Morgunblaðið - 30.01.1992, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. JANÚAR 1992
9
Enn meiri verðlækkun
Síðustu dogar útsölunnar
REYKJAVÍKURVEGI 62, HAFNARFIRÐI, SÍMI 650680
LJtsala
Mikil verðlœkkun
Elízubúéin
Skipholti 5.
Góð ávöxtun í desember
Miðað við 3 síðustu mánuði.
Kjarabréf. ..8.3%
Markbréf. .8,7%
Tekjubréf. .8,1%
Skyndibréf..... .6,8%
Qb
VERÐBRÉFAMARKAÐUR FJÁRFESTINGARFÉLAGSINS HF
HAFNARSTRÆTI, S. (91) 28566 ■ KRINGLUNNI. (91) 689700 - AKUREYRI.S. (96) 11100
OLYMPUS
Þegar hvert orð
skiptir máli!
Borgartúni 22 S 61 04 50
Einkavæðing
Aðalmarkmið einkavæðingar er að draga úr opinberum afskipt-
um, auka samkeppni og afla tekna fyrir ríkissjóð. Eigið fé 50
stærstu fyrirtækja á íslandi er um 120 milljarðar króna, en um
75% af því er í höndum ríkis og sveitarfélaga.
Selt fyrir millj-
arð 1992
I nýjasta tölubladi Vís-
bendingar, riti Kaup-
þingp lif. um efnahags-
mál, er birt grein um
einkavæðingu. Þar segir
m.a.:
„Ríkisstjórnin stefnir
að því að koma nokkrum
rikisfyrirtækjum í einka-
eign á næstu árum og
nú nýlega hefur verið
sagt frá hugmyndum um
einkavæðingu bergarfyr-
irtækja. Af nógu er að
taka, því að áætlað hefur
verið að 75% eiginfjár
fimmtíu stærstu fyrir-
ta'kja á íslandi, um 120
milljarðar króna, séu í
eig^u rikis og sveitarfé-
laga. Víða um lönd hefur
fjöldi fyrirtækja i opin-
beni eigu verið færður
í hendur ehikaaðila und-
anfarin tíu ár. Aðal-
markmiðið er að draga
úr opinberum afskiptum
og að einkaframtak og
samkeppni fái að njóta
sín. Annað markmið
einkavæðmgar er að afla
tckna. Ríkisstjórnin
stcfnir að því að tekjur
af sölu eigna verði 1-2%
af útgjöldum rikissjóðs á
kjöriímabilinu, en það
eru l-2 milljarðar króna
á ári. Á árinu 1992 er
ætlunin að sejja ríkisfyr-
irtæki fyrir einn milljarð
króna. En ekki má líta á
fé sem fæst fyrir eignir
sem hverjar aðrar tekjur.
Peningar koma í ríkis-
sjóð, en á móti minnka
aðrar eignir rikisins. Sala
eigna kemui' því ekki i
staðinn fyrir skatta eða
niðurskurð útgjalda.
Er rétt að
hefja einka-
væðingn
núna?
Komið hefur fram sú
skoðun, að þar sem
sparnaður sé óvei\julítill
í þjóðfélaginu þessa
stundina, sé ef til vill
ekki rétti tíininn til þess
að fara út i mikla cinka-
væðingu núna. Hér er
rétt að skoða hve miklu
munar um einn milljarð
á ári í viðbót á hluta-
bréfamarkaðinn. Sam-
kvæmt lauslegri saman-
tekt Seðlabanka voru alls
boðin út ný hlutabréf fyr-
ir fjóra milljarða á ný-
liðnu ári. Að viðbættri
sölu verðbréfafyrirtækj-
amia á gömlu hlutafé var
heildarsalan um sex og
hálfur milljarður árið
1991. Miðað við þessar
tölur kæini á óvart að
einn milljarður í viðbót
væri markaðnum um
megn. Hins vegar er
hugsanlegt að nú fengist
nokkru lægra verð fyrir
félögin en ef spamaður
væri rneiri.
Hvaða fyrir-
tækiáað
einkavæða?
Hér að frainan kom
fram að megimnarkmið-
ið með einkavæðingu
hlýtur að vera að bæta
rekstur fyiTriækjanna.
