Morgunblaðið - 25.11.1992, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 25. NÓVEMBER 1992
Fijáls sj ávarútvegnr
eftir Jón ísberg
Ég ætla að bytja á endanum og
setja niðurstöður mínar fram í upp-
hafi og svo koma skýringar og rök-
in. Alltof margar og oflangar blaða-
greinar hafa verið skrifaðar um
þessi mál með þeim afleiðingum að
sárafáir nenna að lesa og komast
því alls ekki að kjarna málsins. En
niðurstöðumar eru þessar:
- Sjávarútvegurinn verði gefinn
algjörlega frjáls. Það þýðir að
þeir físka sem róa.
- Þeir sem róa með línu eða hand-
færi þurfa ekki að sæta aflatak-
mörkunum.
- Þeir sem fiska í net eða nota
vörpu skulu sæta takmörkunum,
þannig að hámarksafli sé ákveð-
inn, sem veiða má á ákveðnum
tíma og á ákveðnum hafsvæðum.
- Allur afli hveiju nafni sem nefn-
ist og veiddur er í íslenskri lög-
sögu skal nýttur og komið með
hann í land.
- Nýting hafsins umhverfís landið
verði skipulögð á þann hátt að
smærri skip og bátar stundi veið-
ar við strendur landsins, en stærri
skipin utar og utan landhelginn-
ar.
- Vel verði fylgst með að settar
reglur verði virtar og skipshöfn
gerð meðábyrg skipstjóra, ef
brotnar verða.
- Rannsóknir á hafínu og lífríki
þess verði efldar svo nýta megi
auðlind sjávarins á sem skynsam-
legastan hátt.
í núgildandi lögum eru ákvæði
um, að fískimiðin og væntanleg
veiði þar sé sameign þjóðarinnar.
Þetta eru orðin tóm nema að hver
og einn geti nýtt sér þessa eign eða
nýting auðlindarinnar sé seld og
þjóðin fái greiðslu fyrir. En ef allir
mega físka, ef þeir aðeins fara að
settum reglum eru forsendur auð-
lindaskatts brostnar. Þá gera menn
bara út á fisk, en reyna ekki að
leika á kerfíð. Þá ætti að afnema
alla hjálparsjóði sjávarútvegsins
hveiju nafni sem þeir nefnast.
Bankakerfíð getur lánað fyrir nýj-
um skipum og hægt er að tryggja
sig fýrir áföllum. Það eina sem
þarf að gera er að fyrirtækjum og
einstaklingum verði gert kleift að
leggja skattlaust í bundna vara-
sjóði, sem hægt væri að grípa til
ef aflabrestur verður eða þegar
endurnýjunar er þörf. Um þennan
lið þarf ekki að hafa fleiri orð.
Ef sú regla verður staðfest, að
þeir sem róa með línu eða hand-
færi fái að físka án takmarkana
tryggjum við byggð í landinu og
um leið atvinnu. Og það sem meira
er um vert, að við tryggjum for-
gang okkar að miðunum. Hægt
væri að setja þau skilyrði að til
þess að fá veiðileyfí í atvinnuskyni
þyrfti að koma til t.d. fímm ára
búseta í landinu, sem gilti bæði
fyrir íslenska og erlenda ríkisborg-
ara. Þeir yrðu sennilega ekki marg-
ir útlendingarnir, sem nenntu að
þreyja þorrann og búa hér í fimm
ár til þess að fara að gera út og
stunda sjóinn. En þeir sem gerðu
það verða orðnir íslendingar og við
eigum að bjóða þá velkomna. Þá,
sem kynnu að óttast flóðbylgju
nýrra báta í kjölfar samþykktar um
fijálsan sjávarútveg, vil ég hug-
hreysta með því að minna á, að
menn brenna sig sjaldan á sama
soðinu tvisvar ... Trillubátafárið
kenndi mönnum ágæta lexíu.
