Morgunblaðið - 12.05.1992, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 12. MAÍ 1992
„\/ertU vi&búín, AlÁtfrléur /) eFtir
Qrjtna, trukJcnum-"
Afsakaðu. En ég er á leið-
inni í vinnuna.
HÖGNI HREKKVÍSI

BREF TIL BLAÐSINS
Aðalstræti 6 101 Reykjavík - Sími 691100 - Símbréf 691222
Eru Neytendasamtökin
fjöldasamtök neytenda?
Frá Jóhannesi Gunnarssyni:
í BRÉFI til Velvakanda 1. maí, fjall-
ar Bjöm G. Stefánsson um Neyt-
endasamtökin, veltir vöngnm yfir
hvort þau séu fjöldasamtök neyt-
enda og gagnrýnir afstöðu samtak-
anna til þeirra draga af GATT
samningunum sem lögð voru fram
skömmu fyrir síðustu áramót.
Ástæða er til að gera ýmsar athuga-
semdir við bréf Bjöms.
Hann nefnir réttilega að félags-
menn í samtökunum séu 23 þúsund.
Rétt er að benda á að nærri undan-
tekningalaust er aðeins einn félags-
maður af hvetju heimili. Það þýðir
að um þriðjungur heimila í Iandinu
á aðild að Neytendasamtökunum.
Þetta gerir samtökin sennilega að
einum íjölmennustu hagsmunasam-
tökum á landinu þar sem félags-
menn ákveða sjálfir þátttöku sína.
Það er því ljóst að neytendur telja
mikilvægt að hafa öflug Neytenda-
samtök.
Bjöm skýrir frá því að hann hafi
mætt á notalegan 15 manna aðal-
fund Neytendafélags höfuðborgar-
svæðisins 1989 og telur hann bera
vott um að ekki sé hægt að tala
um fjöldasamtök. Vissulega hefðum
við viljað hafa miklu fjölmennari
aðalfund, þar sem íjörlegar og upp-
byggilegar umræður hefðu farið
fram um áherslur í starfinu. Það
er hins vegar vandamál í félags-
starfsemi almennt hve illa fundir
eru sóttir þrátt fyrir að reynt sé að
auglýsa þá.
En Björn virðist illa kunnugur
starfsemi Neytendasamtakanna og
talar eins og aðeins eitt neytendafé-
lag sé starfandi. Því tel ég rétt að
upplýsa að aðildarfélög Neytenda-
samtakanna em nú 17, úr öllum
landshlutum. Þau halda aðalfundi
sína árlega, en þing Neytendasam-
takanna, æðsta vald þess, er haldið
annað hvert ár. Síðasta þing var
haldið haustið 1990 og vom þing-
fulltrúar rétt tæplega 100. Fyrir
áhugasama félagsmenn skal bent á
að aðalfundur Neytendafélags höf-
uðborgarsvæðisins verður haldinn í
haust og þar verða m.a. kosnir full-
trúar á þing samtakanna sem einn-
ig verður haldið í haust. Og er þeim
sem áhuga hafa á að sitja þingið
bent á að sækja aðalfundi í sínum
félögum eða að hafa samband við
skrifstofuna, sem getur haft milli-
göngu.
- Ástæða er einnig til að benda
Birni á að formaður Neytendafélags
höfuðborgarsvæðisins og um leið
einn af lögmönnum samtakanna er
ekki starfsmaður heldur vinnur
hann störf sín sem formaður og
raunar sem ráðgefandi lögmaður
samtakanna í sjálfboðavinnu. Á
skrifstofu samtakanna vinna hins
vegar 9 starfsmenn í 8 stöðugildum
við ýmis störf, s.s. kvörtunar- og
leiðbeiningaþjónustu, útgáfu- og
upplýsingastarf, leiðbeiningar í fjár-
málum heimilanna, rannsóknir á
ýmsum þáttum er varða heimilis-
útgjöldin, staðla- og öryggismál og
margt fleira.
í bréfí sínu gagnrýnir Björn að
Neytendasamtökin hafi lýst yfir
stuðningi við fyrirliggjandi GATT-
drög og telur að með því sé fæðuör-
yggi landsmanna ógnað. Hann virð-
ist telja að landbúnaður muni hrynja
verði þau að samningi. Rétt er að
benda á að ef drögin verða að samn-
ingi, mun eingöngu koma til mjög
takmarkaðs innflutnings. Innlend
framleiðsla mun hins vegar fá mikil-
væga verðsamkeppni. Sú samkeppni
mun auka þrýsting á að nauðsyn-
legri hagræðingu verði komið við í
innlendum landbúnaði, og þar með
styrkja stöðu innlendu framleiðsl-
unnar þegar til lengri tíma er litið.
Viðskipti við önnur lönd eru afar
mikilvæg fyrir ísland. Við flytjum
mikið út, en flytjum jafnframt mik-
ið inn af okkar neysluvörum. Það
er því ekki skrítið þótt íslendingar
aðhyllist fríverslunarviðhorf eins og
Björn bendir á, því fríverslun er
afar mikilvæg, ekki síst fyrir smá-
þjóðir. Það er hins vegar svo, að
með þeirri breyttu heimsmynd sem
er að verða, væri það mikið glap-
ræði að hafna nýjum GATT-samn-
ingi ef af honum yrði. Með slíku
værum við áreiðanlega að gera eina
mestu atlögu sem hægt væri að
gera að kjörum íslendinga, því við
veljum ekki út úr GATT-samningi
eingöngu það sem við teljum henta
okkur. Annað hvort samþykkjum
við allan samninginn eða höfnum
honum í heild sinni. Og minnt skal
á að GATT-samningar fram til
þessa hafa fært okkur mikilvægar
tollaívilnanir á okkar helstu útflutn-
ingsvörum.
