Morgunblaðið - 21.09.1991, Síða 31

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. SEPTBMBER 1991
31
Páll Pálsson Efri-
Vík - Minning
Fæddur 4. júlí 1901
Dáinn 5. september 1991
Páll Pálsson, fyn’verandi bóndi á
Efri-Vík í Landbroti, andaðist 5.
þ.m. níræður að aldri. Hann fædd-
ist 4. júlí 1901 í Þykkvabæ í sömu
sveit og ólst þar upp hjá foreldrum
sínum, Margréti Elíasdóttur frá
Syðri-Steinsmýri og Páli Sigurðs-
syni frá Eystri-Dalbæ. Bjuggu þau
allan sinn búskap í Þykkvabæ miklu
myndarbúi, enda voru þau bæði
hagsýn og dugmikil. Var þar unnið
að miklum framkvæmdum í bú-
rekstri með ræktun, áveitum og
húsbyggingum, sem lagði grundvöll
að bættum hag. Vinnubrögð öll ein-
kenndust af reglusemi og kappi og
varð þetta uppeldi Páli gifturdijúgt
veganesti auk námsins í barnaskóla
hjá Eliasi Bjarnasyni, síðar yfir-
kennara í Reykjavík.
Kom það að góðum notum þegar
Páll hóf búskap í Efri-Vík árið
1925. Með dugnaði og hagsýni var
unnið að ræktun og uppbyggingu
jarðarinnar og umgengni öll bar
snyrtimennsku vitni. Mikið átak var
þegar Páll ásamt fjórum nágrönn-
um sínum fékk Sigfús H. Vigfússon
á Geirlandi, sem nú er nýlátinn, til
að sjá um byggingu rafstöðvar til
nota fyrir heimili og búrekstur. Við
búskapinn naut Páll stuðnings konu
sinnar, Magneu G. Magnúsdóttur,
en þau giftust vorið sem þau byij-
uðu búskap í Efri-Vík. Fylgdist hún
vel með öllu og tók þátt í störfum,
þar sem á þurfti að halda, og var
þá rösklega tekið til hendi.
En þó að vel væri um búskapinn
sinnt, þá naut verka Páls víðar.
Aðstæður höfðu kennt Skaftfelling-
um það að þeir yrðu að sigrast á
erfiðum samgöngum og fleiri vand-
amálum með samstarfi og sam-
vinnu. í því tók Páll virkan þátt.
Hann var m.a. á bátunum, sem
önnuðust uppskipun á vörum úr
Skaftfellingi við Skaftárós um
nærri tveggja áratuga skeið. Þar,
eins og annars staðar, sögðu sam-
ferðamennirnir að fárra handtök
hefðu verið drýgri.
Þessi reynsla hefur vafalaust átt
þátt í að auka áhuga Páls á gengi
samvinnufélaganna, sem hann
studdi af heilum hug og lét sér
annt um til hinstu stundar. Það var
líka í samræmi við hið jákvæða líf-
sviðhorf hans að vilja leggja hveiju
góðú máli lið, enda var hann góður
liðsmaður í flestum félögum, sem
starfandi voru í sveitarfélaginu.
Áratuga starf hans í hreppsnefnd
Kirkjubæjarhrepps, stjórn Búnaðar-
félags Kirkjubæjarhrepps og
margra annarra, þar sem honum
voru sérstaklega falin gjaldkera-
störf, segja líka sína sögu.
í kirkjukór Prestsbakkakirkju
söng Páll yfir 40 ár, frá stofnun
hans og fram á síðasta ár, og voru
það ekki margar æfingar, eða at-
hafnir, þar sem hann vantaði, þá
vegna óviðráðanlegra forfalla. Á
þann og ýmsan annan hátt sýndi
hann hug sinn til kirkjunnar.
En þó að Páll kæmi þannig víða
við í sveitarfélaginu eru það þó
ekki hin ágætu störf þessa frænda
míns, sem verða mér minnisstæð-
ust, heldur maðurinn sjálfur. Hin
einstæða góðvild hans og jafnaðar-
geð hlaut að hafa þau áhrif að
mönnum leið vel í návist hans. í
bernskuminningu minni er Páll og
fjölskylda hans hluti af tilverunni,
þar sem heimsókn þeirra var beðið
með tilhlökkun.
Þau Páll og Magnea fengu til sín
nýfæddan Magnús Bjarnfreðsson.
