Morgunblaðið - 23.10.1991, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 23. OKTÓBER 1991
SAMNINGUR UM EVROPSKA EFNAHAGSSVÆÐIÐ
Eyjólfur Konráð
Jónsson:
Betra en á
horfðist
UTANRÍKISMÁLANEFND al-
þingis átti fund með Jóni Balvini
Hannibalssyni utanríkisráðherra
og Þorsteini Pálssyni sjávarút-
vegsráðherra síðdegis í gærdag
er þeir komu til landsins frá Lux-
emborg. Eyjólfur Konráð Jónsson
formaður utanrikismálanefndar
segir að samkomulag það sem
gert var um EES sé betra en á
horfðist fyrir nokkrum vikum en
hann vill að öðru leyti ekki tjá sig
nánar um málið fyrr en nefndin
hefur fjallað betur um það.
Fyrirhugað er að utanríkismála-
nefnd ræði áfram við Jón Baldvin
og Þorstein í dag, miðvikudag, og
er fundurinn áformaður fyrir há-
degið að loknum ríkisstjómarfundi.
Eyjólfur Konráð Jónsson segir að
ráðherramir hafi haft samráð við
nefndina um störf sín í Luxemborg
enda skylt að bera málið í heild
undir utanríkismálanefnd. „Ég vil
ekki tjá mig um málið nánar fyrr
en ég hef það undir höndum í heild
sinni og nefndin hefur fjallað ítar-
legar um það,” segir Eyjólfur.
Þórarinn V.
Þórarinsson:
Merkilegra
skref en
EFTA-samn-
ing’urinn
„ÞAÐ SEM kemur mest á óvart í
samningunum er hinn mikli ár-
angur á sviði sjávarútvegsmál-
anna. Það er hins vegar það að
verða hluti af evrópsku efnahags-
heildinni, með öllum þeim réttind-
um sem fyrirtæki í Evrópubanda-
lagslöndunum hafa, sem skiptir
okkur máli. Við erum í raun að
taka miklu merkilegra skref en
þegar EFTA-samningurinn var
gerður, þó það hafi verið stórt
skref á sínum tíma,” sagði Þórar-
inn V. Þórarinsson, framkvæmda-
stjóri Vinnveitendasambands Is-
lands.
„Við fögnum samningnum feikn-
arlega mikið. Þarna er lagður
grundvöllur að því að hér geti haf-
ist hagvöxtur á nýjan leik. Hann
tryggir það að íslenskir atvinnuveg-
ir njóta jafnstöðu á meginmarkaði
okkar og gefur klárlega ný sóknar-
færi í sjávarútvegi. Hann eykur líka
möguleika okkar á að fá til liðs við
okkur erienda fjárfestendur. Heild-
armat okkar er að samningarnir séu
gríðariega jákvætt skref en þeir
gera jafnhliða kröfu til okkar sjálfra
þannig að sóknarfærunum sem í
samningunum felast verður að
fylgja eftir hér innanlands. Við
verðum að búa atvinnuvegunum
sambærileg starfsskilyrði og keppi-
nautunum í Evrópu hvað skatta og
gjöld varðar. Við erum hér með
kostnaðarskatta, þar vil ég einkum
nefna aðstöðugjöld, sem torvelda
samkeppni bæði í þjónustu og í
framleiðslu. Sama á við um tekju-
og eignaskatta á fyrirtæki, þá þarf
að lækka mjög hratt til samræmis
við það sem annars staðar gerist,"
sagði Þórarinn. -
Hann kvaðst ekki hafa áhyggjur
af opnun vinnumarkaðarins og vís-
aði í reynslu Dana í þeim efnum.
Ibúar sunnar í álfunni hefðu ekki
leitað þangað í miklum mæli þrátt
fyrir hærri laun og velferð. Veðurf-
ar hérlendis og tungumál væri með
þeim hætti að ekki væri að óttast
mikla ásókn erlends vinnuafls hing-
að.
