Morgunblaðið - 10.01.1992, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. JANÚAR 1992
15
læknis og var óðara kominn til baka
með Helga. Um morguninn fór
Helgi til veiða og nú mátti ekkert
hjálpa honum. Hann kastaði ein-
hendis, hagræddi færinu, lagði
stöngina á bakkann og kraup hjá
henni. Þannig fékk hann 'síðasta
fiskinn í þeirri veiðiferð. Honum
fannst stundum að ég hefði lítið
stöðuglyndi. Og þegar ég hafði ver-
ið sem mest á ferðinni svaraði hann
aðspurður um hvað ég væri að gera:
„Hann Indriði, hann stundar til-
raunaveiðar."
Já, Laugardalurinn var honum
kær. Einhvern tíma setti ég saman
kvæði um mann úr dalnum, Þormóð
Kolbrúnarskáld. Helgi sagðist hafa
orðið þess var þegar kvæðið var í
undirbúningi. Hann lét stækka það
og ramma inn og kom með það
vestur að Tvísteinum, en svo heitir
veiðihúsið. Þar hangir það nú uppi
til minningar um Helga. Ljóðið er
svona:
Ég horfi á hlíðar ijalla
hverfa í dökka skugga
sem hár þitt hrynji í dali
og hylji tún og engi.
Þeir fylla firði af ilmi
og friði næturkyrrðar
eins og líði um landið
lokkar úr þínu hári,
falli hægt um hlíðar
hána og brattra fjalla
yfir bláu Djúpi.
Ég horfi í djúpa dali
dimma af fjallaskuggum
sem bregða á bláan sæinn
bliki þinna augna
og sveipa mig í söknuð.
Svalir skuggar fjalla
leggi nú langa fingur
líknsamt á mína hvarma
áður en'lít ég augum
inn milli brattra hiíða
döggvota Iregadali.
Þannig var minn góði vinur Helgi
Ólafsson glaðbeittur á hveiju sem
gekk. Ég sá aldrei á honum sorg
eða reiði. Hann var ailtaf sami
hressi og góði drengurinn hvenær
sem ég hitti hann, léttur í máli og
vildi vita hvernig manni liði, heyra
í manni hljóðið, jafnvel undir það
síðasta, þegar hanan sjálfur var
orðinn bráðfeigur. Slíkir æðrulausir
menn eru gull.
Indriði G. Þorsteinsson.
Það er sama hvernig dauðann
ber að höndum. Ætíð kemur hann
manni í opna skjöldu. Þannig gerð-
ist það einnig daginn fyrir áramót
þegar okkur veiðifélögunum barst
andlátsfregn Helga Ólafssonar
fasteignasala, sem í fjöldamörg ár
renndi fyrir lax með okkur vestur
í Laugardalsá í Djúpi. Helgi veiddi
á móti Indriða G. Þorsteinssyni,
rithöfundi, en þeir voru gamlir
vinnufélagar á Tímanum á árum
áður.
Það var vart hægt að hugsa sér
betri félaga í veiði en Helga. Hann
var einstaklega þægilegur ferða-
og veiðifélagi. Kurteis og tillitssam-
ur við alla menn. Það fór aldrei
mikið fyrir honum og kröfur gerði
hann engar, enda einstaklega hæ-
verskur maður á allan hátt; í Bret-
landi eru slíkir menn nefndir
„gentlemen“.
Á leiðinni vestur ræddi Helgi
alltaf pólitík og landsmál. Helst
vildi hann tala um Framsóknar-
flokkinn, sem var honum lengst af
kær, þótt hann vissi að við hinir
værum honum nánast aldrei sam-
mála um ágæti þess flokks. Um-
ræður voru fjörugar og mótuðust
oftast af húmor og ábyrgðarlausum
yfirlýsingum og þótti Helga það
jafnan góð skemmtun. Þessum
kafla lauk þegar komið var að Þor-
skafjarðarheiðinni. Þá tók alvara
lífsins við, en hún var sú að ræða
um Laugardalsána, veiðivonina,
veiðarfærin og einstök veiðisvæði
árinnar, sem Helga voru kær. Þeir
voru góðir saman hann og Indriði
G. Helgi veiddi af hógværð en
Indriði með tilþrifum. „Indriði
stundar tilraunaveiði," sagði Helgi
þegar honum þótti fyrirferð í skáld-
inu.