Átti Magnús heima í Efri-Vík þar
til hann vegna náms og starfa flutt-
ist á höfuðborgarsvæðið. Þrátt fyrir
þá íjarlægð hefur sambandið ekki
rofnað og ánægja þeirra hjóna var
mikil að fá með gagnkvæmum
heimsóknum og á annan hátt að
fylgjast með vexti barna Magnúsar.
Og þegar erfiðleikar steðjuðu að
fyrr á þessu sumri dvaldi Guðrún
Árnadóttir, kona Magnúsar, hjá
þeim hjónum, þegar þörfin var
brýnust.
Um leið og þakklæti fyllir hug-
ann við þessi leiðarlok vil ég og fjöl-
skylda mín biðja Guð að styðja
Magneu og Magnús og fjölskyldu
hans. Og mikils virði er sannfæring-
in um að sú hlýja og gleði, sem
jafnan fylgdi honum, muni gera það
áfram þrátt fyrir þessi þáttaskil,
og minningin um hann í huga okk-
ai' því hafa sömu áhrif og návist
hans.
Jón Helgason
Ég var stödd í sól og hita á sólar-
strönd, þegar maðurinn minn
hringdi til mín og tilkynnti mér að
Páll föðurbróðir minn væri látinn.
Þessi fregn kom ekki sem þruma
úr heiðskíru lofti þar sem Páll hafði
þrásinnis veikst hastarlega núna í
sumar og máttum við frændfólk
hans og vinir búast við að brátt
væri komið að leiðarlokum í lífi
Páls.
Páll var fæddur 4. júlí 1901 í
Þykkvabæ í Landbroti í Vestur-
Skaftafellssýslu, sonur hjónanna
Páls Sigurðssonar og Margrétar
Elíasdóttur, sem þar bjuggu. Páll
var fjórða af sjö börnum þeirra
hjóna. Enn eru á lífi; Gyðríður, elsta
barn þeirra hjóna, móðir Jóns Helg-
asonar alþingismanns, og Gissur,
næst yngstur, sem lengi var ljósa-
meistari hjá Leikfélagi Reykjavíkur.
Páll dvaldi í foreldrahúsum til
1925 en þá keypti hann Efri-Vík í
Landbroti af Eiríki Þorgeirssyni og
gerðist bóndi þar. Iiann kvæntist
9. njaí 1925, Magneu Guðrúnu
Magnúsdóttur, dóttur hjónanna
Magnúsar Hansvíumsonar og Guð-
ríðar Sigurðardóttur. Fluttu þau
hjón fyrst í gamla bæinn til Eiríks
og voru þar á meðan Páll byggði
nýjan bæ gengt gamla bænum.
Ekki tók það nema tvo mánuði að
reisa húsið, tvílyft steinhús, en yfir-
smiður var Sveinn Jónsson, bróðir
Helga í Seglbúðum, mágs Páls.
Eiríkur var síðan í húsmennsku hjá
Páli og önnuðust þau hjón hann af
alúð þar til hann lést árið 1943.
Guðríður móðir Möggu var einnig
hjá þeim hjónum alla tíð þar til hún
lést árið 1963.
Þeim hjónum varð ekki barna
auðið, en þann 9. febrúar 1934
fæddist á Efri-Steinsmýri í Meðal-
landi drengur í mikilli fátækt. Þenn-
an dreng sóttu hjónin í Seglbúðum,
Gyðríður og Helgi, og fluttu hann
í reyfum til Möggu og Páls í Efri-
Vík þar sem hann ólst upp til full-
orðinsára. Helgi hafði drenginn inn-
an klæða á ferðalaginu til að hlífa
honum fyrir nepju vetrarins. Þarna
var kominn Magnús Bjarnfreðsson
hinn landskunni blaða- og fjölmiðla-
maður. Hann hefur alla tíð í þeirra
huga og eins okkar frændfólksins
verið sonur þeirra. Magnús _ á 4
börn og er kona hans Guðrún Árna-
dóttir.
Páll og Magga voru alla tíð ákaf-
lega vinnusöm og unnu stöðugt að
umbótum og uppbyggingu jarðar-
innar, þar til þau brugðu búi er
hjónin Hörður Davíðsson og Salóme
Ragnarsdóttir keyptu jörðina 1968.
