá
eigum við ekki í Eistlandi. Hér höfum við hins vegar séð fyrir-
myndar heilbrigðisþjónustu og snúm aftur heim með hugmyndir
sem fólk vill án efa vinna úr. Krabbameinsfélagið er frábært
dæmi um hverju samtök einstaklinga fá áorkað til að bæta heilsuf-
ar þjóðar. Sovéska módelið um að enginn borgi nema ríkið, sem
ekki borgar nóg, hefur verið að sliga heilbrigðiskerfið í Eist-
landi. Nú þarf að hugsa málin frá grunni, nálgast nýja þekkingu
og tækni og uppfræða almenning betur. í þessari heimsókn til
íslands fáum við að skoða hvernig önnur lítil þjóð skipar sínum
heilbrigðismálum, það er góð innspýting.
Hjónin Marianne Niin og Váino
Rátsep eru sérfræðingar í krabba-
meini við rannsóknarstöð í Tallinn
í Eistlandi. Það sem hér fór á
undan er kjami úr spjalli þeirra
við blaðamann Morgunblaðsins í
gær, en Niin og Rátsep em nú í
heimsókn hér á landi í boði
Krabbameinsfélagsins og heil-
brigðisyfirvalda.
Kristján Sigurðsson yfirlæknir
leitarstöðvar Krabbameinsfélags-
ins segir að nokkuð lengi hafi
verið til athugunar, að hér á landi
verði upplýsingamiðstöð aðildar-
landa WHO, heilbrigðisstofnunar
Sameinuðu þjóðanna, um krabba-
meinsleit. Astæðan sé hve vel
hafi gengið hér í leit að krabba-
meini. í framhaldi af ráðstefnu
um krabbameinsleit í Búlgaríu
fyrir nokkmm ámm fór Kristján
á fund sérfræðinga í Eistlandi í
fyrra og hingað koma þau Rátsep
og Niin til að kynna sér ástand
leitarmála og íslenska heilbrigðis-
þjónustu aðra. Þau flytja jafn-
framt fyrirlestra um eigin rann-
sóknir, hann á bijóstakrabba og
hún á húðæxlum.
Rátsep var ráðherra heilbrigð-
ismála í Eistlandi fyrir tveimur
ámm og hefur því góða sýn yfír
stöðu þeirra í heimalandi sínu.
Hann segir þar mörgu ábótavant;
erfiðustu vandamálin felist í lé-
legri menntun, bæði heilbrigðis-
stétta og almennings, og miklum
skorti á búnaði sjúkrahúsa. Að
baki þessu búi peningaleysi, fyrst
og fremst.
Fyrst þarf að bæta
efnahagsástandið
Verðbólga í Eistlandi hefur að
sögn Rátsep tífaldast milli ára en
laun tvöfaldast á sama tíma. „Að-
alverkefni stjómvalda í Eistlandi
á næstunni verður að reyna að
bæta úr ömurlegu efnahgsá-
standi,“ segir Rátsep. „En ég held
að fast á eftir fylgi betrumbætur
á heilbrigðisþjónustu og því sem
henni stendur helst fyrir þrifum,
auk fleiri félagslegra úrbóta.“
Niin segir ekki nóg með að
tæknibúnað vanti á spítala og
rannsóknarstofur, „við eigum ekki
einu sinni peninga til kaupa lyf,“
segir hún. „Önnur hlið á því að
stjómvöld setja ekki nóga peninga
í heilbrigðiskerfíð snýr að starfs-
mönnum þess. Þeir fá lág laun
og það borgar sig til að mynda
mun betur að vera verkamaður
en læknir inná spítala."
Þau hjón segja að skipulag
heilbrigðisþjónustu í Eistlandi sé
í sjálfu sér gott. „Ef eitthvað bját-
ar á er hægt að fara í sína heilsu-
gæslustöð, í dreifbýli, eða göngu-
deild í borgum. Mönnum er svo
vísað réttar leiðir til sérfræðinga
og allt gengur þetta snurðulítið.
Léleg efni og aðstæður standa
kerfinu hins vegar fýrir þrifum,"
segir Rápset.
Niin segir að almenningur í
Eistlandi viti ekki nóg um al-
mennt hreinlæti og leiðir til að
forðast sjúkdóma ýmiskonar.
„Þess vegna er fræðsla um þetta
allt frá yngstu bekkjum grunn-
skóla ekki síður mikilvæg en nút-
ímalegri kennsla heilbrigðisstétta
í Háskólanum," segir hún.
Einangraður Háskóli
„Háskólinn í Tartov er gamall
^ Morgunblaðið/Þorkell
Hjónin Vaino Ratsep og Marianne Niin við hús Krabbameinsfélags-
ins í gær.
og góður skóli," segir Niin, „en
hann hefur einangrast og það er
nauðsynlegt að færa kennslu
læknastúdenta til nútímahorfs.