Þegar veiði var dauf eða fiskur-
inn tregur, þá vildum við félagarn-
ir oft sitja á þúfum árbakkans og
ræða þjóðmálin og/eða heimsmálin.
Það vildi Helgi alls ekki. Hann var
kominn til að veiða vestfirskan lax.
Ef fiskur var á svæðinu mátti hann
vara sig því Helgi setti flotholtið
sitt á línuna og tók ’ann á þolin-
mæðinni. Af henni hafði Helgi nóg.
Bestur var hann í affallinu, þar sem
Laugardalsvatn rennur í ána. Þar
var hans uppáhaldsstaður og þar
kaus Helgi að vera eldsnemma á
morgnana, kasta út flotinu og sjá
hvort laxinn tapaði ekki þolinmæð-
inni. Það gerðist oft. Einu sinni
handleggsbrotnaði Helgi við ána
og lét þá Víglund Þorsteinsson
keyra sig í hávaða hvelli til ísafjarð-
ar, fékk sér gifsumbúðir, kom strax
aftur og tók laxinn með annarri
hendinni á gamla Hardy-stöng.
„Þetta kalla ég nú tilraunaveiði,"
sagði skáldið.
Heilsa Helga leyfði ekki að hann
kæmi með okkur undanfarin sumur
og þótti honum það vondur kostur,
en sagði lítið. Hann fylgdist þó
með öllu því sem gerðist í Laugard-
alnum og afkomu árinnar.
Við vitum að bændurnir Ragna
á Laugabóli og Sigurjón á Hrafna-
björgum sakna góðs vinar. Við
söknum góðs félaga. Það verður
tómlegt án hans. En þannig er líf-
ið. Fyrir hönd Brynjólfs Bjarnason-
ar, Víglundar Þorsteinssonar, Stef-
áns Friðfinnssonar og margra ann-
arra manna, sem komu með okkur
vestur, að skáldinu ógleymdu, sendi
ég Kristínu, eiginkonu hans og fjöl-
skyldu, okkar innilegustu samúðar-
kveðjur. Genginn er góður maður
sem skilur eftir sig hlýjar minning-
ar.
Jón Hákon Magnússon
Ég man fyrst eftir Helga Ólafs-
syni þegar ég var ungur drengur
suður í Njarðvík en hann í Samvinn-
uskólanum og kom stundum í heim-
sókn til foreldra minna. Þeir voru
bræðrasynir, faðir minn og hann,
en örlögin höguðu því svo að Helgi
ólst upp á Álfsstöðum og varð sem
einn úr systkinahópnum.
Lengi lágu leiðir okkar Helga
ekki saman. Það var ekki fyrr en
ég fluttist til Reykjavíkur árið 1974
að við stofnuðum til kunningsskap-
ar og vináttu til viðbótar við frænd-
semi.
Á heimili þeirra Kristínar var
gestkvæmt. Þar var gott að koma
og þau hjón samhent í því að taka
vel á móti gestum. Helgi var vin-
margur og vinfastur og ákaflega
frændrækinn. Hann hafði mikinn
áhuga á ættfræði og sögulegum
fróðleik, einkum því sem tengdist
hans heimasveit, Skeiðunum. Hann
birti allmargar gi-einar um þau
málefni i sunnlenskum blöðum og
átti eflaust margt í fórum sínum
þegar hann lést 30. desember sl.
Andlát hans bar að með skyndi-
legum hætti en kom þó ekki á óvart,
því síðustu árin hafði hann átt við
mikla vanheilsu að stríða. Aldrei
heyrði ég hann þó kvarta eða mæla
æðruorð og aldrei talaði hann um
sjúkdóm sinn svo ég heyrði.
Helgi var mikill félagsmálamaður
o g samvinnumaður í þess orðs bestu
merkingu. Hann var virkur félagi
í Lionshreyfingunni og starfaði að
kirkjulegum málefnum, átti sæti í
sóknarnefnd Hallgrímskirkju.
Helgi var þannig maður að manni
leið vel í návist hans. Hann var
glaðsinna og jafnan í góðu skapi.
Hann var hógvær og enginn háv-
aðamaður.
Ég sakna Helga frænda míns en
unni honum vel hvíldar að loknu
dagsverki og lausnar frá erfiðum
sjúkdómi. Ég vil trúa því að satt
sé sem stendur í góðri bók að sælir
séu hógværir, því þeirra'sé guðs-
ríki. Þá á Helgi Ólafsson góðan stað
búinn.
Kristínu, börnum hans og öðrum
aðstandendum sendi ég innilegar
samúðarkveðjur.