Talið hefír verið nauðsynlegt að
setja aflatakmarkanir og gefa út
„Sjávarútvegurinn hef-
ir verið blóðmjólkaður
á undanförnum áratug-
um. Það er kominn tími
til þess að því verði
hætt. Þá mun hann og
þeir, sem við hann
vinna, skila þjóðinni
raunverulegum verð-
mætum, sem hún getur
og verður að miða lífs-
venjur sínar við meðan
hann er jafnstór þáttur
í verðmætasköpun og
útflutningi hennar og
nú.“
ákveðna kvóta fýrir skipin. Nú yrði
því hætt. Aflahámarkið yrði einfald-
lega ákveðið fyrir hvert svæði og
tíma. T.d. mætti veiða svo og svo
mikið í net og vörpur á vetrarvertíð-
inni fyrir sunnan og vestan land.
Þeir, sem harðsæknastir væru,
fengju aflann, en hinir sem margir
hveijir gerðu út á sjóðina og sátu
í landi svo og svo mikinn tíma ver-
tíðarinnar, fengju bara ekkert og
hættu við. Sama regla gilti um tog-
arana. Þeir mættu t.d. físka ákveð-
ið magn í janúar og febrúar. Ef
þetta magn hefír náðst segjum í
byijun febrúar verða menn bara að
hætta að veiða, en það verður til
þess að þeir, sem físknastir væru,
standa betur að vígi og smátt og
smátt hætta hinir, sem ekki eru
eins lagnir við veiðarnar. Það verð-
ur til þess að menn aðlagi sig að
aðstæðum og skipuleggi veiðiskap-
inn betur eða m.ö.o. meiri hag-
kvæmni næst.
Auðvitað á sama að gilda um
síldina og loðnuna. Á síðast liðnum
vetri náðist ekki að veiða upp í leyfi-
legt magn af loðnu. í blaðafregnum,
sem ef til vill eru ekki áreiðanleg-
ar, var sagt að sum skipin væru
búin með kvótann og farin heim.
Önnur máttu halda áfram, en náðu
samt ekki kvótanum. Þama gildir
það sama og alltaf hefír gilt, að
þeir fiska sem róa. Munurinn er
bara sá að ekki er ótakmarkað
magn að fiski í sjónum. Þeir sem
getuna og dugnaðinn hafa eiga að
fá að veiða. Hinir detta út smátt
og smátt.
Svipaða sögu má segja um rækj-
una. Heildarmagnið verði ákveðið
af fagmönnum. Skiptingin eftir
þessu skipulagi færi eftir sókn og
afsetningarmöguleikum eða hag-
ræðingu á nútímamáli.
Það hefír lengi tíðkast að kasta
í sjóinn öllu því, sem menn telja
ekki borga sig að hirða. Allir þekkja
söguna, þegar Bretarnir komu fyrst
og hirtu bara flatfískinn en t.d.
köstuðu þorski, sem svo íslendingar
fengu að hirða. Ef mönnum er gert
s'kylt að hirða allt eða svo til allt,
sem í vörpuna kemur, þá finna þeir
ráð til þess að skapa verðmæti úr
því. Það er bara ekki siðaðra manna
háttur að kasta verðmætum. Ef
menn fá of mikið af undirmálsfíski
er ekkert við því að segja, ef það
kemur fyrir í fyrsta hali, en skip-
stjómarmenn eiga að vera það sam-
viskusamir að hætta og færa sig,
en moka ekki ungviðinu upp og
kasta því aftur í sjóinn. Nú gerir
tæknin okkur kleift að fylgjast með
Jón ísberg
svona vinnubrögðum og þess vegna
á að gera alla skipshöfnina ábyrga.
Sjómaðurinn, sem hjálpar til við að
losa í sjóinn óæskilegar fískitegund-
ir eða afskurð á að vera samsekur
skipstjóra sínum og ekki hæfur til
þess að mega vinna við sjómennsku.
Tími er kominn til þess að vemda
grunnmiðin við landið.
Skipin em stöðugt að verða
stærri og stærri og vinnslan að
færast út í skipin sjálf. Þess vegna
geta þau sótt lengra út og á mið,
sem bátar frá landi og bundnir við
að koma oft í höfn geta ekki sótt.