Erlendir sérfræðingar kenna eitt
og eitt misseri, en það nægir ekki
til að koma helstu nýjungum
fræðanna að í kennslu. Til
skamms tíma var verklegt nám
afar lítið, það hefur reyndar skán-
að, en klínísk aðstaða í háskóla-
bænum Tartu er ekki fullnægj-
andi. Hún er mun betri við stóru
sjúkrahúsin í höfuðborginni Tall-
inn og þetta er líka meðal þess
sem veldur erfiðleikum."
Rápset segir stöðu heilbrigðis-
mála nokkuð svipaða í Eystra-
saltsríkjunum og betri en í lýð-
veldum eins og Georgíu og Arm-
eníu. Hins vegar sé samanburður
erfiður við risa eins og Rússland.
Þar segir hann sjúkrahús í stærstu
borgum líklega nokkru betur sett
en í sínu landi, en Niin bætir því
við að í smábæjum inni í miðju
Rússlandi vanti sums staðar enn-
þá rennandi vatn. „En við vorum
of nærri Póllandi og Rúmeníu til
að átta okkur á ástandinu sem
þar hefur ríkt,“ segir hún.
Váino Rápset og Marianne Niin
segjast hrifin af því sem þau hafi
séð hér, í Krabbameinsfélagi ís-
lands og á Landspítalanum. „Þið
hafið glæsilegar byggingar og
fullkomin tæki sem menn kunna
meira að segja að nota,“ segir
Rápset.
„Það er mikils virði fyrir okkur
að sjá hve vel önnur lítil þjóð hef-
ur skipað sinni heilbrigðisþjón-
ustu. Starf Krabbameinsfélagsins
sýnir okkur hve miklu einstakling-
ar fá áorkað, með frumkvæði og
síðar samvinnu við stjórnvöld."
Þetta segist Niin geta tekið
undir og bætir við að það veki
sérstaklega athygli hve mikill
áhugi starfsfólks Krabbameinsfé-
lagsins sé á störfunum sem þar
eru unnin.
„Ánægja og eldmóður í svona
starfi skiptir mjög miklu máli og
er ekkert sjálfgefin. En ég held
að nú séu aftur aðstæður í Eist-
landi, eftir næstum 40 ára Sovét-
stjóm, til að vekja þann eldmóð
með fólki sem þarf til að færa
mál til betri vegar.“
Helmingur þingflokks Alþýðuflokks á móti skólagjöldum:
Gjaldtaka verði á sjálfsvaldi skól-
anna ef þeir vilja auka umfang sitt
- segir Davíð Oddsson forsætísráðherra
ÁGREININGUR um skólagjöld innan þingflokks Alþýðuflokksins er
enn óleystur. Deilt er um hvort 8. grein framhaldsskólalaganna heimil-
ar skólagjaldtöku í þeirri mynd sem rætt hefur verið um við fjárlaga-
sparnaðinn. Össur Skarphéðinsson þingflokksformaður Alþýðuflokks-
ins segir að ekki sé meirihluti innan þingflokksins fyrir að taka upp
skólagjöld, fímm þingmenn séu með og fímm á móti. Davíð Oddsson
forsætisráðherra segir að málið snúist ekki um að samþykkja skóla-
gjöld, en rekstrarumfang skólanna verði ekki aukið frá gildandi fjár-
lögum og því sé hugmyndin sú, að þeir verði annað hvort að finna
sparnaðarleiðir eða nýta sér sjálfir heimild til aukinnar gjaldtöku
vilji þeir auka umfang sitt.
Davíð sagði, að innheimt hefði
verið innritunargjald í framhalds-
skólunum ár frá ári, sem nemi 250
milljónum króna árlega. Það hefði
einnig verið gert í ráðherratíð Svav-
ars Gestssonar.
„Ég tel það vera komið á hreint
að Alþýðuflokkurinn standi að þeim
útgjaldarömmum sem ríkisstjómin
hefur sett og að við höfum nú lokað
römmunum sem við höfum setið við
undanfama tvo mánuði. Síðan á
eftir að skoða tekjuþættina í kvöld,“
sagði Davíð að loknum ríkisstjórnar-
fundi uppúr hádegi í gær.
Aðspurður hvort samkomulag
væri um þessa ramma sagði Davíð:
„Já ég tel að flokkamir hafi skuld-
bundið sig til þess að standa að
þeim römmum sem settir hafa ver-
ið. Þvl er þó ekki að neita að ráð-
herrar kunna að hafa efasemdir um
að einhveijir þættir gangi fram, og
þegar til stykkisins kemur þá stand-
ist þær hugmyndir sem menn hafa
verið með. Ef svo er ekki, ber hver
ráðherra ábyrgð á því, innan síns
ráðuneytis, að að finna annað á
móti sem dugar," sagði hann.
