Morgunblaðið - 11.08.1992, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 11. ÁGÚST 1992
Minning:
JónJónsson
frá Klausturseli
Fæddur 18. janúar 1912
Dáinn 31. júlí 1992
Jón Jónsson, fyrrum bóndi í
Klausturseli, lést í Landspítalanum
síðasta dag júlímánuðar eftir stutta
legu. Þó vitað væri að Jón gekk ekki
lengur heill til skógar kom lát hans
okkur vinum hans o'g vandamönnum
nokkuð á óvart, því við litum þannig
á að ekki væri að því komið að elli
kerling næði yfír höndinni og felldi
þetta sterka hraustmenni, en það á
hver sitt skapdægur og verður þar
ekki farið í manngreinarálit.
Jón var fæddur á Hafrafelli í Fell-
um, sonur hjónanna Jóns Pétursson-
ar, bónda á Selbergi og víðar í Fell-
um, og konu hans, Rósu Hávarðar-
dóttur. Hann ólst upp í foreldrahús-
um, en fór ungur í vinnumennsku og
var þá á Bimufelli og Skeggjastöðum
í Fellum. Þá var hann á Egilsstöðum
á Völlum þar sem hann var póstburð-
armaður, átti hann þá marga erfíða
ferðina yfir Fagradal þegar veturinn
réð ríkjum og gisti þá oft í kofanum
á Fagradal og einu sinni' margar
nætur í röð þegar hríð og ófærð svo
að segja lokuðu leiðinni fyrir menn
og hesta. Eftir það var hann um tíma
á Hallormsstað.
Jón kvæntist 17. júní 1950 Guð-
rúnu Aðalsteinsdóttur húsmæðra-
kennara. Hún er dóttir Aðalsteins
Jðnssonar, bónda á Vaðbrekku, og
konu hans, Ingibjargar Jónsdóttur.
Árin 1950-51 bjuggu þau á Vað-
brekku en 1952 vom þau á Skriðu-
klaustri þar sem Jón var fjármaður.
En árið 1955 keyptu þau jörðina
Klaustursel á Jökuldal og bjuggu þar
til ársins 1969 að þau brugðu búi og
synir þeirra tóku við jörðinni. Vora
þau fyrst á Hallormsstað en 1971
fluttu þau í Egilsstaði. Jón stundaði
ýmsa verkamannavinnu eftir að hann
kom í Egilsstaði en best kunni hann
við sig í Klausturseli hjá Aðalsteini
syni sínum, að geta verið þátttakandi
í búskapnum, fylgst með og hjálpað
til þegar mest var að gera.
Börn þeirra Jóns og Guðrúnar era:
Hrafnkell A., skrifstofumaður á Eski-
Tirði, kvæntur Sigríði M. Ingimars-
dóttur og eiga þau tvö böm; Aðal-
Ásta Kristjánsdóttir lést að heimili
sínu aðfaranótt 3. ágúst eftir löng
og erfið veikindi.
Hún fæddist í Reykjavík 20. mars
1944, dóttir hjónanna Nönnu Guð-
mundsdóttur og Kristjáns Pétursson-
ar. Ásta ólst upp í foreldrahúsum á
Stýrimannastígnum ásamt fjóram
systkinum sínum. Að loknu grann-
skólanámi fór hún í Kennaraskólann
og lauk kennaraprófí 1965. Sama ár
hóf hún störf hjá Loftleiðum og starf-
aði sem flugfreyja í nokkur ár. Þá
hélt Ásta á fjarlægar slóðir og vann
í íslenska sendiráðinu í Moskvu næstu
árin. Hún réðst svo aftur til starfa
hjá Flugleíðum 1975 og vann í gesta-
móttöku Hótels Loftleiða þar til í
apríl 1991, er hún varð að hætta
vegna veikinda.
Á^ síðastnefnda staðnum kynntist
ég Ástu, en við unnum þar saman í
mörg ár.
Það var gott að vera í návist Ástu.