Með þessu vinnum við tvennt, ann-
arsvegar tryggjum við afkomu sjó-
manna og fiskvinnslufólks víðsveg-
ar um landið og hinsvegar vemdum
við fískimiðin, því aðalveiðarfærin
á grunnslóð ættu að vera lína og
handfæri. Fiskurinn fær þar frið til
þess að vaxa og flytur sig svo utar
og þá koma stóru skipin og fá stærri
físk en ella. Þetta er svona gróflega
sett fram nánast til þess að menn
skilji við hvað ég á. Og svo megum
Hljómsveitin Jet Black Joe.
NÝJAR PLÖTUR
Starra Sigurðssyni, bassaleik-
ara, Hrafni Thoroddsen, orgel-
leikara og Jóni Erni Arnars-
syni, trommuleikara.
Á þessari frumsmíð sinni njóta
strákamir aðstoðar Eyþórs Arn-
alds úr Todmobile sem annast
upptökustjóm, auk þess sem hann
leikur á selló og syngur bakraddir
í nokkrum lögum . Þá kemur söng-
konan Móeiður Júníusdóttir einn-
ig við sögu en hún syngur bakradd-
ir í nokkrum laganna.
í kynningu útgefanda segir að
hljómsveitin muni verða á ferð og
flugi víðsvegar um landið á næstu
vikum og mánuðum til að fylgja
útgáfunni eftir. Hljóðritun fram-
kvæmdi Eyþór Arnalds í Stúdíó
Gný, umbúðir hannaði Orn
Snorri og tók jafnframt Ijós-
myndir þær sem prýða umbúð-
irnar. Filmuvinnslu annaðist
Svansprent en CD Plant í Sví-
þjóð framleiddi geislaplötur og
kassettur. Útgefandi er Steinar
hf.
■ Hljómsveitin Jet Black Joe
hefur sent frá sér frumsmíð sína
á geislaplötu og kassettu sem ber
einfaldlega nafn sveitarinnar.
Þessi fímm manna hljómsveit
er skipuð Gunnari Bjarna Ragn-
arssyni, gítarleikara, Páli Rósin-
krans Oskarssyni, söngvara,
Á>
) vr./vÁÁ.-ý/'/i
& 1íít;;:
GÆÐAPtOTUR frá swiss
pavarac
LOFTA
PLÖTUR
OG LÍM
Nýkomln sendlng
£§ Þ.ÞORGRÍMSSON
Ármúla 29 - Reykjavík - sími 38640
Bindindisdagur fjölskyldunnar 28. nóvember 1992
Að vera án vímu-
efna heilan laugardag
eftir Ómar Smára
*
Armannsson
Lögreglan þarf að hafa afskipti
af fólki undir áhrifum áfengis og
annarra vímuefna hvern einasta
dag ársins. Árið 1991 þurfti lög-
reglan í Reykjavík að hafa af-
skipti af fólki í slíku ástandi rúm-
lega 7.000 sinnum. Fyrstu 9 mán-
uði ársins í ár voru tilvikin orðin
tæplega 6.000. Misgjörðir fólks eru
og oft beintengdar vímuefnaneyslu
þess, s.s. skemmdarverk, innbrot,
þjófnaðir, rán, líkamsmeiðingar,
nauðganir, slys og jafnvel mann-
dráp. Þegar fjöldi þeirra einstak-
linga er gerst hafa brotlegir undir
áhrifum vímuefna er bætt við fyrr-
nefndar tölur tvöfaldast þær. Á
síðasta ári reyndist nauðsynlegt
að vista 5.123 einstaklinga í fanga-
geymslum lögreglunnar, langflesta
vegna undanfarandi vímuefna-
neyslu með tilheyrandi afleiðing-
um. Hvort sem fólki líkar það bet-
ur eða verr eru vímuefnatengd
afbrot eitt alvarlegasta vandamálið
hér á landi. Þegar rætt er um of-
beldi, hvort sem það er andlegt eða
líkamlegt, á heimilum, skemmti-
stöðum eða utandyra, er það
sjaldnast tengt umræðunni um
áfengisvandann þó svo að hér sé
óneitanlega um samtvinnaða þætti
að ræða.