Samkvæmt því liggur
beinast við að ríki og
sveitarfélög losi sig við
fyrirtæki sem hafa geng-
ið illa, því að þar ættu
að vera mestir möguleik-
ar á að bæta reksturinn.
En á hinn bóghm má
ætla að vcl stödd fyrir-
tæki séu seljanlegri.
Hvaða ástæðu hafa riki
og sveitarfélög til þess
að sejja fyrirtæki, ef ekki
verður séð að rekstur
þeirra breytist að ráði
við það? Þessu má svara
með anuarri spumingu:
Er einhver ástæða til
þess að bhida opinberí
fé í slikum fyrirtækjum?
Ríkiseign á Búnaðar-
bankanum samsvarar
þvi, að hvert mannsbam
hér á landi eigi 12.000
krónur í bankanum (þá
er miðað við eiginfé
hans). Sumir gætu hugs-
að sér að eiga stærri lilut
í bankanum, en aðrir
vildu eflaust gera eitt-
hvað aimað við pening-
ana.
Auðveldast er að
einkavæða þau fyrirtæki
sem em í samkeppni.
Misjöfn reynsla er af sölu
fyrirtækja sem sitja ein
að shium markaði. Á lista
yfir þau fyriríæki sem
ríkið ætlar að selja á
næstu ámm em nokkur
fyrirtæki sem ekki em í
neinni samkeppni:
Áburðarverksmiðjan,
Bifreiðaskoðun Islands,
Endurviimslan og Sem-
entsverksmiðjan. Öll
þessi fyrirtæki hafa
einkaleyfi á sinu sviði,
nema Sementsverksmiðj-
an. Nauðsynlegt, er að
halda uppi ströngu eftir-
liti með einokunarfyrir-
tækjum, ekki síst þegar
þau em í einkaeign (eins
og Bifreiðaskoðun og
Endurviimslan em
reyndar nú þegai- að
miklu leyti). Eu einfald-
ast væri þó í þessum til-
fellum að stefna að því
að fella einkaleyfin úr
gildi.
Ríkisfyrir-
tækjum breytt
í hlutafélög
Fyrsta skrefið í átt að
einkavæðhigu er oft að
breyta fyrirtækjunum í
lilutafélög. Eftir það nær
ábyrgð ríkisins aðeins til
hlutafjárins, í stað þess
að það ábyrgist aliar
skuldbhidingar fyrirtæk-
isins. Þetta verður til
dæmis til þess að fyrir-
tækin þurfa að huga bet-
ur að tryggingum. Sum
fyrirtækin á listanum em
nú þegar hlutafélög, en
ætla má að hinuni verði
breytt í hlutafélög á
næstmmi (fyrir utan
Skipaútgerðina, sem
verður lögð niður). Til
greina kemur að gera
fleiri opinber fyrirtæki
að hlutafélögum, og hafa
þar verið nefnd Lands-
virkjun, Póstur og shni
og Rafmagnsveitur ríkis-
ins. Sumir hafa áliyggjur
af breytingu rikisbanka
í hlutafélög, en ríkið
ábyrgist nú öll innlán
þeirra. Eftir að þeir
verða orðnir að hlutafé-
lögum takmarkast ör-
yggisnet sparifjáreig-
enda við eiginfé bank-
amia og Tryggingasjóð
viðskiptabanka, auk þess
sem bankamir bera
nokkra sameiginlega
ábyrgð á hinlánum. Nú
er verið að setja nýjar
og strangari reglur um
eiginfé banka, en Búnað-
arbankinn hefur verið
yfh- þeim mörkum sem
þar em sett..“
AUGLYSING
UMINNLAUSNARVERÐ
VERÐTRYGGÐRA
SPARISKÍRTEINA RÍKISSJÓÐS
FLOKKUR INNLAUSNARTÍMABIL INNLAUSNARVERÐ *) Á KR. 10.000,00
1984-1 .fl. 01.02.92-01.08.92 kr. 55.908,38
*)lnnlausnarverð er höfuðstóll, vextir, vaxtavextir og verðbætur.
Innlausn spariskírteina ríkissjóðs fer fram í afgreiðslu
Seðlabanka íslands, Kalkofnsvegi 1, og liggja þar jafnframt frammi
nánari upplýsingar um skírteinin.
Reykjavík, janúar 1992.
SEÐLABANKI ÍSLANDS