Hún var einskaklega ljúf og góð
manneskja, sem engum hallmælti og
öllum vildi vel. Samstarf við hana var
afar ánægjulegt, enda var hún frábær
starfsmaður, sem vann öll sín störf
af alúð og vandvirkni. Á háannatím-
um sem öðram hélt Ásta ró sinni,
vann hratt og öragglega, en haggað-
ist aldrei svo að verkin unnust vel
og nákvæmlega. Hún var háttvís og
sérlega lipur í þjónustu sinni við við-
skiptavini fyrirtækisins og lagði sig
alla fram við að greiða götu þeirra.
Ásta var góð málamanneskja, sem
kom sér afar vel í starfi hennar við
ferðamannaþjónustu. Tið viðbótar
hinum hefðbundnu tungumálum
kunni hún rússnesku, sem er býsna
sjaldgæft og vakti líka undrun, þegar
hún fékk tækifæri til að bregða henni
fyrir sig. Annnað aðdáunarefni okkar
steinn Ingi,- bóndi í Klausturseli,
kvæntur Olavíu Sigmarsdóttur og
eiga þau fjögur börn; Hávarður, bóndi
á Sellandi, kvæntur Irisi Randvers-
dóttur og eiga þau tvö börn; Rósa,
hjúkrunarfræðingur í Reykjavík, gift
Bjama Richter háskólanema; Ingi-
björg Jóhanna, kennari á Egilsstöð-
um, gift Degi Emilssyni og eiga þáu
eitt barn. Sonur Jóns og Ingibjargar
Sigurðardóttur er Sigurður, bóndi á
Víkingsstöðum, kvæntur ínu Gunn-
laugsdóttur og eiga þau tvö böm.
Jón í Klausturseli var bóndi í þess
orðs fyllstu merkingu, enda var hans
sérstök ánægja að umgangast skepn-
ur og jörð og fór vel með hvoru
tveggja. Hann hafði einnig þá reglu-
semi á að vinna störf búsins á réttum
tíma sem er eitt aðalatriðið til þess
að búskapur geti gengið vel og hafði
ekki fyrir sið að geyma til morguns
það sem hægt var að gera í dag.
Heyskapurinn hafi alltaf forgang og
mátti segja að gengið væri að honum
með oddi og egg og gleðidagar voru
þegar afkoma næsta vetrar var
tryggð með nægum og góðum heyj-
um. Það er sérstök gáfa að vera góð-
ur fjármaður en þeirri gáfu var Jón
gæddur svo af bar. Hann vissi ávallt
hvað hverri kind í hjörðinni leið, þó
hann hefði stóran fjárhóp að annast.
Þá var hann fjárglöggur með afbrigð-
um og svo minnugur á mörk að tæp-
ast þurfti markaskrá þar sem hann
var á rétt.
Við Jón áttum mikið saman að
sælda um dagana. Þau tvö ár sem
þau bjuggu á Vaðbrekku, Jón og
Guðrún, var ennþá tími hinna gömlu
vinnubragða og kynntist ég þá hand-
tökum hans við hin margþættu bú-
skaparstörf. Hann var afkastasláttu-
maður og svo var reyndar um hvert
það starf sam hann vann, get ég
fullyrt að ég muni vart hafa unnið
með verkastærri manni.
Eftir að Jón og Guðrún hófu bú-
skap í Klausturseli áttum við Jón
mikil samskipti og samvinnu og
fannst mér ég þar oftar en hitt hafa
skuld að gjalda.
Aðalsteinn Aðalsteinsson.
samstarfsfólksins og annarra var hin
fagra rithönd Ástu, enda var hún
alltaf kölluð til þegar átti sérstaklega
að vanda til skriftar.