Hann sagði ánægjulegt að eygja
framundan möguleika á hagvexti
en sagði hins vegar að staðan fyrir
næstu kjarasamninga væri óbreytt.
„Það verður ekki meira til skiptanna
á næsta ári. Samningurinn opnar
okkur möguleika árið 1993 og gef-
ur okkur meiri von um að við séum
ekki dæmd til að sigla stöðugt nið-
ur á við.”
Hann sagði að samningarnir
leggðu ríkari skyldur á herðar okk-
ar varðandi stjórn efnahagsmála
og við ættum þess engan kost að
leyfa verðbóignnni að ijúka upp á
ný. Halda yrði verðiags- og kostn-
aðarþróun innan þeirra marka sem
gerist á meðal samkeppnisaðilanna
í Evrópu. „Við horfum fram til þess
að vaxtamunur milli íslands og
annarra landa mun minnka og að
bankakerfið dragi úr sínum kostn-
aði til að verða samkeppnishæfara.
Það gildir um margt annað í okkar
samfélagi en í því felast einmitt—
sóknarfærin og við erum þess full-
vissir um að möguleikar okkar til
hagvaxtar og hagsældar eru ólíkt
betri með þessum samningum en
án þeirra.”
Ólafur Ragnar
Grímsson:
Nokkrir
plúsar og
margir
mínusar
ÓLAFUR Ragnar Grímsson for-
maður Alþýðubandalagsins segir
að EES samkomulagið feli í sér
nokkra plúsa og marga mínusa
fyrir íslendinga. Hann furðar sig
á þeim málflutningi utanríkisráð-
herra að samkomuiagið kosti okk-
ur ekki neitt þegar fyrir liggi að
350 milljón manna samfélag fær
með því aðgang að efnahagskerfi
Islendinga.
„Miðað við upphafleg markmið
íslendinga um fijálsan aðgang fyrir
sjávarafurðir okkar inn á markað
Evrópubandalagsins er um takmark-
aðan árangur að ræða,” segir Ólafur
Ragnar. „Við fáum að vísu tollfrelsi
fyrir hluta af sjávarafurðum okkar
en aðrar eru áfram með fulium tolli
eða 30% af þeim tolli sem nú er á
þeim.”
Ólafur Ragnar segir að það sé
mikilvægt að huga að því sem EB
fær fyrir sinn snúð í samkomulagi
þessu því bandalagið sé ekki að gefa
Islendingum eitt eða neitt. „Gjaldið
sem við borgum meðal annars fyrir
samkomulagið er óheftur aðgangur
350 milljón manna samfélags að
efnahagskerfi okkar ef undan eru
skilin fiskimiðin eða sjavarútvegs-
fyrirtækin. Þarna eru að vísu settir
inn öryggisfyrirvarar en mér er
spum: á að beita þeim þegar 5.000
Spánveijar eru komnir hér á vinnu-
markað eða 20.000, á að beita þeim
þegar þijár sveitir hafa verið seldar
eða 30 svo dæmi séu tekin. Þetta
þarf að skoða vandlega.” segir Ólaf-
ur Ragnar.
í máli hans kemur fram að það
sé ekki sæmandi af hálfu utanríkis-
ráðherra að gefa þær yfirlýsingar
að íslendingar hafi fengið allt sitt í
samkomulaginu en ekki látið neitt í
staðinn. „Þetta samkomulag kemur
til með að hafa margvísleg áhrif á
efnahagskerfi okkar og þau þarf að
skoða mjög vandlega áður en
ákvarðanir eru teknar,” segir Ólafur
Ragnar.
Morgunblaðið/GTK
Gunnar Snorri Gunnarsson skrifstofustjóri viðskiptaskrifstofu utanríkisráðuneytisins (annar frá
vinstri) og Jón Baldvin Hannibalsson utanríkisráðherra gáfu sér tíma til að ræða við fréttamenn
milli funda.