Páll lærði bókband þegar h.ann
var í 14 eða 15 ára unglingur af
frænda sínum, Elíasi Einarssyni frá
Fossi í Mýrdal, sem var á þeim
árum vinnumaður hjá foreldrum
hans í Þykkvabæ. Svo vel lærði
hann þessa iðn að Elísa gaf honum
verkfæri sín, sem þá voru gömul,
og batt Páll inn bækur af sérstakri
vandvirkni með þessum gömlu
verkfærum alla tíð og kannski mest
eftir að hann hætti búskap, enda
féll honum illa að sitja aðgerðar-
laus. Þær eru orðnar ansi margar
bækurnar sem hann hefur bundið
inn, m.a. fyrir bókasafnið á
Klaustri, ýmsa bókasafnara o.fl.
Við hjónin erum svo heppin að eiga
nokkuð margar bækur sem hann
hefur bundið inn, bæði nýjar bækur
og gamlar, sumar illa farnar. Þær
lagfærði hann og batt inn svo lista
vel að ótrúlegt er.
Páll var mikils metinn í sveit sinni
og gegndi þar mörgum trúnaðar-
störfum, var meðal annars í hrepps-
nefnd í 36 ár, þar til hann baðst
undan endurkjöri árið 1970. Árum
saman var Páll gjaldkeri sjúkrasam-
lagsins á staðnum og þurfti vegna
þess starfs að ferðast mikið um
vegna innheimtu, þetta var töluvert
erfiðara þá en nú, því Páll átti aldr-
ei bíl og fót' því allt fótgangandi
eða á hestum. Páll var alla tíð al-
ger bindindismaður og var virkur
félagi í stúkunni Klettafrú á Kirkju-
bæjarklaustri á meðan hún starf-
aði. Páll var trúmaður mikill, og svo
kirkjurækinn að séra Siguijón á
Kirkjubæjarklaustri tjáði mér að
væri messað, hefði mátt ganga að
Páli vísum eins og klerki. Þótti hon-
um ákafiega vænt um kirkju sína,
Prestbakkakirkju og, var hann
safnaðarfulltrúi til fjölda ára, einnig
var Páll einn af stofnendum kirkju-
kórsins og söng með kórnum alla
tíð þar til á síðasta ári. Þegar ákveð-
ið var að byggja kapellu séra Jóns
Steingrímssonar á Kirkjubæjar-
klaustri ákváðu þau hjónin, Páll og
Magga, að gefa orgelið í kapelluna,
ásamt öllum sálma- og nótnabók-
um, til minningar um foreldra
þeirra beggja. Orgelið var svo keypt
1970 og geymt hjá frænda þeirra
Gissuri Elíassyni, orgelsmiði, þar
til kapellan var vígð 1974. Þetta
var stórhöfðingleg gjöf sem sýndi
vel hug þeirra til kirkjunnar.
Páll frændi var alla tíð sérlega
skapgóður, barngóður og elskuleg-
ur maður og sama má segja um
Möggu konu hans. Þegar ég var
lítil stelpa var ég í sveit hjá Gyðríði
föðursystur minni í Seglbúðum.
Þegar pabbi og mamma komu aust-
ur á sumrin, fórum við að sjálf-
sögðu í heimsókn að Efri-Vík og
alltaf var tekið á móti okkur eins
og koma okkar væri þeim einhver
sérstök gjof, svo gestrisin voru þau
hjónin. Flest sumur í marga áratugi
höfum við hjónin ýmist ein, með
börnum okkar eða síðustu árin með
föður mínum dvalið í nokkra daga
í Landbrotinu, og langar okkur til
að þakka fyrir þær elskulegu mót-
tökur sem við höfum alltaf orðið
aðnjótandi hjá þeim hjónum. Fyrst
í mörg ár í Efri-Vík, en síðan eftir
að þau árið 1979 fluttu að Kirkju-
bæjarklaustri í íbúðir aldraðra að
Klausturhólum og nú síðast í ágúst-
mánuði sl. eftir að þau voru nýflutt
að Heiðabæ, dvalarheimili aldraðra,
sem rekið er af hjónunum sem tóku
við búi í Efri-Vík, af Páli og Möggu.
