Morgunblaðið - 22.12.1991, Blaðsíða 14

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22. DESEMBER 1991
14
eftir Jóhönnu Ingvarsdóttur
ALGENG refsing fyrir
nauðganir og sifjaspell er
eins til tveggja ára fangels-
isvist. Refsiramminn fyrir
nauðganir hljóðar hins veg-
ar upp á allt að sextán ára
fangelsi eða ævilangt og eigi
skemur en eitt ár. Fyrir sifj-
aspell er ekki tiigreind nein
lágmarksrefsing, en sá, sem
á samræði við barn, yngra
en 14 ára, skal sæta fangelsi
allt að 12 árum og sá, sem
tælir stúlkubarn, sem er á
aldursskeiðinu 14-16 ára, til
samræðis, skal sæta fangelsi
allt að fjórum árum. Refsi-
ramminn er sem sagt galop-
inn, að minnsta kosti hvað
nauðganir snertir, og aðeins
á valdi dómstóla að meta
hvert einstakt tilvik hverju
sinni.
Ákveðin „dómvepja" hefur
skapast í slíkum málum og
hefðum er erfitt að breyta
þegar fordæmið hefur einu
sinni verið gefið, jafnvel þó
svo að þjóðfélagið hrópi nú
á þyngri refsingar til handa
þcirn sem frentja slíka glæpi.
Ekki er svo gott að bera
saman mál af ólíkum toga
þar sem eðli þeirra og máls-
atvik eru afar misjöfn. Slík-
um samanburði mætti líkja
við samanburð á eplum og
appelsinum. Skilin milli góðs
og ills eru oft afar óUós og
þegar dómsorð liggja fyrir
í hinum margvíslegustu mál-
um, spyr hinn almenni borg-
ari sig gjarnan að því hvar
skilin séu á milli alvarleika
brota. Er brot skartgripa-
þjófa til dæmis meira og al-
varlegra en brot nauðgara?
Eða brýtur fíkniefnasmygl-
ari meira af sér en sá sem
notað hefur barnið sitt kyn-
ferðislega, jafnvel svo árum
skipti?
Dómstólar móta refsingar
L
| öglœrt fólk, menn og
konur, sem Morgun-
blaðið ra'ddi við, eru
ragír við að fullyrða
nokkuð um það hvort
réttlætanlegt sé að
þyngja vlðurlög vlð
nauðgunum og sifjuspellum frd þvl
Hem nú er. „Mér finnast refsingar
alveg nógu miklar, að minnsta kostl
fyrir þá, som þær þurfa að þola. Það
að fá refsingu, er nánast óbœrilegt,
jafnvel þó hún sé lág. Dómstólarnir
I landinu móta refsingarnar enda
hafa þelr nánast frjálsar hendur þar
Hem refHlrammlnn er mjög vfður.
Við líði er dkveðln dómvenja þar sem
lesið er út úr fyrrl Bambærilegum
Nauðgunar- og sifjaspellsmál eru alltaf
alvarlegs eðlis, að mlnnsta kostl að matl þorra almennings.
Dómar aftur á mótl endurspegla sjaldnast alvöru
málsinsog eru Iðulega vægarl heldur
en dómar fyrlr þjóf naðl og önnur auðgunarbrot.
Er þetta eðlllegt? er spurt í þessari greln
dómum enda er það hlutverk dóm-
stólanna að hafa samrsemi í hlutun-
um, í skyldum málum og áþekkum,"
segir ejnn viðmœlandi. Á sama tíma
og algeng viðurlög fyrir nauðganjr
og sifjaspell eru þetta eins til tveggja
ára fangelsi, er refsing fyrir fjársvik
allt frá nokkrum mánuðum og upp
I tvö til þijú ár, en til þess að fá
tveggja til þrjggja ára fangelsisdóm
fyrir slíka glæpi, þurfa að hafa átt
sér stað stórfelld fjársvik. Og viðmæ-
landinn segir ennfremur: „Lág-
marksrefsing fyrir nauðgun er eitt
ár, Það eitt kann að halda uppi refs-
ingu fyrir smærri nauðgunarbrot
sem ella fengju vægari málsmeðferð
fyrir dómstólum, en á móti má vera
að þeBsi lágmarksviðurlög dragi úr
refsingu fyrir stærri og alvarlegri
nauðgunarbrot, þar sem refsiramm-
inn heimilar mun þyngri dóma en
tíðkast í reynd.“ Jafnframt ber þess
að geta að dæmd refsing er venjuieg-
ast ekki tekin út að fullu, heldur að
hálfu eða að tveimur þriðju, allt eft-
ir eðli hvers máls. Að þeirri afplánun
lokinni fá brotamenn gjarnan skil-
orðsbundna reynslulausn. Svokölluð
fullnustumatsnefnd ijjallar um
reynslulausnir og náðanir. Jónatan
Þórmundsson, prófessor, er forrnað-
ur þeirrar nefndar: „Við höfum alveg
frá uppliafi haft það gildismat að
við tökum harðar á þeim brotum,
sem lúta að líkamsmeiðingum en
öðrum, svo sem kynferðisbrotum og
líkamsárásum. Og þar mælum við
alla jafna ekki með reynslulausn
fyrr en eftir að brotamaður liefur
afplánað tvo þriðju hluta dómsins."
Jafnrétti
„Mér finnst umræðan töluvert
snúast um það að brot gagnvait
konum fái vægari meðferð hjá dóm-
stólum en önnur brot - alveg eins
og að kvennastörf, svo sem aðhlynn-
ingarstörf, séu ver launuð en önnur.
Þetta er að minnsta kosti þjóðfélags-
andinn. Aftur á móti er það jafn-
framt mln tilfinning að afbrotakonur
fái mun mlldari dóma en karlar, sem
brotið hafa af sér á svipaðan hátt,
og fá konurnar gjarnan skilorðs-
bundna dóma að fullu, til dæmis I
fjársvikamálum ... kannski vegna
þess að það er ekki svo ýkja langt
slðan konur fóru út á afbrotabraut-
ina og lengi vel var til dæmis ekki
til neitt kvennafangelsi. Og I mann-
drápsmálum fá konur lágmarks-
dóma, þetta fimm, hox og sjö ár á
meðan karlar fá fyrir sama afbrot
mun þyngri dóma. En jafnræðið
hlýtur að sækja á I þessu sem öðru,"
segir maður innan dómskerfisins.
Þá er það jafnframt álit sumra að
vægar sé tekið á málum úti á lands-
byggðinni en á höfuðborgarsvæðinu.
Þetta ætti aðallega við þegar um
Hinærri brot væri að ræða svo sem
umferðarlagabrot, en til væru auk
þess dæmi af alvarlegri toga.
Miskabætur
Þvi fer fjarri að farið sé fratn á
miskabótakröfu I öllum nauðgunar-
málum, elnfaldlega vegna vanþekk-
ingar kvennanna sjálfra þvl þær
hufa ahnennt ekkl neina lögfróða
ttðila sér við hlið þar’ sem að þ»>r
þyrftu þú sjálfur að gix'iða þann iög-
IVtt'ðikostnað. En eitt af þvl sem
nauðgunarmálanefnd lagði til var
að ríkið tryggði fórnarlömbunutn