Fyrir tæpu hálfu öðru ári fékk
Ásta vitneskju um að hún væri með
krabbamein, sem væri þegar komið
á mjög alvarlegt stig. Það er þungbær
dómur í blóma lífsins að hafa næstum
öraggu vissu um að lítil sem engin
von sé um bata og skammt eftir ólif-
að. Ennþá meira reiðarslag var þetta
fyrir Ástu, þar sem fyrirsjáanlegt var
að hún gæti ekki lokið uppeldi bam-
anna sinna, Tristans, Sóleyjar, Freyju
og Maríu, en hún er aðeins fimm ára
gömul.
Og víst er að löngunin til að vera
sem lengst með bömunum sínum og
sjá framtíðarhag þeirra borgið styrkti
lífsvilja Ástu svo mjög að hún lifði
lengur en nokkurn hefði órað fyrir.
Hver dagur var henni dýrmætur, en
að lokum varð hún að lúta í lægra
haldi fyrir ofureflinu.
Að leiðarlokum minnumst við sam-
starfsfólkið á Hótel Loftleiðum Ástu
með söknuði og jafnframt þakklæti
fyrir ánægjulega samvera á liðnum
áram.
Börnum hennar, foreldram og öðr-
um vandamönnum vottum við inni-
lega samúð okkar.
Geirlaug H. Magnúsdóttir.
Og þvi varð allt svo hljótt við helfregn þína
sem hefði klökkur gígjustrengur brostið.
Og enn ég veit margt hjarta, harmi lostið,
sem hugsar til þín alla daga sína.
En meðan árin þreyta hjörtu hinna,
sem horfðu eftir þér í sárum trega,
þá blómgast enn, og biómgast ævinlega,
þitt bjarta vor í hugum vina þinna.
(Tómas Guðmundsson.)
Mér kom nokkuð á óvart er hringt
var til mín og sagt andlát Jóns fyrram
bónda í Klausturseli á Jökuldal. Ekki
vegna þess, að mér væri ekki ljóst
að heilsan var að bila síðustu árin,
en ég hafði ekki fylgst með honum
síðustu vikurnar, er sjúkrahúsvist
varð þó hlutskipti hans í nokkra daga
á Neskaupsstað og Landspítala, þar
sem hann dó 31. júlí.
Kynni okkar Jóns urðu allmikil á
lífsleiðinni. Ég vissi ekkert um hann
áður en ég kom til Austuriands 37
ára. Fyrst á Hafursá, en þá var Jón
á Hallormsstað og hófust kynni okk-
ar þar. En frá því að ég flutti í
Skriðuklaustur 19. maí 1949, hafa
þau haldist, þó mest væra þau dval-
arár mín þar. En þau hafa ekki rofn-
að þótt fundum fækkaði. Jón var
starfsmaður búsins á Skriðuklaustri
og var með fjölskyldu þar í 2 ár. Þá
fór hann með fjölskyldu í Klaustursel
á Jökuldal, og bjó þar í mörg ár, þar
urðu samskiptin mikil. Þá fór ég að
auka umsvif búsins með því að reka
ær eftir göngur vestur í Rana, kjör-
land á austanverðum Efra—Dal, í
landi Skriðuklausturs. í framhaldi af
því að reka Iambærnar og geidféð
að vori í Ranann svo fljótt sem kost-
ur var og smala þar til rúnings. Allan
þann tíma er ég stóð að þessu var
Jón sjálfkjörinn í rúninginn og raunar
ýmsir fleiri. Jón var markabókin og
fjárgleggni hans, og síðar Hrafnkels
sonar hans, gerðu mögulegt, tafalítið
að greiða svo úr þeim fjölda að-
komufjár að lþmb væru ekki skilin
frá mæðram. Ávallt vora þarna einn-
ig fjárglöggir Fljótsdælingar, sem
einnig tryggðu farsæl lok á hverju
vori.
Þessi störf okkar og fólksins, sem
fylgdi, er merkilegur þáttur í stuttri
sögu. Menningarþáttur og fyrirbæri
Nú verður skilnaðarstundin ekki
umflúin. Lengi hef ég vitað hvert
stefndi í lífinu hennar Ástu, en eins
og með svo margt annað óþægilegt,
þá köstum við því aftur fyrir okkur
meðan hægt er, — en alltaf kemur
að því að raunveraleikinn verður ekki
umflúinn — hversu sár sem hann
kann að vera.