Skólunum settir ákveðnir
útgjaldarammar
Þegar Morgunblaðið spurði Davíð
hvort þetta merkti, að ríkisstjómin
MÁLASKÓLII
Danska, sænska, enska, þýska, franska, ítalska, spænska og íslenska fyrir útlendinga
Innritun daglega fró kl. 13—19.
Kennsla hefst 16. september.
Skírteini afhent 13. september (föstud.) fró kl. 16-19.
Auk kvöldtíma eru líka síðdegistímar í nokkrum mólum.
Fjölbreytt kennslutæki, m.a. segul- og myndbönd.
10% afslóttur fyrir hjón, systkini, öryrkja og ellilífeyrisþega.
Starfsmenntunarsjóður BSRB og BHMR greiðir skólagjöld félagsmanna og
Verslunarmannafélag Reykjavíkur veitir sínum mönnum nómsstyrk.
3
1269081
HALLDORS
væri búin að samþykkja innritunar-
gjald í framhaldsskóla, sagði hann
að málið snérist ekki um að sam-
þykkja skólagjald.
„Það hefur jafnan staðið til að
gera þetta með þeim hætti, að sett-
ir em ákveðnir rammar fyrir út-
gjöld. Varðandi skólana eru menn
í raun að miða við það að það um-
fang sem var á síðasta ári haldist.
Ef menn ætla að auka það verða
menn að spara á móti í skólunum,
eða þá taka skólagjöld í lýmri
mæli en þegar hefur verið gert. Það
er ekki prinsipbreyting. Jafnframt
ætla stjórnarflokkamir að setja
nefnd um að auka fjárhagslegt sjálf-
ræði hvers skóla,“ sagði Davíð.
Deilt um túlkun
framhaldsskólalaga
Það er 3. mgr. 8. greinar fram-
haldsskólalaganna sem deilt er um
túlkun á varðandi heimild til að taka
upp skólagjöld en lögin voru sett
orið 1988. Greinin er svohljóðandi:
„skólanefnd ákveður upphæð gjalda
sem nemendum er gert að greiða
ið innritun í námsáfanga svo sem
innritunargjöld, efnisgjöld, pappírs-
gjöld og nemendasjóðsgjöld."
Svavar Gestsson fyrrverandi
menntamálaráðherra segir að skýrt
sé tekið fram ái lögunum og greinar-
gerð sem fylgdi frumvarpinu á
sínum tíma að ríkissjóði beri að
greiða allan rekstrarkostnað fram-
haldsskólanna. skólagjaldtöku skv.
heimildarákvæðinu sé eingöngu ætl-
að að standa undir kostnaði nem-
endafélaga skólanna. Það fer því
ekkert á milli mála að það er ekki
stoð í gildandi lögum til að inn-
heimta skólagjöld til að standa und-
ir rekstrarkostnaði skólanna,“ sagði
Svavar.
Innlagningargjald ekki til
umræðu
Forsætisráðherra sagði aðspurð-
ur að innlagnargjald á sjúkrahúsum
væri ekki lengur til umræðu í stjóm-
arflokkunum. „Þetta var ein af þeim
hugmyndum sem var á sveimi á
tímabili. Margir töldu það nauðsyn-
legt, til að ná jafnvægi í heilbrigðis-
þjónustunni. Menn hafa vakið at-
hygli á því að fólk komi utan af
landi, búa hér á dýrum hótelum eða
í einkagistingum og greiði fyrir það
og fari síðan á göngudeildir og borgi
há gjöld. Aðrir, sem hafa betri að-
gang að spítulunum séu lagðir inn,
hafi frítt húsaskjól og engan kostn-
að. Margir vildu breyta þessu núna,
en sú var ekki niðurstaðan," sagði
Davíð.
Ábending og þakkir
í MORGUNBLAÐINU í dag segir: „Sjálfstæðisflokkurinn tók
af skarið með það, fyrstur stjórnmálafíokka, að íslenzkar bæk-
ur ættu ekki að bera virðisaukaskatt."
Þetta er ekki rétt. Alþýðu-
bandalagið lagði það til á Alþingi
þegar lög um virðisaukaskatt voru
samþykkt á sínum tíma að menn-
ing yrði undanþegin virðisauka-
skatti. Þær tillögur felldi stjóm-
arliðið þá, það er þingmenn Al-
þýðuflokksins, Framsóknar-
flokksins og Sjálfstæðisflokksins.
Að öðm leyti er þessi nóta send
til að þakka Morgunblaðinu fyrir
skelegga forystugrein í dag,
þriðjudaginn 3. september, þar
sem mótmælt er tillögum um virð-
isaukaskatt á bækur.
Svavar Gestsson