Morgunblaðið - 25.11.1992, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 25. NÓVEMBER 1992
Hvar er ævintýrið?
Bókmenntir
Sigrún Klara Hannesdóttir
Einar Már Guðmundsson:
Fólkið í steininum.
Myndir: Erla Sigurðardóttir.
AB, 1992.
Myndabókum sem framleiddar
eru alfarið á íslandi hefur fjölgað
á undanfömum árum og er mjög
ánægjulegt til þess að vita að nú
gefst tækifæri til að túlka íslenskt
umhverfi í máli og litmyndum.
Þessi tækifæri eru þó ekki alltaf
notuð sem skyldi. Almenna bókafé-
lagið sendir frá sér fallega mynda-
bók sem hefur einhvern keim af
Reykjavík í bakgrunni, en sagan
er annars um dverga og böm í
holti. í sögunni eru vel þekkt minni,
börn og dvergar sem búa í sátt
og samlyndi þar til nútíminn þarf
að byggja bílastæði og ryðja burt
holtinu. Ekki beinlínis framleg
hugmynd en sígildur efniviður í
ævintýri. Sögupersónur era bömin
í holtinu sem leika sér, hoppa,
syngja, dansa, hjóla, tína ber og
þess háttar. Bömin byggja kofa
með hjálp dverga sem búa í stein-
um í holtinu. Bömin vita að dverg-
amir búa þarna og heimsækja þá
inn í steinana og fá þar góðgæti.
Það gerist svo sem ekki neitt í
sögunni fyrr en jarðýtumar koma
og heíja aðgerðir. Dvergamir gera
þeim skráveifur og endurbyggja
jafnóðum það sem vinnuvélar og
verkamenn rífa niður. Verkfæra-
kistan fer á flug og keðjur sem
hífa eiga stóra steina slitna. Loks
gefst verkstjórinn upp og setur
sprengju á stóran stein en missir
buxumar í leiðinni. Hann stendur
skyndilega berrassaður og hleypur
geltandi og gólandi á braut. Holt-
Einar Már Guðmundsson
unum verður samt ekki bjargað,
dvergarnir flytja sig og bílastæðin
verða að veraleika.
Einar Már Guðmundsson hefur
gert texta sem er í raun hvorki
bamasaga, dæmisaga né ævintýri
og er eiginlega hvorki fyrir böm
né fullorðna. I söguna vantar kímni
þjóðsagna og ævintýra. Samskipti
dverganna og vinnuflokksins eða
buxnamissir verkstjórans era ekki
vitund sniðug. Þann raunveru-
leikablæ sem gerir ævintýrið heill-
andi vantar líka. Hér era engar
eiginlegar persónur, og enginn
hefur nafn eða einkenni, hvorki
böm né dvergar. Helst tekst Erlu
að draga fram einhver einkenni
með mjög fallegum myndum en
textinn gefur ekkert tilefni til þess.
Holtið heitir heldur ekkert. Spenna
er engin í sögunni og í raun lítill
þráður — aðeins margnotuð hug-
mynd. Væri ekki myndum Erlu
Sigurðardóttur fyrir að fara væri
bókin ósköp dauf.
Ljósmyndabók eftír
Sigurgeir Sigurjónsson
ÍSLANDSLAG heitir bók með
myndum eftir Sigurgeir Sigur-
{'ónsson, ljósmyndara. Forseti
slands, Vigdís Finnbogadóttir,
ritar formála en Sigurður Stein-
þórsson jarðfræðingur lýsir
landi og staðháttum. Islandslag
kemur samtímis út í íslenskri
og enskri útgáfu.
í kynningu útgefanda segir:
„Með myndum sínum lýsir Sigur-
geir Sigutjónsson íslandi eins og
augað nemur það. Hann velur sér
ýmist að sjónarhóli þá staði þar
sem vel sést til átta eða beinir
myndavél sinni að því smáa og
nálæga. Af einstöku næmi skráir
hann á fílmu þá sýn sem blasir
við. Það kann að virðast einfalt en
er fáum gefíð svo verði að list.
Stór myndflötur gefur smáatriðum
I myndunum aukið líf og kemur
vel til skila öllum litbrigðum auðnu
og gróðurs. Stærðarhlutföll verða
skýrari, dýptin meiri og birtan
raunveralegri. ílangur myndflötur-
inn fellur vel að sjónsviði augans
og undirstrikar sérstæðar víðáttur
landsis. Hér birtist stórbrotin nátt-
Sigurgeir Sigurjónsson,
ljósmyndari.
úra á látlausan og hrífandi hátt.
Hér óma ný tilbrigði við íslands
lag.“
Utgefandi er Forlagið. Bókin er
152 bls. Prentsmiðjan Oddi hf.
prentaði. Verð 6.980 krónur.
Að loknum tónleikum Hamrahlíðarkórsins og Kórs Menntaskólans við Hamrahlíð.