Hún bar höfuðið hátt og með yfir-
náttúrulegu þreki og æðruleysið að
leiðarljósi, tókst hún á við sjúkdóm
sinn. Hetjulund hennar var með ólík-
indum og alltaf fór maður frá henni
örlítið betri manneskja en áður. Nú
er lífsljósið hennar slokknað og óum-
ræðileg hryggð gagntekur hugann.
Að leiðarlokum er mér þó efst í
huga þakklæti og þá einkum fyrir
þá sérstöku umhyggju hennar og vin-
áttu við Hörpu Hrund, dóttur mína,
í gegnum árin.
Elsku Freyja mín, Tristan, Sóley
og María. Missir ykkar er mikill, en
megi það veganesti sem hún bjó ykk-
ur út með og minningin um yndislega
móður verða ykkur ljós í myrkrinu.
Foreldram, systkinum og öðram
ástvinum Ástu sendi ég mínar inni-
legustu samúðarkveðjur og bið þann
þjóðlífs, sem naut „sumarleyfís“ og
„tómstunda" á þennan hátt. Þetta
var það, sem treysti best vináttu
okkar Jóns, ijölskyldu hans og raunar
margra fleiri.
Jón var þrekmenni, duglegur til
starfa, með skóflu eða orf, ijármaður
og ijárglöggur með afbrigðum og
hafði yndi af sauðfé. Hann var stór
í vexti, og sérstaklega handstór. Með
því fyrsta er ég heyrði um Jón var
að hann væri kallaður Jón Trölli. Ég
gat aldrei fundið hnittni í því orði,
en víst var hann hár og fremur stór-
skorinn, einkum hendur en í mínum
kynnum býr þar fremur hlýr maður
að innsta eðli. Sem dæmi um álit á
dugnaði hans og hæfni, var hann um
skeið vetrarpóstur milli Egilsstaða
og Reyðarijarðar, hesturinn og sleð-
inn gilti um Fagradalinn. Með Jóni
fór ég slíka ferð, fleiri en eina. Dugn-
aður og trúmennska voru einkenni
póstsins. Jón sagði mér frá því að
hann hefði unnið við byggingu húss-
ins á Skriðuklaustri 1939. Hann var
íjpokki þeirra er útbjuggu og hrærðu
steypuna allt sumarið, á palli með
sementsskóflu. Dag eftir dag, viku
eftur viku, enda firnamikil steypa í
því húsi. Til þessa starfs völdust dug-
legustu og þrekmestu menn. Mörg
dæmi úr æfi Jóns eru um að til hans
var leitað þar sem afls og þols þurfti
við. Bæði fyrr og síðar. Kona Jóns
er Guðrún Aðalsteinsdóttir frá Vað-
brekku. Börn þeirra era fimm: synir;
Hrafnkell, Aðalsteinn og Jón Hávarð-
ur og dætur; Rósa og Ingibjörg. Áður
átti Jón son er heitir Sigurður. Þessi
fjölskylda öll er atorkufólk á flestum
sviðum. Langafi þeirra fímm í móð-
urætt var Jón Hnefill bóndi á Foss-
völlum. Mér skilst að út af honum
sé margt hreysti- og kraftafólk. Ég
sá sl. ár fregn úr blaði af krafta-
keppni yngri manna. Úrslit vora þau
að tveir af sonum Jóns er tóku þátt
lyftu steinum hæst eða auðveldast,
er keppt var um. Hraustir og sterkir
standa að í báðum ættum. Og líkams-
burðum fylgir andiegt atgerfí.
Þessum sundurlausu orðum fylgir
kveðja mín og bama minna til Guð-
rúnar og barna. Lífsskeið er runnið
til enda. Það skilur eftir minninga-
sjóð.
Jónas Pétursson.
