Morgunblaðið - 20.06.1992, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. JÚNÍ 1992
21
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir Karl Blöndal og Pál Þórhallsson
*
Fyrirtæki á Islandi hefur milligöngu um vopnaviðskipti:
Varahlutirnir eru hugsanlega
ætlaðir stjómarhemum í Perú
Su-20 orrustuþota pólska flughersins, sömu tegundar og þotur perúska flughersins. Þotan var
fyrst smíðuð árið 1967.
T-54 skriðdrekinn kom fyrst fram á sjötta áratugnum. Hann varð fljótlega aðalskriðdrekinn í vopna-
búri Varsjárbandalagsríkjanna. Nýrri útgáfan, T-55, var fyrst smíðuð árið 1961. Á myndinni má
sjá T-54/55 skriðdrekasveit í útjaðri Prag í septembermánuði árið 1968.
(lKrókurinn“ eða Mi-6 flutningaþyrlan var fyrst smíðuð árið 1957.
Á sínum tíma var þetta stærsta þyrla heims og vegur hún 27 t
óhlaðin. Um fimm hundruð slíkar þyrlur hafa verið smíðaðar.
STJÓRNARHERINN í Perú er
hugsanlega hinn leyndardóms-
fulli viðskiptavinur sem leitað
hefur eftir varahlutum í rúss-
nesk vopn sín í gegnum Rúss-
nesk-ísjensku viðskiptaskrifstof-
una á Islandi. Tveimur sérfræð-
ingum sem Morgunblaðið ræddi
við kom Perú fyrst í hug í þessu
sambandi og skrár yfir herafla
ríkja í rómönsku Ameríku renna
stoðum undir að þannig sé málið
vaxið.
Eins og greint var frá í frétt í
Morgunblaðinu 17. júní síð-
astliðinn tekur Rússnesk-íslenska
viðskiptaskrifstofan að sér að út-
vega varahluti í rússnesk hemaðar-
tól. Annar helsti forsvarsmaður
hennar, Vladímír Verbenko, fyrr-
um fréttaritari APN hérlendis, við-
urkenndi að hafa fengið fyrirspum
um slíka varahluti sem ættuð væri
frá Suður-Ameríku. Sagðist hann
hafa tengilið í Moskvu sem myndi
geta útvegað þessa hluti með því
að þreifa fyrir sér í stjórnkerfinu
og meðal yfirmanna hersins. Sagð-
ist Verbenko ekki kannast við
hvaða Suður-Ameríkuríki væri hér
á ferð því hann hefði fengið fyrir-
spumina frá „virtum manni í ís-
lensku viðskiptalífi", eins og hann
orðaði það. Verbenko neitaði því
aðspurður að Rússnesk-íslenska
viðskiptaskrifstofan hefði áður átt
hlut að máli í slíkum viðskiptum.
Morgunblaðið hefur áreiðanleg-
ar heimildir fyrir því hvaða hergögn
það eru sem varahlutimir eru ætl-
aðir í. Er þar fyrst og fremst um
að ræða Su-22 orrustuþotur, Mi-6
herþyrlur og T-54 og T-55 skrið-
dreka.
Samkvæmt skrám átti stjórnar-
herinn í Perú árið 1987 sex Mi-6
þyrlur, 43 Su-22 orrustuþotur og
270 T-54/55 skriðdreka. Önnur
ríki Rómönsku Ameríku sem eiga
vopn af þessu tagi eru Kúba sem
átti fyrir fimm árum 400 T-54/55
skriðdreka og Nicaragua sem átti
50 T-54/55 skriðdreka, en hvorugt
ríkið átti þyrlur eða orrustuþotur
af gerðunum Mi-6 og Su-22.
Ymsum kynni að detta í hug að
hér gæti verið um skæruliðahreyf-
ingu að ræða. Vopnin, sem um er
að tefla, eru hins vegar sjaldan í
fórum skæmliða, hversu öflugir
sem þeir eru. Skæruliðar gætu átt
skriðdreka og jafnvel einstaka
þyrlu en hæpið er að þeir hefðu
yfir orrustuþotum að ráða. Þegar
talað er um skæruliðahreyfingar í
Suður-Ameríku kemur Perú aftur
upp í hugann. Boðberar ljóssins
hafa gert stjómvöldum ýmsa skrá-
veifu, þeir hafa stóran hluta lands-
ins á valdi sínu og eru einnig farn-
ir að ná ítökum í úthverfum Lima,
höfuðborgar landsins. Boðberar
ljóssins hafa einkum vígbúist með
því að stela vopnum úr vopnabúri
stjórnarhersins. Þeir em ekki
þekktir fyrir að stunda mikil vopna-
viðskipti, þótt sennilega hafi þeir
eitthvað auðgast á eiturlyfjavið-
skiptum.