KÓRTÓNLEIKAR
Ténlist
Jón Ásgeirsson
Hamrahlíðarkórinn og Kór
Menntaskólans við Hamrahlíð
stóðu fyrir tónleikum í Hallgríms-
kirkju sl. sunnudag. Á efnis-
skránni voru verk eftir Scarlatti,
Grieg, Jennefelt og Britten. Tón-
leikamir hófust á ítölskum lof-
söng, Alta Trinita beata, um leið
og kóramir gengu inn kirkjuna.
Á eftir þessum einfalda en tignar-
lega lofsöng var flutt Exultate
Deo eftir Alessandro Scarlatti,
sem kórinn söng mjög glæsilega
og naut sín sérstaklega í hljóman
kirkjunnar, sem veralega hefur
verið dempuð frá því sem var.
Fjórir sálmar eftir Grieg era
fallegar tónsmíðar, sem kórinn
söng mjög vel, sérstaklega Jesus
Kristus er opfaren. Gunnar Ólafur
Hansson, einn félaganna úr kóm-
um, söng nokkrar strófur og þrátt
fyrir að tónstaðan væri ekki alveg
nógu góð, einkum á efra sviðinu,
var söngur hans í heild gæddur
þokka.
Waming to the Rich eftir
Thomas Jennefelt var næst á efn-
isskránni en þetta verk byggir
mjög á einföldu fjögurra tóna þrá-
stefi og er slík skólavinnuaðferð
fyrir löngu orðin eins og ofnotuð
„klisja" hjá ungum tónhöfundum
nú til dags. Á móti þessu þrástefí
var fyrst stefnt talkór (mjög fram-
legt) og síðan sungnum hljómum
og varð tónbálkur verksins undir
lokin nokkuð áhrifamikill, þó nið-
urlagið dæi út á margþvældu þrá-
stefínu. Það má vera að textinn
úr Jakobsbréfínu, um auðmenn-
ina, sé eins konar þrástef og eigi
erindi til okkar á síendurteknum
tímum efnahagsráðstafana og
gengisfellinga til bjargar atvinnu-
vegunum en þar era auðmenn
meðal annars ávarpaðir með eftir-
farandi orðum; „Berið ykkur illa,
syrgið og grátið; hlátur yðar skal
umbreytast í sorg og gleðin í dap-
urleik."
Tónleikunum lauk með Cantata
Misericordium eftir Benjamin
Britten, en til samstarfs við kórinn
var stefnt strengjasveit Tónlistar-
skólans í Reykjavík ásamt Þor-
geiri J. Andréssyni og Bergþóri
Pálssyni, en stjórnandi var Johan
Duijck. Verkið er eins konar leik-
ræn útfærsla á dæmisögunni um
miskunnsama Samveijann, ágæt-
lega samið og var mjög vel flutt
undir öraggri stjórn Duijcks.
Söngur Hamrahlíðarkórsins
var glæsilegur og tilþrifamikill,
með miklum andstæðum í styrk
og hryn, svo og sérlega blæ-
brigðaríkur. Þorgerður Ingólfs-
dóttir hefur sannarlega unnið til
þakklætis fyrir tuttugu og fimm
ára starf sitt við Menntaskólann
í Hamrahlíð og þeir era áreiðan-
lega fáir menntaskólamir í heim-
inum, sem hafa á að skipa jafn
góðum kór.
Ragnar Björnsson
brigðin. Ragnar hefur lagt sig
eftir flutningi nútíma orgeltónlist-
ar, meðal annars eftir Messiaen.
Með því að flytja eingöngu íslensk
orgelverk, fá ung tónskáld til að
semja fyrir sig og sjálfur að leggja
í þann sjóð, hefur Ragnar unnið
gott starf í þágu íslenskrar orgel-
tónlistar og haldið uppi því merki,
sem Páll Isólfsson hóf á loft með
tónsköpun sinni og orgelleik.
Orgelleikur
Ragnar Bjömsson orgelleikari
hélt tónleika í Kristskirkju sl.
sunnudag, á degi heilagrar Sessel-
íu, vemdardýrlings tónlistarinnar,
sem naut mikilla vinsælda hér á
landi í katólskum sið. Þeir sem,
ásamt Ragnari, tóku þátt í þess-
ari hátíð vora tónskáld ættuð úr
Húnaþingum og má þar til nefna
systkinin Báru og Láras, böm
Gríms frá Grímstungu í Vatnsdal,
Ragnar sjálfan, Jón Nordal og Jón
Leifs.
Tónleikámir hófust á verki eft-
ir Bára Grímsdóttur, sem hún
nefnir Það drýpur og samið var
sérstaklega fyrir Ragnar. Fram-
hugmynd verksins er þriggja tóna
stefbrot, sem unnið var með á
sannfærandi máta en fyrir bragð-
ið var verkið einum of stílbundið,
án andstæðna og kyrrstætt í gerð.
Gegn um efann eftir Lárus H.
Grímsson, einnig samið fyrir
Ragnar, er stærra í formi og á
köflum rismikið verk, þar sem í
gegn gægjast bæði popplitaðar
og þjóðlegar tónhugmyndir.