Jón Jónsson fæddist á þeim tíma
þegar Islendingar voru rétt að átta
sig á því að þeir mættu ganga upp-
réttir meðal þjóða. Þegar fyrsti ára-
tugurinn var að baki vora menn farn-
ir að taka nýja tækni og þekkingu í
sem öllu ræður að styrkja þau og
styðja.
Ásta.
Æskuvinkona mín, Ásta Kristjáns-
dóttir, Grjótagötu 5, Reykjavík, lést
3. ágúst sl. eftir langa og erfíða sjúk-
dómslegu. Mann setur hljóðan þegar
einstæð móðir fjögurra ungra bama
er hrifin á brott á svo miskunnarlaus-
an hátt. Þótt flest sem sagt er við
slíkar aðstæður hljóti að teljast held-
ur léttvægt langar mig til að minn-
ast hennar með fáeinum orðum.
Ásta fæddist í Reykjavík 20. mars
1944, þriðja af fimm börnum hjón-
anna Nönnu Guðmundsdóttur og
Kristjáns Péturssonar. Hún ólst upp
á Stýrimannastíg 7 í gömlu, fallegu
húsi þar sem snyrtimennska og fágun
ásamt gestrisni og hjartahlýju réðu
ríkjum. Ásta bar foreldram sínum og
uppeldi fagurt vitni og hún var um
margt óvenju hæfíleikarík. Hún var
gædd góðum námsgáfum, var af-
bragðsteiknari og hafði sérlega fal-
lega rithönd. Hún hafði næmt auga
fyrir fegurð og var afkastamikil
hannyrðakona eins og heimili hennar
ber glöggt vitni um. Hún var vönduð
kona og góð kona, sem umgekkst
alla með virðingu og velvilja. Hún
var óvenju viljasterk og þrautseig
eins og kom vel fram í veikindum og
erfiðleikum hennar í lífinu. Hún hafði
fastmótaðar skoðanir á mönnum og
málefnum en var hógvær og háttprúð
í umræðu og málefnaleg svo af bar
ef því var að skipta.
Hún var fínleg kona, mjög fallega
eygð og við fyrstu kynni grunaði
engan að hún byggi yfír þeirri seiglu
og þolgæði sem hún sýndi í lífinu,
en það fór ekki mjúkum höndum um
hana hin síðari ár. Hún var dul á
eigin hagi og flíkaði aldrei tilfinning-
um sínum né bar sorgir sínar á torg.
Það er margs að minnast eftir rúm-
lega þijátíu ára vináttu sem aldrei
bar neinn skugga á. Kynni okkar
hófust um það leyti er við settumst
í fyrsta bekk Kennaraskólans. Ég
þjónustu sína, bæði til lands og sjáv-
ar. Margra alda hörmungar höfðu
gengið yfir þjóðina með hléum á milli.
Menn vonuðu og trúðu að þær væra
að baki. Menn horfðu björtum augum
til framtíðarinnar. Aldamótakynslóð-
in var komin til skjalanna.
Menn treystu á mátt sinn og meg-
in þegar þeir brutust í því á fyrstu
áratugum aldarinnar að koma sér upp
heimili og sjá fjölskyldunni farboða.
Ekkert fékkst fyrir ekki neitt. Sam-
hjálp nágranna skipti sköpum þegar
eitthvað bjátaði á. Aðstoðar hins op-
inbera var ekki leitað fyrr en allt var
á heljarþröm.
Lengi býr að fyrstu gerð. Jón Jóns-
son mótaðist af umhverfi sínu og
hugsunarhætti tímans. Hann var
þrekmenni og stóð oft í stórræðum.
Hann var harðduglegur ferðamaður
á hveiju sem gekk. Á það reyndi
þegar hann var póstur á milli Reyðar-
fjarðar og Héraðs og þurfti að fara
um Fagradal hvernig sem viðraði.
Það voru ferðir, sumar hveijar, sem
mönnum yrði ekki boðið upp á nú á
dögum nema lífið lægi við.