Tvísýnn og spenn-
andi lokasprettur
Brussel. Frá Kristófer M. Kristinssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
Samningaviðræðum Evrópubandalagsins (EB) og Fríverslunar-
bandalags Evrópu (EFTA) lauk farsællega aðfaranótt þriðjudagsins
í Lúxemborg. Þar með eru samningamir um Evrópska efnahags-
svæðið (EES) komnir yfir fyrsta hjallann og vonandi þann erfið-
asta. Eftir stendur að Evrópuþingið og nitján þjóðþing aðildar-
ríkja EFTA og EB eiga eftir að samþykkja samninginn. Eftir það
sem á undan er gengið eru taldar góðar líkur á því að samningur-
inn verði staðfestur timanlega þannig að hann geti tekið gildi 1.
janúar 1993.
Siðasta bta samningaviðræðn-
anna hófst í Lúxemborg á sunnu-
dag. Fyrst héldu samningamenn
EFTA sameiginlegan fund en um
kvöldið áttu utanríkisráðherrar
Finnlands, íslands og Hollands
kvöldverðarfund með Frans Andr-
iessen úr framkvæmdastjóm EB.
Eftir kvöldverðinn sagði Andriess-
en við íslenska blaðamenn, sem
einir blaðamanna biðu úrslita þess
fundar á Sheraton hótelinu sem
er skammt frá flugvellinum í Lúx-
emborg, að staða framkvæmda-
stjórnarinnar í þessum viðræðum
væri orðin næsta undarleg. Fram-
kvæmdastjórnin sæti á milli aðild-
arríkja EB og EFTA og reyndi
eftir megni að miðla málum í stað
þess að standa í hörku samninga-
þjarki fyrir hönd aðildarríkja EB.
Af ummælúm ráðherranna eftir
fundinn var ljóst að ekkert hafði
þokast í samkomulagsátt. íslend-
ingar höfðu meira að segja fengið
á sig, sennilega verðuga, ádrepu
fyrir þvergirðingshátt í samning-
unum og almennan skort á samn-
ingsvilja. Útlit var fyrir að það
eina jákvæða við kvöldverðarfund-
inn hafi verið kvöldverðurinn sjálf-
ur en hótelið rekur með betri veit-
ingastöðum í Stórhertogadæminu.
Andriessen sá samt sem áður
ástæðu til að gefa íslensku press-
unni smá vísbendingu þegar hann
sagðist ekki frá því að þeir og ís-
lendingar yfirleitt yrðu í sjöunda
himni að morgundeginum liðnum,
svo sem átti eftir að koma á dag-
inn.
Mánudagnrinn
Fundahöld hófust snemma á
mánudagsmorgun, fyrst hittust
ráðherrar EFTA og EB, hvorir í
sínu lagi til að hlusta á greinar-
gerð um kvöldverðinn kvöldið áður
og meta samningsstöðuna fyrir
sitt leyti. Rúmlega klukkustund
síðar komu samgönguráðherrar
EB saman til fundar í sömu húsa-
kynnum til að takast á við þunga-
flutninga um svissnesku og austur-
rísku Alpana sem af hálfu EB var
forsenda þess að haldið yrði áfram
viðræðum. Bæði Austurríkismenn
og Svisslendingar voru til taks
þannig að ganga mætti frá samn-
ingi um þessi efni um leið og ein-
hver dytti niður á viðunandi lausn.