Þótt Verbenko vilji ekki greina
frá því hver kaupandinn er þarf
það ekki að benda til þess að eitt-
hvað sérlega gmggugt sé við við-
skiptin. Það er líklegt að Verbenko
vilji einfaldlega ekki bregðast trún-
aðartrausti viðskiptavinarins með
því að hlaupa með nafn hans í blöð-
in. Pukur hefur og löngum ein-
kennt vopnaviðskipti milli landa,
ekki sfst núna þegar almennings-
álitið er á þann veg að þriðji heim-
urinn eigi frekar að fá plógjárn en
sverð.
Michael Corgan, stjórnmála-
fræðingur og sérfræðingur í
varnarsamskiptum Bandaríkjanna
og íslands við Navy War College,
og Paul Holman, sérfræðingur í
vopnaviðskiptum við sama skóla,
sögðu báðir þegar þessi viðskipti
vom borin undir þá að sennilega
væri um stjórnarher Perú að ræða.
Holman sagði að við fyrstu sýn
gæti virst undarlegt að kaupa vopn
eftir krókaleiðum, en það þyrfti þó
alls ekki að vera. Oft væri einfald-
lega hægt að fá betra verð með
því móti. „Sovétmenn bráðvantar
peninga og það er ótrúlegt að skoða
þau vopnaviðskipti sem nú eiga sér
stað,“ sagði Holman. „Páheyrð
vopn ganga kaupum og sölum, auk
þess sem þau em mjög ódýr.“
Haft er fyrir satt að hægt sé að
fá T-54/55 skriðdreka fyrir
360.000 ÍSK og að Kalasníkoff
rifflar kosti innan við þúsund krón-
ur. Holman sagði að vissulega
væri hægt að nota heimsmarkaðinn
til að kaupa varahluti í hernaðar-
tæki. T-54/55 skriðdrekar hefðu
t.d. verið seldir út um allan heim.
Þá væri reyndar hættan sú að vara-
hlutirnir væm gamlir og úreltir,
eða jafnvel slitnir og úr sér gengn-
ir. Með því að komast beint að
framleiðandanum væri hægt að
tryggja meiri gæði og ná í betri
búnað. Þar mætti t.d. nefna miðun-
artæki með leysigeislabúnaði. Því
gæti reynst nauðsynlegt að leita
til manns eða manna sem hefðu
sambönd í ranghölum rússneska
kerfisins og gætu útvegað ná-
kvæmlega þá hluti sem falast væri
eftir.
Holman leiddi getum að því að
ísland hefði komið inn í myndina
vegna þess að sölumennirnir í
Rússlandi væm ekki á vegum
stjórnvalda, heldur væri verið að
fara í kringum þau. „í þokkabót
getur verið að hér séu á ferðinni
sjálfstæðir atvinnurekendur, en
ekki rússnesk stjórnvöld, og þá
má ætla að verið sé að hlunnfara
Borís Jeltsín um dollara, sem hann
bráðvantar á þessum erfiðu tímum
í Rússlandi," sagði Holman. Þess
má geta að Morgunblaðið hefur
heimildir fyrir því að tengiliður
Verbenkos í Moskvu sé fyrmm
flugmaður í sovéska hernum og
reki einkafyrirtæki. Verbenko lagði
áherslu á það í samtali við Morgun-
blaðið að frá því yrði gengið heima
fyrir í F.ússlandi að viðskiptin færu
löglega fram. Tengiliður sinn
myndi hafa samband við háttsetta
aðila í hernum eða stjórnkerfinu
sem hefðu til þess lagalega heimild
að útvega áðurnefnda varahluti.
Viðmælendur Morgunblaðsins
telja ekki útilokað að þeir sem
stundi vopnaviðskipti sjái sér hag
í því að nota ísland. „Þannig má
fela það hvaðan hlutirnir koma og
hver ákvörðunarstaðurinn er,“ seg-
ir Corgan. „Ýmist er þá uppmna
breytt í farmskjölum eða farmurinn
fluttur milli skipa.“ Að sögn Corg-
ans em hafnir í öðmm ríkjum en
upprpnalandi og viðtökulandi not-
aðar til að villa um fyrir yfírvöld-
um. Hann sagði að erfítt væri að
nota bandarískar hafnir í því sam-
bandi þar sem tollayfírvöld væm á
verði gagnvart vopnasendingum og
einnig varahlutum í hergögn.
Venjulega væru notaðar hafnir í
ríkjum sem þar sem tollgæslumenn
leituðu fremur að öðmm hlutum.
Corgan sagði að í raun væri ísland
tilvalið því tollyfirvöld hefðu enga
ástæðu til að leita sértaklega að
hergögnum í farmi skipa. Engum
gæti dottið í hug að smygla þeim
til íslands og þegar um varahluti
í hergögn væri að ræða myndu þau
sennilega ekki átta sig á því hvers
eðlis farmurinn væri. Að auki væri
tæknibúnaður oft þeirrar gerðar
að hann gæti jafnt nýst til hernað-
ar og til annarra hluta. Meta yrði
það hverju sinni hvort viðtökuríkið
væri það þróað að það gæti notað
búnaðinn til annarra þarfa en í
hernaði.