Jón lagði sig alltaf allan fram í
starfi. Hann hugsaði fyrst og femst
um að verkinu miðaði vel. Hvíldin
beið að verklokum. Klukkan skipti
minna máli.
Það var ekki að ástæðulausu að
Jón var fenginn til að vinna við að
steypa upp hið stórglæsilega hús
skáldsins á Skriðuklaustri, Gunnars
Gunnarssonar. Þangað völdust
ósérhlífnir og vinnuglaðir þrekmenn.
Öll steypa í þetta stóra hús var hand-
hrærð á palli með skóflum. Það þyk-
ir með ólíkindum í dag hve fljótt og
vel gekk að steypa húsið.
Jón hafði yndi af búskap. Sérstak-
lega hafði hann mikla unun af sauðfé.
Hann var allra manna fljótastur að
læra að þekkja fé og þekkti fé frá
öðrum bæjum á fjárbragði þó að hann
hefði ekki haft náin kynni af því.
Það var gaman að vera með Jóni
á Melarétt í Fljótsdal, Hann var
markglöggur og minnugur á fjár-
mörk. Hann kunni utan að flest fjár-
mörk í Tungu, Fellum, Fljótsdal og
Jökuldal og auk þess slæðing á Yöll-
um og í Skriðdal. Markatafla var
oftast óþörf þegar Jón var nálægur.
Hendur Jóns vora stórar og sterk-
legar. Þær voru hnúskóttar og hertar
af átökum og vinnu. Eins var með
manninn allan. Hann var mikill á
velli og mikilúðlegur á svip. Þess
vegna kom það ókunnugum á óvart
hversu mjög börn hændust að þessum
hijúfa manni. Þau gengu beint til
minnist hennar í áhyggjuleysi skóla-
áranna og margra góðra stunda á
Stýró 7. Við dvöldum saman sumar-
langt í Suður-Frakklandi og lífið
blasti við okkur. Að loknu kennara-
prófí leituðum við báðar á vit ævintýr-
anna og gerðumst flugfreyjur, hún
hjá Loftleiðum hf. og ég hjá Flugfé-
lagi íslands. Á þessum árum fékk
hún tækifæri til að kynnast menningu
og listum annarra þjóða sem hún
notfærði sér í ríkum mæli. Árið 1969
bauðst henni starf við sendiráð ís-
lands í Moskvu, en hún dyaldi í Rúss-
landi í u.þ.b. fímm ár. Á þeim tíma
ferðaðist hún vítt og breitt um Sovét-
ríkin, Kfna og Evrópu. Hún var víð-
sýnn heimsborgari sem hafði gott
vald á ensku, frönsku, rússnesku,
dönsku og þýsku.
Árið 1974 verða kaflaskipti í lífi
hennar þegar hún flytur aftur heim
til íslands, giftist og eignast sitt
fyrsta bam, Tristan Guðmund. Þetta
var mikil breyting fyrir unga konu,
sem til þessa hafði lifað áhuggjulausu
lífí. Hún hóf störf í gestamóttöku
Hótels Loftleiða 1974 þar sem hún
vann þar til hún veiktist. Á þessum
árum fæddust þijár dætur, Sóley,
Freyja og María. Lífið var ekki leng-
ur „dans á rósum“ og lítill tími og
litlir peningar aflögu hjá útivinnandi
móður, sem ein sá fjölskyldu sinni
farborða. Hún kvartaði aldrei, var
stolt og hélt reisn sinni til hins síð-
asta. Hún var bjartsýn og trúði því
að hún næði heilsu á ný og gæti
ska_pað sér og börnunum betra líf.
Ég sendi börnum hennar, foreldr-
um og systkinum innilegar samúðar-
kveðjur. Guð blessi minningu Ástu
Kristjánsdóttur.
Stutt er lífið -
lítið eitt af von sem deyr,
dálítið af draumum
- og síðan ekki söguna meir.
(Mapús Ásgeirsson þýddi úr frönsku.)
Helga Stefánsdóttir
Minning:
Ásta Kristjánsdóttir