Ragnar átti sjálfur þrjú verk á
efnisskránni, Flökt, Fantasíu
funebre og Sjö tilbrigði, samin
yfír sálmalag eftir Björn G.
Bjömsson, föður. Ragnars. í til-
brigðunum fetar Ragnar einstigið
á milli þess óvenjulega og þess
venjubundna og gerir þar margt
fallega. Flökt og Sorgar-fantasían
era heilsteyptari verk, sérstaklega
þó fantasían, sem er ágætlega
samin.
Eftir Jón Nordal voru flutt þrjú
verk, Fantasía, Sálmforleikur og
Toccata, ágæt verk, sem oft hafa
verið flutt og spanna yfír rúm
þijátíu ár í starfssögu Jóns, frá
1954 til 1985. Síðustu verkin vora
þijár orgelprelúdíur eftir Jón Leifs
og var skemmtilegt að heyra þess-
ar sérstæðu tónsmíðar. Prelúdían
yfír sálmalagið Mín lífstíð er á
fleygiferð er athyglisverð tónsmíð
og mest þeirra þriggja.
Ragnar Bjömsson er góður org-
elleikari og lék hann öll verkin
mjög vel, sérstaklega verk Láras-
ar, Tokkötuna eftir Jón Nordal
og Prelúdíumar eftir Jón Leifs,
fyrir utan sín eigin verk, t.d. til-
Á mörkum munnmæla og smásagna
Bókmenntir
Ingi Bogi Bogason
Siegfried Lenz: Þorpið yndis-
lega. Ahnenna bókafélagið 1992.
Vilborg Auður ísleifsdóttir
.þýddi.
Sigfried Lenz hefur lengi staðið
í fremstu röð höfunda í heimalandi
sínu. Hann fæddist 1926, nam
heimspeki og málvísindi, var síðan
í fáein ár menningarritstjóri við
dagblaðið „Die Welt“. Lenz sneri
sér fljótlega að ritstörfum og hefur
starfað við þau síðan. Sögur hans
bera gjarnan siðferðilegan boðskap;
í þeim er bent á að menn komast
ekki hjá því að bera ábyrgð á öðr-
um. Ifyrir ritverk sín hefur Lenz
hlotið margs konar viðurkenningu
heima og erlendis.
Lenz býr nú í Hamborg og hefur
sýnt norrænum bókmenntum og
menningu sérstakan áhuga. Fyrir
fáeinum áram var ég viðstaddur
pallborðsumræður í Þýskalandi þar
sem Lenz sat í forsæti og var eftir-
tektarvert hve hann sýndi góða
þekkingu á norrænum bókmennt-
um.
Bókin, sem hér er til umfjöllun-
ar, kom fyrst út í Þýskalandi 1955.
Á þessum áram fjölluðu margar
bækur Lenz með einum eða öðram
hætti um æskustöðvar hans, Mas-
úríu, sem tilheyrði þá Austur-Prúss-
landi.
Þorpið yndislega er safn 20
sagna sem liggja einhvers staðar á
mörkum smásagna, munnmæla-
sagna og ævintýra. Lýst er ótrúlega
fjölbreytilegu mannlífi af mikilli
hlýju, djúpu innsæi og mannkær-
leika. Sögumar markast af ríki-
dæmi og fátækt, gáfum og
heimsku, ást og hatri.
í Nóa frænda er sagt frá Axel
sem stofnar einn daginn til alls
konar skulda í trausti þess að vera
orðinn auðugur maður að kvöldi
dags og geta þar með greitt þær
allar. Nói frændi er nefnilega kom-
inn heim til að deyja og hefur ánafn-
að Axel ævisparnað sinn, heilan
pramma. I rökkri komandi nætur
sér Axel lánardrottna sína hópast
að — en frændinn enn ekki dauður..
Efnið er ekki margbrotið. Samt nær
Lenz að skapa hér spennandi frá-
sögn, sem andar frá sér hlýju og
er fyndin.
Plew og Jegelka, aðalpersónurn-
ar í Hinn mikli dagur í Schissomir
eru báðir á leiðinni á markaðinn;
annar hyggst selja geitina sína,
hinn kálfínn sinn. Oðram tekst ætl-
unarverk sitt, hinn neyðist til að
taka gripinn með sér aftur heim.
En með þessu er ekki öll sagan
sögð. Heimleiðin geymir í skauti
sínu furður sem leiða af sér gæfu
fyrir báða.
Sögurnar í þessari bók Lenz eiga
sameiginlega ákveðna klassiska
drætti. Varla er tilviljun að H.C.
Andersen kom í huga minn hvað
eftir annað. í sögunum er gjaman
áhugaverð fafla með söguþræði
sem spinnur upp á sig töluverða
flækju sem síðan greiðist úr undir
lokin, oft á óvæntan máta.
Hér skal ekki lagður dómur á
hversu trú þýðing Vilborgar er
framtextanum. íslenski textinn ein-
kennist af orðgnótt og setninga-
skipan ber ekki neinn sérstakan
þýskan keim. Það hlýtur að teljast
lofsvert.