Neytendasamtökin hafa ekki fall-
ist á að stórlega niðurgreiddar land-
búnaðarvörur eriendis frá, geti koll-
varpað íslenskum landbúnaði. Ef
örva á heimsmarkaðsviðskipti með
þessar vörur þarf að skapa sann-
gjarnar leikreglur og það er einmitt
það sem verið er að gera í GATT-
samningunum. íslenskur landbún-
aður mun því engan veginn hrynja
vegna þessa. Ég er raunar sann-
færður um að ef rétt er haldið á
spilunum af okkar hálfu, hafi hann
sóknarmöguleika þegar fram í sæk-
ir, t.d. á erlendum mörkuðum. Að
hafna nýjum GATT-samningi vegna
óverulegs innflutnings landbúnaðar-
afurða væri glapræði og í raun til-
ræði við lífskjör á íslandi. Að fórna
meiri hagsmunum fyrir minni þykir
ekki mikil stjórnkænska, jafnvel
þótt lítill en öflugur þrýstihópur eigi
hlut að máli.
JÓHANNES GUNNARSSON,
formaður Neytendasamtakanna
Skúlagötu 26, Reykjavík.
Víkverji skrífar
Pólitískur ágreiningur um laga-
frumvörp, sem ríkisstjórn
leggur fram á hveijum tíma er al-
gengur, en það er ekki oft, sem
miklar efasemdir koma upp um efn-
isatriði lagafrumvarpa, sem þingið
er að ijalla um og eru komin á síð-
asta stig í afgreiðslu, alveg óháð
því hvar menn skipa sér i flokk.
En nú er eitt slíkt mál á ferðinni í
þinginu og kemur hugsanlega til
afgreiðslu í dag eða næstu daga.
Hér er átt við frumvarpið um
Lánasjóðs ísl. námsmanna. Verði
frumvarp þetta að lögum eins og
það er nú, fá námsmenn ekki lán
úr lánasjóðnum fyrr en eftir á, þ.e.
eftir hvert misseri, þegar þeir hafa
sýnt fram á, að þeir hafi skilað við-
unandi árangri á því tímabili. í stað
þess er ætlast til , að námsmenn
fái lán í banka, þurfi þeir á því að
halda og bankalánið greiðist upp
með láni lánasjóðsins. Rökin fyrir
þessari breytingu eru fyrst og
fremst þau, að lánasjóðurinn hafi
bundið tugi milljóna í lánum, sem
ekki hafi verið tilefni til að veita
en hafi verið veitt vegna rangra
upplýsinga um stöðu náms o.fl.
Þetta kann að líta vel út á papp-
ímum en er það svo í raun? I fyrsta
lagi má spyija um kostnað. Hvað
veldur þetta miklum umframkostn-
aði hjá námsmönnum? Alla vega
er ljóst, að vaxtakostnaðurinn, sem
samkvæmt núverandi tilhögun
kemur til greiðslu síðar, þegar námi
er lokið og námsmaður hefur reglu-
legar tekjur, fellur til strax að því
er varðar skyndilánin. í öðru lagi
er sennilegt, að bankamir geri aðr-
ar og meiri kröfur til ábyrgðar-
manna en lánasjóðurinn hefur gert.
Eða er líklegt að bankarnir slaki á
þeim kröfum vegna þess, að lánin
eru veitt út á lán lánasjóðsins?
A.m.k. liggja engar yfirlýsingar
íýrir um þetta af hálfu bankanna.
Þá má spyija hvar sá námsmaður
er á vegi staddur, sem verður veik-
ur á námstímanum og hverfur frá
námi um skeið af þeim sökum. Sit-
ur hann uppi með skammtímalán í
banka, sem hlaða á sig kostnaði,
sem verður að greiðast strax? Vafa-
laust eru fleiri álitamál af þessu
tagi, sem koma upp.
xxx
eir sem eiga foreldra að, sem
eru tilbúnir til að hjálpa þeim
við að greiða kostnað við námið,
lenda ekki í vandræðum af þessum
sökum. En hvað um þann fjölda
námsmanna, sem ekki búa við slík-
ar aðstæður? Hvað um þann rjölda
námsmanna, sem kunna að vera í
vandræðum með að tryggja sér
ábyrgðarmenn, sem bankarnir taka
gilda?
Er hugsanlega verið að búa hér
til kerfí, sem mismunar ungu fólki
svo mjög, að enn breikki bilið á
milli þeirra, sem búa við góð kjör
og hinna, sem hafa lítið handa á
milli?
Þetta hefur verið rætt mjög í
þinginu en Víkveiji hefur furðað sig
á því, hvað þingmenn stjórnarflokk-
anna hafa virzt vera ákveðnir í að
koma þessari breytingu á. Eru þeir
svona vissir um, að þeir séu á réttri
leið? Og ef þeir eru það ekki, hvaða
steina eru þeir að leggja í götu
ungs og efnalítils fólks?
xxx
tla mætti, að samningar milli
Lánasjóðsins og bankanna
lægju fyrir, þegar hér er komið
sögu í afgreiðslu Alþingis. En skv.
frétt í Morgunblaðinu um helgina
er svo ekki, heldur áttu viðræður
að halda áfram strax eftir þessa
helgi, væntanlega í gær. Kannski
liggja þeir samningar fyrir í dag,
sem draga úr áhyggjum manna af
þessu máli. En alþingismenn verða
vissulega að sýna varkárni í með-
ferð mála, sem geta skipt sköpum
um framtíð ungs fólks í þessu landi.