Mig langar til að lýsa því í fáum
orðum hvernig var að koma til
þeirra eftir að þau hættu búskap
og vil ég taka fram' að oftast kom-
um við óvænt án þess að þau vissu
fyrirfram um ferðir okkar. Páll sat
oftast við að binda inn þegar við
komum, en Magga sat eða lá fyrir
í sófanum sínum, því hún hefur í
mörg ár verið slæm í hnjánum og
því átt erfitt með að hreyfa sig um,
hún var oftast með bók eða blað í
hönd, því hún les mikið. Páll lagði
ávallt strax frá sér verkefnin þegar
gesti bar að garði og settist með
okkur, það var mannbætandi að
koma til þeirra og breytti það engu
um hvort við komum bara fjölskyld-
an eða með vinum okkar, þeim
ókunnugum, allir voru alltaf jafn
velkomnir. Fyrir nokkrum árum
komu sænsk vinahjón okkar með
okkur til þeirra að Klaustri, við
höfðum verið að ferðast með þau
og sýna þeim það sem þykir sér-
staklega áhugavert á Suðvestur-
og Suðurlandi. Þegar þessi hjón
voru spurð hvað þeim hefði fundist
minnisstæðast við íslandsferðina
sögðu þau að það hefði verið að
koma til gömlu bjónanna á Klaustri.
Segir þetta ekki töluvert?
Eg veit að Páll frændi minn hefði
viljað að ég notaði þetta tækifæri
til að þakka vinum okkar, hjónunum
Sallý og Herði í Efri-Vík, fyrir hve
einstaklega vel þau hafa reynst
þeim hjónum, eftir að heilsan fór
að gefa sig og þau þurftu á hjálp
að halda. Þegar ungu hjónin, Hörð-
ur og Sallý, komu að Efri-Vík til
Páls og Möggu, endurtók sig sagan
frá 1925. Þau fluttu fyrst inn í
bæinn til eldri hjónanna á meðan
þau byggðu sinn nýja bæ. Páll og
Magga tóku ungu hjónunum og
börnum þeirra opnum örmum. Börn
þeirra Saliýjar og Harðar eru ijögur
og kölluðu þau öll Pál og Möggu,
afa og ömmu í Gamlabæ, enda þótti
þeim líka eins vænt um þau og
væru þau barnabörn þeirra. Þetta
kunnu Sallý og Hörður vel að meta
og hafa þau nú í mörg ár annast
og litið til með Páli og Möggu eins
pg um foreldra þeirra væri að ræða.
í sumar, þegar Páll var orðinn mik-
ið veikur og Magga var svo óhepp-
in að detta og lærbijóta sig, fengu
þau leyfi byggingarnefndar til að
flytja sumarhús að Heiðabæ (dval-
arheimili aldraðra). Þetta sumarhús
ætluðu þau að hafa fyrir bændagist-
ingu heima í Efri-Vík en tengdu
hann nú við húsið sem fyrir var til
að geta annast gömlu hjónin, eftir
að þau voru ekki lengur fær um
að búa' ein í íbúðinni í Klausturhól-
um. Fyrir þetta og alla þeirra
umönnun til margra ára viljum við
skyldfólk Páls og Möggu þakka.
Elsku Magga mín, þó að við Sig-
urður og pabbi þökkum Guði fyrir
að Páll þurfti ekki að þjást lengi,
finnum við samt mjög til með þér
sem sannarlega átt nú um sárt að
binda þegar þú nú verður að sjá á
bak elskulegum eiginmanni eftir
66 ára einstaklega ástríkt og gott
hjónaband. Guð blessi þig um
ókomna tíð.
Eilíft líf,-
ver oss huggun, vörn og hlíf,
lif í oss, svo ávallt eygjum
æðra lífið, þó að deyjuni.
Hvað er allt, þá endar kíf?
Eilíft líf.
(Matth. Jochumsson)
Sigrún Gissurardóttir
T
Thitasicb
Heílsuvörur
nútímafólks
Til frambúðar
SiBA
stál þakrennur
með lituðu plastisol
ISVOR BYGGINGAREFNI
| Sími 641255
HEIL EÐA HALF
alltaf grunnt á glettninni hjá honum.
Nú síðla sumars þegar ég heimsótti
hann á sjúkrahúsið á Selfossi og
sagði honum frá hálf misheppnaðri
veiðiferð í Brúará, togaði hann létt
í skrautlegan eyrnalokkinn minn og
sagði að ég hefði betur átt að veiða
á hann þennan.
Við erum þakklát fyrir að hafe
kynnst Tona og eigum öll eftir ac
sakna hans en erum þess jafnfram!
fullviss að nú líður honum vel.
Katrín, Katla og Hjalti
HAPPAÞRENNA HÁSKÓLANS
vmninginn