Fáar stéttir þjóðfélagsins verða
eins áþreifanlega varar við nei-
kvæðan þátt og alvarlegar afleið-
ingar vímuefnaneyslu fólks og lög-
reglumenn. Læknar verða einnig
áþreifanlega varir við afleiðingarn-
„Hvort sem fólki líkar
það betur eða verr eru
vímuefnatengd afbrot
eitt alvarlegasta vanda-
málið hér á landi.“
ar. Læknar Borgarspítalans
kynntu t.d. nýlega tíðni og afleið-
ingar ofbeldisslysa undanfarin ár.
Til þess að fækka megi slíkum slys-
um lögðu þeir m.a. til að dregið
yrði úr framboði á áfengi því of-
beldi væri fylgifiskur áfengis í
80-90% tilfella. Lögreglan getur
að sjálfsögðu tekið undir þá tillögu.
Kostnaður þjóðfélagsins vegna
vímuefnaneyslu fólks, en þar er
áfengið hvað mesti skaðvaldurinn,
er geysilegur. Hægt er að mæla
kostnaðinn út frá vinnutapi, veik-
indum, afbrotum, slysum o.s.frv.
en til eru einnig þau tilvik sem
varla er hægt að færa til slíkra
útreikninga, þ.e. þá andlegu áþján
neytandans og aðstandenda hans
og annað það sem miður fer og
heimfæra má upp á afleiðingar
neyslunnar.
Margir hafa hagsmuna að gæta
þegar vímuefni eru annars vegar.
Þeir aðilar hafa skapað sér sterka
aðstöðu í samfélaginu svo sterka
að við henni verður varla hróflað
á meðan svo fjölmargir einstakl-
ingar vilja láta til leiðast. Og það
jafnvel þó fólk gerir sér almennt
nokkuð glögga grein fyrir hveijar
afleiðingar á neyslu efnanna eru.
Þeir sem vilja neyta áfengis
þurfa að geta umgengist vökvann
með skynsamlegum hætti. Allt of
margir, jafnvel málsmetandi menn
og aðrir sem eiga að teljast sæmi-
lega greindir, kunna það ekki eins
og dæmin sanna. Til hvers er þá
hægt að ætlast af hinum vesaling-
unum, sem telja sig þurfa að
drekka af einhverri ókenndri
ástæðu? Og þegar þeir, þ.e. fyrir-
myndirnar, gera sér ekki grein
fyrir því hvemig ástandið er í raun
og veru, hvaða kröfur er þá hægt
að gera til þeirra sem yngri eru?
Ef allt væri eðlilegt væri hið
almenna viðhorf fólks það að neyta
ekki áfengis nema í undantekn-
ingatilvikum, en ekki með eins al-
mennum hætti og raunin er á. Og
á meðan svo er hlýtur ástandið að
teljast óeðlilegt. Hverra annarra
er að breyta því nema fólksins í
landinu? Ef fólk vill vímulaust sam-
félag hér á landi liggur lykillinn
að lausninni hjá því sjálfu.
Nú líður að Bindindisdegi fjöl-
skyldunnar. Fyrir ári var slíkur
dagur haldinn i fyrsta skipti undir
forystu Stórstúku íslands. Fjöl-
miðlar tóku þá virkan þátt í undir-
búningi dagsins svo og því upplýs-
ingastarfí er fylgdi í kjölfarið. Ár-
angurinn varð marktækur. Sjaldan
hefur lögreglan í Reykjavík þurft
jafn lítil afskipti af jafn fáum ein-
staklingum undir áhrifum áfengis
og þennan tiltekna dag. Tíðni
slysa, líkamsmeiðinga og annarra
miður góðra athafna fólks voru í
lágmarki. Það eitt segir ákveðna
sögu um áhrif áfengis á fólk.
Það er von lögreglunnar að sem
allra flestir landsmenn með verða