íslenskir embættismenn hafa
verið tregir til að tjá sig um það
hvort milliganga um vopnaviðskipti
af því tagi sem Rússneska-viðskipt-
askrifstofan stundar — eða er
reiðubúin að stunda — sé lögleg.
Ónefndur viðmælandi í viðskipta-
ráðuneytinu sagði þó að almennt
talað væm vopnaviðskipti heimil
samkvæmtAlþjóðlegum rétti. Bönn
í þeim efnum beindust ætíð að til-
teknum kaupendum eða átaka-
svæðum. Honum komu ekki í hug
neinar íslenskar réttarreglur sem
bönnuðu milligöngu af þessu tagi
a.m.k. á meðan hún beindist ekki
gegn íslenskum hagsmunum.
Viðræður
um Norður-
Irland
ÍRSKIR embættismenn og norður-
írskir stjómmálaleiðtogar hittust í
gær í Lundúnum til að ræða leiðir
sem leitt gætu til friðar í Norður-
írlandi. Nokkur bjartsýni ríkir um
árangur viðræðnanna sem eru hinar
fyrstu milli þessara aðila um
tveggja áratuga skeið. Bresk stjórn-
völd vona að viðræðurnar verði
áfangi á þeirri leið að koma stjóm
Norður-írlands aftur í hendur norð-
ur-írsks þings en landinu hefur ver-
ið stýrt beint frá Lundúnum í átján
ár.
Ringulreið
í Kabúl
ALGER ringulreið ríkir nú í Kabúl
en sjö vikur eru liðnar síðan skæra-
liðar múslima náðu henni á sitt
vald. Allar tilraunir stjórnvalda til
að halda uppi lögum og reglu hafa
misheppnast en misstórar sveitir
skæraliða skipta mestum hluta
borgarinnar á milli sín. Stjórnvöld
hafa lýst því yfir að sérstakar lög-
reglusveitir verði skipaðar í næstu
viku til að koma á reglu en óttast
er að það verði aðeins til að auka
átökin.
Shamir með
naumt forskot
á Rabin
SAMKVÆMT skoðanakönnun, sem
birt var í gær, mun Likud-bandalag-
ið og stuðningsflokkar þess fá næg-
an þingstyrk til að mynda ríkis-
stjóm harðlínuflokka eftir þingkosn-
ingarnar í ísrael á þriðjudag. Meiri-
hluti stjómarinnar yrði þó mjög
tæpur þar sem flokkamir fengju
aðeins 61 sæti af 120. Aðrar
skoðanakannanir sýna að hvorki
Likud-bandalagið né Verkamanna-
flokkurinn fengju nægilegt fylgi til
að mynda meirihlutastjóm ásamt
stuðningsflokkum sínum. Hafa leið-
togar flokkanna, Yitzhak Shamir
og Yitzhak Rabin, ekki útilokað að
myndun þjóðstjórnar sé möguleg ef
sú verður raunin.
Barist í Nag-
orno-Karabakh
BARDAGAR hafa blossað upp milli
armenskra og azerskra sveita í hér-
aðinu Nagomo-Karabakh og ganga
ásakanir um hveijir hafí átt upptök-
in á víxl milli deiluaðila. Óttast er
að átökin eigi eftir að aukast á
næstunni en tilraunir á alþjóðavett-
vangi til að stilla til friðar hafa enn
engan árangur borið.
Tilraunir með
nýja tegund
sýklalyfja
TILRAUNIR með nýtt sýklalyf, sem
byggist á eggjahvítuefni, sem fínnst
í froskskinni og vinnur gegn sýk-
ingu, hefjast vestur í Bandaríkj-
unum á hausti komanda. Er búist
við, að lyfíð geti orðið undanfari
margra nýrra lyfja, sem sótt eru í
dýraríkið. „Það, sem við höfum
fundið í froskinum, er aðeins brot
af því, sem á eftir að koma í ljós,“
sagði dr. Michael Zasloff, prófessor
við háskólann í Pennsylvaníu, á 18.
heimsþingi húðsjúkdómafræðinga í
New Ýork en hann varð fyrstur til
að uppgötva, að froskurinn ræður
yfír sínum eigin „sótthreinsunar-
legi“. Hefur það leitt til framleiðslu
nýrra efnasambanda, sem kölluð eru
magainin. Zasloff sagði, að aðrir
vísindamenn hefur uppgötvað svip-
uð efni í grísum, kröbbum, músum
og nú nýlega i mönnum einnig og
nú hefur loksins tekist að framleiða
þetta efni á rannsóknastofu. Tókst
það eftir um 2.000 árangurslausar
tilraunir og verður lyfið, sem kallast
MSI-78, reynt á mönnum í haust.