Tryggvi Sigurbjarnarson.
Fleirí minningargreimir um
Heiga Ólafsson bíða birtingar
og munu birtast í blaðinu næstu
daga.
Minning:
Filippus Tómasson
trésmíðameistari
Fæddur 23. maí 1903
Dáinn 29. desember 1991
Dugnaður, hörkudugnaður, var
honum í blóð borinn og snjallasta
fimi til handa og fóta. Hann var
listasmiður starfsævina alla og fót-
menntina sýndi hann svo eftir var
tekið á yngri árum sem besti dans-
ari og lífsgleðinnar maður.
Filippus Tómasson trésmíða--
meistari í Reykjavík andaðist á 89.
aldursári skömmu fyrir nýliðin ára-
mót. Það hafa verið mörg vatnaskil
í lífi manns sem lifað hefur alla
þessa öld, mestu sviptingar í allri
Islandssögunni og það er einmitt
fólkið sem fæddist á fyrstu áratug-
um þessárar aldar sem fyrst og
fremst hefur lagt grunninn að því
velsældarþjóðfélagi sem íslending-
ar búa við í dag þótt það hvessi af
og til og gefi á bátinn. Því miðað
við aðrar þjóðir búa íslendingar við
mikil forréttindi.
Filippus kom úr þeim jarðvegi
sem skilað hefur burðarfólkinu, frá
venjulegu heimili í sveit þar sem
menn þurftu að vinna verkin sín
og vinna þau vel til þess að lífið
gangi sinn vanagang. Filippus var
sonur Tómasar Halldórssonar frá
Rauðalæk í Holtum, en móðir hans
var Vigdís Vigfúsdóttir, fædd í
Borgarholti í Flóa, en ættuð úr
Vestur-Skaftafellssýslu. Þau sett-
ust fyrst að í Framnesi í Holtum
og eignuðust þar þijú börn, en síð-
an fluttu þau að Árbæjarhjáleigu
þar sem átta börn bættust við á
árunum 1900-1927. 10 af börnum
Vigdísar og Tómasar komust til
manns, það fyrsta, Vigdís, dó á
barnsaldri, en hin systkinin voru
Halldór, Kjartan, Elín, Filippus,
Arndís, Sigurbjarni, Guðlaug,
Klara, Hjalti og Vigfús en þijú síð-
asttöldu eru eftirlifandi.
Það var ekki veraldlegur auður
sem þessi barpmarga fjölskylda bjó
við, en börnin bjuggu að hlýju og
aga, virðingu fyrir vinnunni og heið-
arleika gagnvart náunganum.
Bernskuheimili Filippusar var eitt
af þeim sem stundum var hnjóðað
í vegna þess að hrossakjöt þótti
næringarrík fæða fyrir börnin sem
höfðu ekkert of mikið af mat. En
þau uxu upp hraust og vel gerð til
manns, systkinin í Árbæjarhjáleigu.
Filippus hóf ungur vinnu við tré-
smíðar og kom af sjálfu sér því
hann var með handlagnari mönn-
um. Skömmu fyrir 1930 hóf hann
búskap með eftirlifandi konu sinni,
Lilju Jónsdóttur, dóttur Guðrúnar
Andrésdóttur frá Hemlu í Landeyj-
um og Jóns Ólafssonar frá Uxa-
hrygg á Rangárvöllum, en börn
Lilju og Filippusar eru Jóna, Vig-
dís, Halldóra, Tómas og Guðrún og
fósturbarn þeirra Arnar F. Sigþórs-
son.
Filippus vann við trésmíðar í nær
tvo áratugi án þess að hafa rétt-
indi, eða fram yfir seinni heims-
styijöldina, en þá dreif hann sig,
fjölskyldumaðurinn á fimmtugs-
aldri, í Iðnskólann og lauk námi.
Faðir hans, Tómas, hafði verið mik-
ill þúsundþjalasmiður og eldri bræð-
urnir fundu sér allir farveg í iðn-
greinum þar sem eiginleikar þeirra
nutu sín vel. Ég býst ekki við því
að neinn nágranna Filippusar um
ævina hafi þurft að líða fyrir
skugga í samvistum við hann, því
hann var kurteis maður og afskipta-
laus um það sem honum fannst að
kæmi sér ekki við og þar hafði
hann hreinar línur, enda ekki gefinn
fyrir að vera smásmugulegur. Allir
samverkamenn hans hafa borið
honum gott orð og þarf örugglega
eitthvað til slíks á langri ævi.