Meðan á þessu stóð voru aðrir
samningamenn meira og minna í
biðstöðu. Reiknað hafði verið með
því að samgönguráðherrarnir
gengju frá samkomulagi við Sviss
og Austurríki fyrir klukkan þijú
en það varð ekki fyrr en seint um
eftirmiðdaginn að fulltrúar fram-
kvæmdastjórnar EB, Hollands,
Sviss og Austurríkis boðuðu til
blaðamannafundar og kynntu
samning sem þeir höfðu náð. Einn
galli var á samningnum, Grikkir
höfðu neitað að samþykkja hann
vegna þess að þeir kröfðust auk-
inna umferðarréttinda um Austur-
ríki á meðan styijaldarástand ríkti
í Júgóslavíu. Þess vegna var brugð-
ið á það óyndisúrræði að valta
yfir Grikki með meirihlutaat-
kvæðagreiðslu um samninginn,
þeim til mikillar hrellingar. Heim-
iidir sögðu að Grikkir hygðust fara
með málið fyrir utanríkisráðherra-
fund EB, þar sem sitja að mestu
ráðuneytisstjórar, og hóta að beita
neitunarvaldi gagnvart öllu sem
kæmi fram um EES. Til þessa kom
þó aldrei, embættismönnum hafði
sést yfir þá staðreynd að atkvæða-
greiðslur verða ekki haldnar á ráð-
herrafundum nema þær hafi verið
settar með góðum fyrirvara inn á
formlega dagskrá sem gilti engan
veginn í þessu tilfelli. Þess vegna
voru góð ráð dýr, Austurríkismenn
féllust á að koma til móts við kröf-
ur Grikkja, á þeirri forsendu að
þeir ættu hvort eð er ekki trukka-
flota til að fylla kvótann eins og
embættismaður EFTA orðaði það.
Því má ekki gleyma að þessir
samningar voru, samkvæmt af-
stöðu EFTA, samningunum um
EES óviðkomandi þrátt fyrir að
ljóst væri að EES-samningurinn
yrði ekki gerður nema viðunandi
lausn á þungaflutningum um Alp-
ana lægi fyrir.
Viðbótarkröfur frá ís-
lendingum og þrjóska
Spánveija
Á sunnudagskvöld höfðu íslend-
ingar kynnt átta vörutegundir yfir
forréttinum sem þeir sögðu að
væri nauðsynlegt að fá inn á lista
yfir tollfijálsar afurðir. Á mánu-
dagsmorgun hafði listinn styst um
fimm afurðir, menn voru þess
vegna bjartsýnir á að niðurstaða
fengist fyrr en seinna. Evrópu-
bandalagið hafði tilkynnt að full-
trúar þeirra hefðu ekki tíma til að
sinna fundahöldum lengur en til
klukkan sex, mesta lagi til klukkan
hálf átta. Andriessen væri á leið-
inni til Kína þar sem menn væntu
hans og auk þess væri ekki hægt
að komast með góðu móti frá Lúx-
emborg eftir átta með almennings-
samgöngum. Hins vegar var ljóst
eftir blaðamannafund samgöngu-
ráðherranna að þessar tímasetn-
ingar stæðust engan veginn.
Þegar þær fréttir bárust út af
fundinum að tekist hefði að semja
við Grikki þóttu líkumar á sam-
komulagi aukast að mun. Þá syrti
í álinn, Spánveijar, auk þess að
vera óánægðir með veiðiheimildir
hvort heldur var við Noreg eða
ísland, vildu alls ekki fallast á
varanlega fyrirvara íslendinga um
fjárfestingar í útgerð og vinnslu.
Þeir sögðust hófsamir, nóg væri
að íslendingar lýstu því yfir að
þeir yrðu í framtíðinni tilbúnir til
viðræðna um þennan þátt samn-
ingsins. íslendingar sögðu hins
vegar nei! Þannig stóðu samning-
arnir í rúman klukkutíma á meðan
ráðherra og fulltrúar fram-
kvæmdastjómar EB fullvissuðu
Spánveija og Portúgali, sem höfðu
gengið til liðs við þá, um að þessi
krafa væri vonlaus. Hvað Spán-
veijum var endanlega boðið eða
hvort valtað var yfir þá eina ferð-
ina enn er ekki ljóst, en þeir féllu
á elleftu stundu frá þessari kröfu.
Blaðamaður Morgunblaðsins gekk
í fangið á Uffe Elleman-Jensen,
utanríkisráðherra Dana, sem til-
kynnti að samningurinn væri í
höfn, og bætti við ánægður: „Ég
var að tala við Jón Baldvin, hann
er í sjöunda himni.” Það er kannski
ekki út í hött að blaðamenn og
starfsmenn EB í Brussel halda að
íslendingar muni komnir í beinan
karllegg frá Ástríki og öðrum gal-
vöskum Göllum í Belgíu.