Filippus var ákaflega vandvirkur
smiður. Hann smíðaði sitt eigið hús
í Reykjavík ásamt Vigfúsi bróður
sínum, en í því tvíbýli við Rauða-
gerði hafa þeir búið lengi í sátt og
samlyndi. Um 1930 vann Filippus
við húsasmíðar austur í Rangárvall-
asýslu og vann þá um árabil með
Guðmundi Max, en líklega eru þeir
ekki margir bæirnir í Holtahreppi
og Landmannahreppi þar sem þeir
félagar hafa ekki komið við sögu í
smíðum og uppbyggingu bæja. Þá
'vann hann einnig við brúargerð á
Þverá, Affallinu, á Álunum og við
Markarfljótsbrú. Síðan vann Filipp-
us allvíða við húsasmíðar, en sem
trésmíðameistari í Reykjavík vann
hann lengst með mági sínum, Ólafi
Jónssyni, og byggðu þeir mikinn
fjölda einbýlishúsa, en síðustu 15
starfsárin vann Filippus hjá Slát-
urfélagi Suðurlands í Reykjavík og
sá þar um allar smíðar og viðgerð-
ir. Undir sjötugt varð hann fyrir
slysi við vinnu sína og náði sér aldrei
til fullrar heilsu eftir það.
Filippus Tómasson skilaði miklu
og vönduðu verki á langri starfs-
ævi. Hann var gegnumheiðarlegur,
gat verið svolítið þungur á bárunni
og hafði lítið fyrir því að skipta um
skoðanir, en hann var heldur ekk-
ert að abbast upp á fólk. Hafði sitt
á þurru og gerði sömu kröfur til
annarra. Þá var hann í essinu sínu
á seinni árum þegar hann rifjaði
upp tímana tvenna í byggingum
húsa bæði austan fjalls og borgar-
megin. Slík var vandvirknin og
hugarþelið á bak við vinnuna að
hann gat lýst nákvæmlega vinnu
við hús sem hann hafði unnið við
áratugum áður, legu borða beint
eða í kross og smíðahæfileikar hans
voru ekki aðeins á tré, heldur einn-
ig á járn og hvað svo sem þurfti
handlagni og færni við. Hann skil-
aði svo sannarlega sínu vet'ki og
það var líka það sem hann hafði
geð til. Það var ekki nóg að sá sem
hann vann fyrir væri sáttur, hann
vildi vera það sjálfur einnig og gaf
sér aldrei eftir í kröfum um vönduð
vinnubrögð hvort sem var í tré eða
til náungans.
Drottinn gefi dánum ró, hinum
líkn sem lifa. Lilju, tengdamóður
minni, votta ég innilega samúð við
fráfall Filippusar. Genginn er mað-
ur dugnaðar og dáða í þeim verkum
sem hann tók sér fyrir hendur.
Árni Johnsen.
Mig langar með örfáum orðum
að minnast Filippusar bróður míns,
sem lést í Borgarspítalanum 29.
desember sl.
Mér er þá efst í huga samvinna
okkar við byggingu íbúðarhúss okk-
ar og síðan sambýli í yfir 30 ár.
Hann var frábær iðnaðarmaður svo
vandvirkur að af bar. Auk þess að
vera afbragðs trésmiður, var sem
allt léki í höndum hans. Það var
því mikið happ fyrir mig reynslulít-
inn í svo fjölbreyttum störfum sem
húsbygging er, að njóta leiðsagnar
hans.
Filippus var 17 árum eldri en ég,
þess vegna kynntist ég honum lítið
þar til hann var nálægt því að vera
miðaldra. Upp frá því voru okkar
samskipti nánari en flestra annarra
systkina minna.
Ég mun ávallt minnast hans sem
góðs vinar og elskulegs bróður, sem
ávallt var tilbúinn að rétta hjálpar-
hönd á meðan heilsan leyfði.
Þrotinn af kröftum fagnaði hann
lausnarstundinni, enda aldurinn hár
og líkaminn útslitinn, en hugurinn
var skýr og hann hélt andlegum
kröftum til síðustu stundar.
Að lokum vil ég fyrir hönd
minnar fjölskyldu þakka fjölskyldu
bróður míns áratuga vináttu þar
sem aldrei bar skugga á.
Vigfús Tómasson.
FRUMSYNING
UM HELGINA
U
- 0
■M'/ ///"’/